Omgaan met zwermen

[Bart de Coo]

OMGAAN MET ZWERMEN
Een beetje uit ergernis over collega-imkers die in mijn ogen onnodig zichzelf en een ander in de moeilijkheden werken, besloot ik om er op deze mooie lenteochtend eens voor te gaan zitten en uit te leggen hoe je volgens mij moet omgaan met zwermen. We hebben er rondom de verenigingsstal nogal wat gehad de laatste dagen, moet je weten.

Ik vind dat imkers vaak veel te ongeduldig zijn en de zwerm te snel willen meenemen en te snel op de gereedstaande kast willen gooien. Dat leidt tot ellende: achterblijvende bijen die voorbijgangers en tuinbezitters steken en voorzwermen die na een maandje of twee opnieuw op de vleugels gaan, of zwermen die de kast niet accepteren en onmiddellijk vertrekken, met alle overlast van dien.

Op dit moment komen de voorzwermen af, als de imker even niet oplette of onhandig is of gewoon lui is. Het kan ook zijn dat de imker het er bewust op laat aankomen, maar die imkers zijn heel erg in de minderheid, denk ik. Voorzwermen zijn groot en hebben één bevruchte moer bij zich. Als je de zwerm in de kieps hebt zitten, plaats die dan op een schaduwrijke plaats, zo dicht mogelijk bij de plaats waar de zwerm hing. Kijk of de bijen rondom de kieps stertselen. Als dat het geval is, dan is de kieps geaccepteerd. Het is nu een kwestie van tijd voordat de zwerm naar binnen is getrokken. Het gebruik van rook is volkomen onnodig en het gebruik van beschermende kleding meestal ook. Als de zwerm op een onverwachte plaats hangt, ver van de stal vandaan, dan kan het zijn dat de zwerm al een paar dagen geleden vertrokken is en honger heeft. Op dat moment worden ze stekerig. Maar op een dag als gisteren – stralend weer, de zwerm heeft de kast net verlaten – kun je een zwerm scheppen in je bikini. ’s Avonds laat, om een uurtje of 21.30 keer je terug naar de kieps met de zwerm erin. Doek de zwerm op en neem hem mee naar de stal. Daar heb je een kast ingericht. Voer erbij hangen is in dit stadium volkomen onnodig. Dit is je kans om raten te laten uitbouwen. Denk erom dat met name een voorzwerm veel warmte produceert. Daarom is het aan te raden om raampjes te gebruiken met een zaagsnee: de bovenkant van de waswafel is daartussen geklemd en kan niet omklappen. Een alternatief is raampjes met verticale bedrading. Alleen een reepje voorbouw in de zaagsnee is natuurlijk ook prima. In ieder geval vervormen waswafels heel gemakkelijk met een voorzwerm erop.

Haal alle raampjes uit de gereedstaande kast. Zet de kieps op de kast en geef er een keiharde knal met de vlakke hand op. Voor deze handeling, die je uitvoert in het schemerduister, is alweer geen rook en geen beschermende kleding nodig. Werk rustig in je hansopje. Als de zwerm zich over de bodem en de wanden van de kast aan het verspreiden is, dan hang je de raampjes erin. Dekplank en deksel erop. Voeren is voorlopig volstrekt onnodig, omdat je dan slappe raten krijgt en de voorzwerm te veel stimuleert, waardoor die veels te snel opnieuw zwermt. Bovendien begint een voorzwerm dan al gauw darrenraat te bouwen.

Na een paar dagen, als de zwerm een beetje ‘gesetteld’ is en begonnen is met raten bouwen, dan besproei je met een plantenspuit de zwerm met een oxaalzuuroplossing in water van 3,5%. Zorg dat er een lichte nevel over de bijen komt te liggen. Als zich druppels vormen, heb je te veel gesproeid.

Hoe dan ook, vaak wil een voorzwerm na een weekje of zes, of later, opnieuw op de vleugels. Als dit gebeurt, dan zijn er ‘twee stokken bedorven’, wist Clutius al: beide volken presteren doorgaans weinig meer. Geen nood. De makkelijkste manier om dit te voorkomen is het afnemen van darrenraat en de nodige raampjes werksterbroed, geheel naar goeddunken van de imker, maar wees niet zuinig: de zwermdrift moet er echt uit. Wees royaal op tijd, want als de zwermplannen gemaakt zijn, dan helpt er soms geen mallemoer meer aan.

Een elegantere manier is misschien de manier die de korfimker toepast: ‘omjagen’. Je hebt wellicht elders op de stal een klein volkje staan, een nazwerm bijvoorbeeld of wat dan ook. Je kunt er zelfs speciaal voor dit doel volkjes op na houden. Pak een lege broedbak en plaats die naast de voorzwerm. Sla alle raampjes af in de kast – niet de lege! Die heeft bovendien geen bodem! – en hang de ontbijde broedraampjes in de lege kast, in dezelfde rangschikking. Je hebt nu nest en bijen gescheiden. Breng de kast met met het ontbijde nest naar de plaats van het kleine volkje. Met dit volk pleeg je dezelfde handeling: sla de bijen af en hang het broed in een lege broedkamer.

Plaats nu het grote nest van de voorzwerm, waar je desnoods het darrenbroed uit verwijderd hebt, op de plaats van het kleine volkje en plaats het kleine nest op de plaats van de voorzwerm. De volken hebben dus nu van nest geruild, maar niet van plaats.

Het aardige van deze methode is wellicht dat je zo de vorm van de nesten in tact laat.

Nazwermen met jonge moeren, die natuurlijk later in het seizoen afkomen, zwermen doorgaans niet meer. Vaak is één nazwerm te klein om in zijn eentje een hele broedbak uit te bouwen. Meestal komen in de loop van een aantal dagen verschillende nazwermen af. Daarvan kun je er rustig twee verenigen door ze gewoon op elkaar te gooien. Nog latere, piepkleine nazwermpjes kun je mooi in een drieramertje doen bijvoorbeeld, zodat je straks over een reservemoer beschikt.

Kortom, neem voor het scheppen van een zwerm royaal de tijd. Haal de zwerm ’s avonds laat pas op. Voer weinig of helemaal niet. Denk erom dat voorzwermen graag opnieuw zwermen. Bespaar jezelf, je collega-imkers, omwonenden en passanten overlast! Een zwerm scheppen en opzetten is overigens een van de allermooiste aspecten van het imkeren.


Groet,

Bart de Coo

[renske]

Duidelijk verhaal, Bart, bedankt.

[m.kolsters.]

Goed zo Bart heb al 7 zwermen geschept, 3 elders en 4 van mij zelf.
Vandaag zat een beetje hoog, heb de ladder tegen de boom gezet en toen nog 5 meter met de stok en schepnet.
Zo leer je nog eens wat, heb hem wel 3 keer moeten scheppen voor de zwerm in de kast zat.
Deze kasten heb ik volgend jaar nog over, daarom wil ik ze alle maal laten zwermen.

[Bart de Coo]

Tinus,

Ik zou echt dolgraag willen weten hoe jij en stok maakt van vijf meter lang met een schepnet/-zak eraan vast. Dat wordt toch veel te zwaar? Ik heb vandaag weer halsbrekende toeren uitgehaald om een zwerm op ongeveer vijf meter hoogte te scheppen. Niet gelukt. Hij zat dus hoog in de boom. Ladder tegen de boom, ik voorzichtig zo dicht mogelijk ernaartoe geklommen, met een stok met een schepzak eraan vast. Maar helaas ik kon of durfde niet te dichtbij te komen en zo moest ik onverrichterzake naar beneden klimmen. Die zwerm hangt er nu nog, in de stromende regen. Shit.

Ik moet trouwens meteen mijn verhaal over die bikini's en die hansopjes nuanceren. Ik schepte vandaag twee zwermen, beide zonder jack of handschoenen, maar ik werd wel degelijk gestoken. Niet zo gemeen weliswaar, maar toch. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik een paar wijntjes op had en dat ik nogal zweette. Dat kan schelen. Toen ik 's avonds laat een zwerm op een kast gooide, heb ik weer zonder pak gewerkt. Zo'n zwerm is aan het einde van de dag, als ze mooi compact in de korf hangen echt poeslief en handtam.

Vervolgens heb ik een zwerm van gisteren met oxaalzuur behandeld. Ook zonder pak. Zo'n zwerm blijft soms heel lang vriendelijk, 24 uur zeker.

Groet,

Bart

[Bart de Coo]

Nou vooruit dan. Nog één anekdote om mijn lichte verontwaardiging kracht bij te zetten.

Vanmiddag had een collega een zwerm geschept bij de verenigingsstal. Wat had ie nou gedaan? Hij had de zwerm in de kieps gestoten en geschud en was er vervolgens vrijwel onmiddellijk mee naar een gereedstaande kast gelopen. Hij stortte de zwerm erop en sloot de kast hermetisch af.

Zo, collega, doen wij dat dus niet.

's Avonds gaat de telefoon. Of ik nog eens wilde kijken, want er zaten wel erg veel bijen op de plaats waar de zwerm had gehangen. Aan het gedrag te oordelen, zat de moer er nog gewoon tussen. Opnieuw geschept en ja hoor, stertselen geblazen. 's Avonds om 21.00 uur zat alles netjes binnen. Vlak voor het onweer opgehaald en op de gereedstaande kast gegooid. 't is echt heel eenvoudig allemaal. Beetje geduld, dat is alles.


Groet,

Bart

[Hans van der Post.]

Bart je verhaal: "hoe schep een zwerm en huisvest deze" is uit mijn hart gegrepen.
Zo ga je met levende have om!

Kleine nuance; ik zoek de moer en stop haar in een kooitje en prik dit met een spijker in de kop van de korf.
Zo heb ik menige zwerm die al in de korf zat tegen weten te houden.
De zwerm gaat wel op de vleugels maar keert al snel naar de schepkorf terug. - is een grote korf -

Laat namelijk de korf staan en haal deze pas in de schemer op.
Zo heeft de "ontvanger" de volgende dagen geen rondzoekende bijen in zijn of haar tuin die worden F16 bijen.

Het veranderd als het een van mij kasten betreft dan schep ik de zwerm doek hem op en zet deze op een schaduw plek.
De dan nog rond vliegende bijen keren snel naar hun kast terug.

[jossmits]

Ik laat altijd de zwerm zo snel mogelijk "via de voordeur" in de kast.
Ik werk als volgt : Als de zwerm laag in een struik hangt dan span ik onder die struik een groot wit laken, aan de rand van dat laken zet ik een lege kast met de ingang richting het midden van het laken. De kast het liefst wat hoger, bijvoorbeeld op de deksel van die kast. Dan buig ik de takken waar de zwerm aan hangt op dat laken, geef een klap op de tak zodat de bijen op het laken vallen. De bijen moeten het liefst zo min mogelijk opvliegen. Na een minuut of zo beginnen de eerste bijen in optocht richting kast te rennen en lopen zo de kast in. Als je goed oplet zie je de koningin daartussen lopen. Binnen een half uur is de hele zwerm binnen.
Met de schepzak of de korf doe ik dat eigenlijk net zo. Ik maak eerst de opstelling met laken en de kast als hierboven, liefst in de schaduw. Mijn schepzak heb ik wat aangepast. De bodem daarvan is dicht met aan de binnenkant aan de bodem vastgemaakt een koord dat door de bovenkant naarbuiten steekt. Aan dat koord kan ik de zak binnenste-buiten trekken. Ik schep de zwerm in de zak, leg de zak op een hoek van het laken, open heel voorzichtig de opening aan de bovenkant en trek dan langzaam aan het koord de zak binnenste-buiten. Ook dan rennen de bijen snel in optocht naar de ingang van de kast. Met de schepkorf idem dito. Ik zet de korf direct als ik geschept heb op de rand van het laken. Soms rennen de bijen weer direct naar de kast anders wacht ik een minuut of vijf en sla dan de korf leeg op het laken.
Ik heb me afgevraagd waarom dit werkt. Ik heb sinds ik in Frankrijk woon ook altijd 1 of 2 zwermlokkasten staan. Ik heb een aaantal keren een zwerm zien aankomen bij zo'n lokkast. De manier waarop de zwerm zo'n kast inkomt lijkt heel sterk op de manier zoals ik beschreven heb bij het gebruik van het laken.
Ik krijg met deze methode altijd snel een zwerm in de kast en ik heb nog nooit meegemaakt dat de zwerm de kast weer uittrok.
Uiteraard wacht ik tot s'avonds om de kast op te halen.
Ik vind het verder een goede gewoonte om bewoners van het pand waar ik de zwerm haal een potje honing te geven (voor de overlast en ook een beetje marketing).
Ik gebruik als stok voor de zwermzak een telescopische stok die gebruikt wordt voor de stofzuiger van zwembaden. Uitgeschoven is die een meter of vijf lang, In Frankrijk te koop bij doe het zelf zaken of zwembaden-leveranciers.

Jos

[m.kolsters.]

Om een imker wat te laten maken als hij niet kan klimmen, Bart hier de foto voor grote hoogte gewicht 3 kg.

Scheppen op hoogte

scheppen op hoogte (199x300).jpg (115.94KiB)5379 keer bekeken

[Bart de Coo]

Tinus & Jos,

Bedankt! Die bovenste foto van Tinus laat precies zien met welk probleem ik gisteren zat.

(Ondertussen ontving ik vandaag een mailtje van iemand die vlakbij de stal gestoken was. Nogmaals shit. Maar dit terzijde.)

Die tip van die zwembadstok vind ik perfect. Nu nog een bedrijf vinden dat ze verkoopt. Moet ook lukken.

Groet,

Bart

[Kroese]

Ik gebruik al vele jaren zo'n vangzak op een uitschuifbare stok om de bovenramen te wassen.
Met een eindstok van een oude bamboe hengel kan ik tot 8 meter komen.

http://www.bijenhouden.nl/phpbb/viewtop ... 83#p129351

Hennie....