De honingbij als gedragsmetafoor

[Bart de Coo]

In deze rubriek vind je niet alleen mijn verhaal over Groenveld, maar ook nog een aardige toevoeging van Hans van der Post. Groenveld beweegt de genoederen, dat is duidelijk.

Een van de redenen waarom ik het boek zo waardeer, is dat hij een aantal overwegingen rondom de imkerij die ik zelf niet zo gauw durf op te schrijven, zo aardig onder woorden brengt. Lees de inleiding maar eens waarin hij drachtplanten beschrijft als oude vrienden die hij op zijn wandelingen altijd even bij wijze van spreken gedag zegt. Heel herkenbaar. Nog zo'n overweging staat op bladzijde 34-35, in de pragraaf 'Het bijenvolk'. Ik citeer:

Deze kleine dierensamenleving nu heeft door de eeuwen heen de mensen geboeid en allerlei schrijvers en dichters hebben er de lof van gezongen. En vooral als het ging om hun staatsinrichting en om hun sociaal gedrag, waren ze zeer uitbundig in hun lof. Meestal waren ze van oordeel, dat onze mensensamenleving en dat óns sociaal gedrag daar maar pover bij afstaken. De bij werd de mens ten voorbeeld gesteld, zoals Salomo dat al met de mieren deed.

Omgekeerd heeft de mens door de eeuwen heen zeer sterk de neiging gehad, om zijn eigen idealen wat betreft de voorbeeldige burger en de voorbeeldige gemeenschap aan de honingbij en haar samenleving toe te schrijven. De oude Vergilius bijvoorbeeld, die de smetteloze verzen van het vierde boek van zijn Georgica aan de bijen wijdde, heeft zeer bepaald niet gezocht naar de werkelijkheid van het bijenleven. Hij schreef aan de bijen al die eigenschappen van geest en gemoed toe, die hem en zijn tijdgenoten in de mens begerenswaard toeschenen. In zijn beschrijving van de bijen herkennen we dan ook ten voeten uit de tijd van de zegevierende Romeinse legioenen.

Einde citaat.

Alweer lijkt Groenveld hier zeer subtiel en tussen de regels heel wat kwakdenkers de oren te wassen. Hou in gedachten hier maar eens de kijk op het bijenvolk naast, van de 'antroposofen' of de mensen die het bijenvolk wensen te vergelijken met een menselijk lichaam. Kolder natuurlijk.

De neiging om de honingbij te beschouwen als de ultieme metafoor van ideaal menselijk gedrag is springlevend. Een recent voorbeeld dat mij te binnen schiet is de laatste mode in de managementwereld: 'swarming'. Dat houdt ongeveer in dat een 'organisatie' delegaties vormt met een eigen 'missie' die dan weer gunstig moet uitpakken voor het gemenebest. De omverwerping van het regime van Saddam Hoessein door het Amerikaanse leger, verliep volgens deze filosofie. Ik herinner mij de krantenartikelen nog uitstekend. In werkelijkheid is het 'gedrag' van zo'n leger natuurlijk totaal niet te vergelijken.

Maar er is in onze tijd misschien ook een verschil. Er wordt ook wel eens gegrepen naar de metafoor van het bijenvolk als we ónwenselijk gedrag willen demonstreren. Een voorbeeld daarvan was onlangs te lezen in het tijdschrift Schooljournaal. Ik kreeg het uitgescheurd en ongedateerd in handen, dus ik kan helaas niet nauwkeuriger verwijzen. In dat blad wordt het gedrag van meisjes in een schoolklas in ongunstige zin vergeleken met een bijenvolk. Uiteraard komt deze gedachte weer eens uit de VS en uiteraard zijn we weer eens te lui om de Amerikaanse begrippen gewoon even te vertalen, terwijl dat toch zo gemakkelijk was geweest, maar goed. Binnen een groep meisjes in een schoolklas zou je dan een 'queen bee', een 'sidekick', een 'banker', 'wannabees', 'teebees', 'targets' en 'floaters' kunnen onderscheiden. Dat hier het gedrag van de honingbij flink geweld wordt aangedaan, behoeft hopelijk weinig betoog: bijen hebben bijvoorbeeld helemaal geen 'targets' of 'bankers'. De kop boven het stuk luidt: 'School moet snel angel uit meidenvenijn halen.' Een rare zin eigenlijk, want venijn zit in een angel en niet andersom.

Ik weet niet zo goed of ik mij aan dit soort vergelijkingen moet ergeren of niet. Ik doe het dus wel, maar misschien moet ik het mezelf maar eens uit mijn hoofd proberen te praten. Ik weet het niet. Wat mij dus misschien ergert, dat is dat dit soort vergelijking altijd totaal in strijd zijn met wat we van het gedrag en de anatomie van bijen weten. Of misschien is het wel mijn uitgesproken hekel aan gemoraliseer en de laatste denkmodes uit de VS. Ik pieker verder.

Mocht iemand nog een actueel voorbeeld weten van dit soort vergelijkingen, dan hou ik mij van harte aanbevolen.

Groet,

Bart

[LWPisa]

Langstroth (amerikaanse dominee en DE voorman van het gebruik van ramen en bijenkasten ipv vaste bouw in korven), in zijn "the hive and the honey bee" heeft daar ook een handje van, de mensenmaatschappij met die van de bij te vergelijken waarbij de laatste een voorbeeld voor de eerste is.

Zijn boek is trouwens een echte aanrader, 150 jaar later discusieren wij imkers nog steeds over dezelfde onderwerpen.

Lennard

[alfa vulgaris]

Hmm...bijen zijn alleen maar goed,dus als ik mijn gedrag van de bijen afleid kan het alleen maar goed zijn.
Als je daar commentaar op hebt moet je bij de bijen wezen.......???
Lekker makkelijk psychisch voordeel toch.
Dat zal de angel wel zijn...en natuurlijk dat niemand meer weet hoe hij/zij dingen aan moet pakken.

Ik had van de week een die was omgekeerd.

Ik heb me wel (meer dan) eens verbaasd over hoe de bijen hun positie binnen hun nest bepalen.
In het donker!!!

Totdat ik van de week een raat bekeek.
Weet je wat ik zag........

Ik zag een rangeerterrein (treintje spelen) met wissels links en naar rechts en overal rails.
De bijen lopen immers over de celwanden en niet in de cellen.

Zo lopen ze automatisch om elkaar heen.

Bijen zijn dus misschien veel minder geörganiseerd en als samenleving te beschouwen dan wij misschien denken. Als ze gewoon afslagen links/rechts en rechtdoor onthouden weten ze precies waar ze zijn en kunnen ze naar mijn inzicht redelijk autonoom werken.

Reeds bekende wetenschap?....revolutionaire nieuwe gedachte?.....maakt mij niet uit want voor mij was
het een openbaring.

succes ermee!

[Hans van der Post.]

In deze rubriek vind je niet alleen mijn verhaal over Groenveld, maar ook nog een aardige toevoeging van Hans van der Post. Groenveld beweegt de genoederen, dat is duidelijk.[...............................]
Groet,
Bart

Ja Bart dit is het eerste boek wat ik in 1962 met sinterklaas kreeg. Ook toen heb ik het intens gelezen.
Het gedicht - wat bij de sint hoort - heb ik nog in het boek.

Overgens is er nog een oud boek wat je in je bezit moet hebben: "De wonderen van het bijenvolk" . 1917
Is geschreven door G.A. Ootmar. In een voor toen modene kennis en schrijfstijl.
Hij was kinderarts in Haarlem.