De Lex Salica met de Malbergse glossen

[Bart de Coo]

Op dit moment zit ik voor mijn studie te lezen:

Stemmen op schrift, Geschiedenis van de Nederlandse literatuur vanaf het begin tot 1300.

van Frits van Oostrom (Bert Bakker, 2006)

Het eerste deel gaat over de periode van het Oud-Nederlands, een term die Neerlandici gebruiken voor het Nederlands zoals dat gesproken werd voor 1200. Het deel eindigt uiteraard bij het bekende zinnetje: 'Hebban olla vogala nestas hagunnan, hinase hic anda thu. Wat unbiddan we nu?'

Uit die periode is ons bijna niets overgeleverd op schrift, behalve een plaats- of eigennaam, of hier en daar wat verlatijnst Nederlands, een glos of een woordje waarvoor de monnik zo gauw het Latijnse woord niet kende. Natuurlijk zijn zulk soort onbeduidende krabbeltjes goud waard voor de onderzoeker die iets wil zeggen over het alleroudste Nederlands.

Een van die oeroude boeken - geschreven in het Latijn uiteraard - met hier en daar wat kriebels in de volkstaal eromheen, is de zesde eeuwse Lex Salica, een wetstekst uit de tijd van koning Clovis. Die Nederlandse kriebels in de kantlijn zijn later bekend geworden onder de wat ronkende benaming 'de Malbergse glossen'. We kennen de tekst alleen in afschriften uit de negende eeuw en uit die tijd dateren de Nederlandse woordjes dan ook.

Maar het gaat nu even niet om het oudste Nederlands, het gaat even om zesde-eeuwse wetgeving, de Lex Salica. Daarover het volgende:

'Nu werd de Lex Salica minstens zozeer opgesteld voor misdrijven tegen de dieren als tegen intermenselijke moord en doodslag: diefstal van andermans vee welteverstaan. De Merovingische wet specificeert bijvoorbeeld fikse boetes wegens diefstal van een strijdros, van de leidende stier van een kudde, van geiten, een speurhond - of zelfs, drie keer zo zwaar beboet, een afgerichte speurhond -, een havik of een bijenkorf.'

Wie geinteresseerd is in de bijenteelt in oeroude tijden, weet nu twee dingen. In de zesde eeuw na Christus waren er in de Germaanse wereld al bijenkorven. Bijen werden dus al bij huis gehouden. En verder we nu dat op de diefstal van een bijenkorf een flinke boete stond, die de moeite van het vermelden in wetsteksten in elk geval waard was. Verder vind ik het wonderlijk dat Van Oostrom de bijenkorf in 1 adem noemt met een strijdros, een kuddestier, geiten, een speurhond en een havik. Ik zou wel eens precies willen weten hoe hoog die boete was, ten opzichte van de boetes voor die andere dieren. Dan kennen we ongeveer de waarde van een bijenvolk in de zesde eeuw. Dat zou ik best leuk vinden.


Groet,


Bart

[Jaap v.Popering]

Ik heb ooit ergens gelezen dat (ik dacht de tijd van Karel de Groote )
Een Bijenvolk net zo een grote waarde had als een Koe .

Jaap v P

[Bart de Coo]

Jammer dat je dat niet meer weet. Het lijkt in elk geval heel aardig in overeenstemming te zijn met die Lex Salica!

Bart

[kreydt]

Het stelen van een "byecaer" wordt in lex salica bestraft met een boete gelijk aan die van een stier. nml. 45 schellingen.

Uit de periode van 1558-1567 ( Meierijse schoutrekeningen ) het volgende;

"HENRICK WILLEMSSONE die bijenkorven [byen yemen] gestolen had te SINT OEDENRODE – 12 karolusgulden "

Der byen boeck
Lectuur voor een koude winteravond

http://www.digitalebibliotheek.be/tekst ... byen01_01/

opmerking; De "digitale bibliotheek der Nederlandse letteren" is een godsgeschenk voor degene die interesse tonen voor het Nederlands enof oude teksten.


kg

[cefas]

Prachtig gevonden. Trouwens: het Negerhollandse (het bestaat echt, zie dbnl) woord voor Kolibri is afkomstig van het zeventiende-eeuwse Westvlaamse/Zeeuwse Roenkertje (o.a. hommel).
Cefas

[Bart de Coo]

Kreydt!

Vertel verder, ik hang aan je lippen! Hoe kom jij aan die informatie uit de 'Meijerijse schoutrekeningen'? Wat weet jij nog meer van die Lex Salica? We have ways to make you talk [}:)][;)]!

Van die tekst van Thomas van Cantimpre had ik inderdaad wel eens gehoord, al ben ik vergeten in welk verband. Ik herinner mij dat ik er verder niet in geinteresseerd was, toen ik las dat het een soort moraliserend, christelijk werk was, waarin de bijen ons worden voorgesteld als lichtend voorbeeld. Bwaaah. Maar nu jij die dbnl-link geeft, moet ik hem misschien toch maar eens printen, als het niet te veel is. Wie weet kom ik nog wat leuks tegen.

Dat moraliserende en christelijke geldt bijvoorbeeld ook voor een veel oudere bijentekst, ook zo te vinden op dbnl, namelijk die in Der naturen bloeme van Jacob van Maerlant (Tweede helft, 13e eeuw). Niks an. De bijen worden alleen maar opgevoerd ter meerdere eer en glorie van God de Heer. Wie iets wil weten over imkeren in de 13e eeuw, heeft er niets aan.


Groet,

Bart

[kreydt]

> Ik herinner mij dat ik er verder niet in geinteresseerd was, toen ik las dat het een soort moraliserend, christelijk werk was, waarin de bijen ons worden voorgesteld als lichtend voorbeeld <


Als je teksten in het oud-nederlands leest moet je je inwerken in de tijdsgeest van de middeleeuwen nml een door merg en been snijdende godsdienst beleving. Alles, maar dan ook alles, stond in het teken van een onderdanige ( vooral dat ) godsverering.
Het is dan ook normaal dat in "Der byen boeck", de bijen worden bekeken van uit dit perspectief. Dit neemt niet weg dat het een interessant werk is, dat wel-is-waar weinig met de moderne bijenteelt te maken heeft, maar wel een inzicht geeft hoe de bijenteelt geevolueerd is.

Wat is je interesse gebied in de lex salica?
wat zoek woorden....
Geschiedenis? salica >>> salii >>> salland (provincie Overijssel) >>> costuimen
Wetten? lex ripuaria, leges barbarorum, lex saxonum, lex angliorum....
Invloed van de godsdienst? verschil tussen de eerste uitgave( verzameling van de costuimen) en de tweede(met een katholieke ondertoon)

van welke talen heb je notie?
Duits, latijn, engels, frans????
Er is een massa studies beschikbaar over de verschillende aspecten op het i-net.

Een andere bron voor oude regelmenteringen
http://home.wxs.nl/~vera0000/costuymen.html
of
http://homepage.uibk.ac.at/~c30310/anfrkwbhinw.html

kg

[tineke w.]

> ... <
Als je teksten in het oud-nederlands leest moet je je inwerken in de tijdsgeest van de middeleeuwen [...]

Op mijn verjaardag kreeg ik een stapeltje webprints, met de toezegging van tzt een antiquarisch exemplaar van een proefschrift over de middelnederlandse vertalingen van het boek van Thomas van Cantimpré. Auteur: Christine Stutvoet-Joanknecht. Proefschrift uit 1990. Staat dus in zijn geheel op internet, voor wie zich echt in die tijdgeest wil inwerken.

[pim123]

>
Een andere bron voor oude regelmenteringen
http://home.wxs.nl/~vera0000/costuymen.html
of
http://homepage.uibk.ac.at/~c30310/anfrkwbhinw.html

kg

Geweldig ! Goed voor uren lezen en proberen te ontcijferen :D