Estienne & Liebault: La maison rustique (1564)

[Franschman]

'La maison rustique' moet je hier meer interpreteren als de traditionele oude boerenhoeve ( architectuur, indeling en functieverdeling)maar hier mijns inziens ook de werkwijze op de traditonele manier dus bijvoorbeeld met een basse cour, een deel voor eenden, kalkoenen en ander kleinvee denk aan konijnen e.d en met oude landbouwgereedschappen ( veelal door ossen getrokken karren,ploegen e.d)Voila et au revoir.

[Franschman]

Nog even een toegift over het befaamde boek "la maison rustique ou economie rurale".
"Een landelijk werkboek dat regelmatig richtlijnen gaf voor de gewone landarbeider. De onderwerpen waren zeer practisch gekozen uit de bezigheden en gewoonten van de landlieden: veeteelt, bijenhouden, bloemen en planten kweken, boomgaard verzorgen etc. Het was zeer dikwijls het enige boek in het huisgezin ( ! ) en werd dan ook veel geraadpleegd".

Meer gegevens over de naamgeving van de bij in de verschillende regio's van Frankrijk vind je in het fraaie boek van Philippe Marchenay, 'L'homme et l'abeille" blz123 e.v 'Les mots de l'apiculture'
Informatie over het boek" La maison rustique "is te vinden op Blz. 174 e.v Geschiedenis van de Bijenteelt, O.Goens , J. Maes , Brugge 1985

Doe je voordeel ermee Salut.

[Bart de Coo]

Leuk, bedankt. Dat boek van Goens en Maes heb ik ook in de kast staan, dus ik heb het even opgezocht. Ik heb ook nog even gekeken in de STCN, de 'short title catalogue of the Netherlands', de catalogus waarin je alle (Noord?-)Nederlandse titels van voor 1800 kunt opzoeken. Die geeft maar liefst zeven herdrukken. De laatste verscheen in 1663. Vreemd genoeg geeft deze catalogus niet de druk uit 1566, die gewoon op Google Books staat. Die uitgave is Antwerps en dat zal de verklaring wel zijn, want er bestaat ook een 'short title catalogue' van Vlaanderen, waar die vermoedelijk wel in zal staan. Een zeer populair boek dus en niet alleen in Frankrijk.

Als iemand tijd en zin heeft om al die drukken te vergelijken, dan kan dat misschien nog wel leuke dingen opleveren. In 1597 verwijst Clutius dus een paar keer naar het werk, maar vreemd genoeg kan ik de opmerkingen waarvan Clutius beweert dat 'Stephanus en Liebautius' die gedaan hebben niet terugvinden in de druk van 1566. dat kan ook kloppen, want Estienne/Stephanus stierf in 1564 in de gevangenis. Zijn schoonzoon Liebault/Liebautius herdrukte het boek verschillende keren en zou telkens aanpassingen gepleegd hebben. Bovendien namen vertalers nogal wat vrijheid in die tijd. Die deinsden er niet voor terug om zelf ook nog de nodige zaken te veranderen en toe te voegen aan het origineel.

Ik heb geprobeerd de tekst te transcriberen (over te tikken) en dat lukte prima, totdat ik bij een pagina kwam die niet zo goed gescand was en toen kon ik het niet meer lezen. Jammer. Nu staat er een onvoltooide transcriptie op mijn computer.

Ik denk trouwens dat Clutius Estienne/Stevens/Stephanus als een concurrent zag. Iedere keer als Clutius naar hem verwijst, dan vertelt hij dat hij het maar onzin vindt. Leuk voorbeeld. Estienne stelt voor om lokkorven te maken, door korven met een bepaald goedje in te smeren. Daarover zegt Clutius letterlijk: 'Als het lukt, dan kalft de os.' Oftewel, onzin.

Clutius lijkt de strijd gewonnen te hebben, want zijn boek werd herdrukt tot aan het einde van de 18e eeuw, zowel in de Republiek als in de Oostenrijkse Nederlanden. In 1816 zegt de Vlaming P.F. de Grave nog (Te vinden op Google Books. Link onlangs geplaatst in deze rubriek) dat de boeren goed vertrouwd zijn met zijn werk. Volgens Goens en Maes zou er in Vlaanderen nog een herdruk gemaakt zijn in 1885. Verwijzingen naar Estienne ben ik nergens tegengekomen, behalve bij Clutius.

Groet,

Bart

[Bart de Coo]

En kijk eens aan. Er is op Google Books nog een latere druk te vinden die gelukkig wat beter gescand is. Deze is uit 1598.

http://books.google.nl/books?id=u5lbAAA ... &q&f=false

Misschien dat ik er nu eens een transcriptie van kan maken. Wellicht dat het bijenhoofdstuk in deze druk wat zal afwijken van die uit 1566. Wij komen te spreken over de bijen vanaf bladzijde 119, caput lxiii. Nogmaals, ik weet vrij zeker dat dit de oudste tekst in het Nederlands is over de praktijk van het bijenhouden. Ik moet meteen ook weer roet in het eten gooien. Ik had al eerder opgemerkt dat het niet alleen een vertaling uit het Frans is, maar ook nog eens een tekst die zeer zwaar leunt om Latijnse voorbeelden. Ook nu weer worden we niet zo heel veel wijzer over de imkerpraktijk in die tijd. Dan kun je beter Cluyt pakken, bijna onze enige bron uit de tijd tot ongeveer 1800.

Groet,

Bart