propolis; een woord van hoge ouderdom

historische aspecten van- en filosoferen over bijen en bijenteelt.
Gebruikersavatar
Oude Essink
Erelid
Berichten: 3562
Lid geworden op: za 18 nov 2000, 00:00
Locatie: Nederland
Contacteer:

propolis; een woord van hoge ouderdom

Bericht door Oude Essink » ma 15 okt 2001, 21:45

Mensen hebben vaak de neiging aan woorden, waarvan de betekenis op het eerste oog niet duidelijk is, een eigen betekenis toe te kennen, die ze van oorsprong niet hebben; het gaat meestal om afleidingen van woorden afkomstig uit een andere, vaak oude taal.
De woorden krijgen dan een z.g. woordverklaring die nergens op slaat of op zijn minst niet aantoonbaar en twijfelachtig is.
Een prachtig voorbeeld tot welk een onzinnige kronkels dit kan leiden, trof ik aan in het oudste bijenboek dat wij hebben in de Nederlandse taal van Theodorus Cluvius.
Dirc Cluyt was in de 16e eeuw apotheker in Haarlem en Delft; voor zijn geneesmiddelen maakte hij van velerlei kruiden gebruik; hij leverde onder andere de kruiden die gebruikt zijn bij de balseming van het stoffelijk overschot van Willen van Oranje. Hij genoot internationale bekendheid en heeft alles bijgedragen aan de oprichting van de Hortus Botanicus in Leiden waarin hij de kruidentuin heeft aangelegd.
In 1597 verscheen de eerste druk van zijn verhandeling over bijen:
VAN DE BYEN, hare wonderlicke oorspronc. Van hem dit citaat (pg.2):
Het sijn onse tamme Byen daer wy meest sullen van spreecken:
welcken by die Griecken Melissa oft Melitta, by die Latijnen
APIS geheeten wert: Apis: om datse "sonder voeten" haer
begintselen nemen ofte wasdom vercrijgen ende ooc om datse
by de voeten aen malcanderen hangen....
Werden by ons
alhier geheten BYE ende met recht wel mogen heeten BY-EEN
om datmen die in 't swermen by een vergadert ende dat ooc
een Bye alleen sijnde niet en kan bestaen ofte leven aangesien
sy by melkanderen moeten noodtsakelicken wezen om melkanderen
te verwarmen, helpen, voeden, broeden ende meer diergelijcke
dingen doen.....
Terloops aldus krijgen wij een afleiding en betekenis van het woord Apis
voorgeschoteld: apis, zegt hij, betekent "zonder voeten" en de bij heet zo, omdat hij zonder voeten aan zijn ontwikkeling tot bij begint.
apis betekent, volgens hem, ook "samen met de voeten" en daarom heet de bij apis, omdat bijen "met de voeten" aan elkaar hangen.
Apis is het latijnse woord voor bij. Het is waanzinnig dit woord uit elkaar te rafelen tot a- en pis, waarbij dan pis (=pes)in het latijn "voet" betekent en a- in griekse samenstellingen ofwel samen- betekent ofwel het tegendeel aangeeft van het woord dat volgt; vgl ons: a-sociaal; het latijn heeft daarnvoor in-; vgl. in-consequent.)
Dan volgt er nog zo'n mooie: Het woord Bye (ons "bij") leidt hij hier af
van By-een (bijeen); daarom heet een bij Bye, omdat zij in allerlei levensverrichtingen samen (byeen) met andere optreedt, in tegenstelling tot andere dieren die als eenlingen leven. Een oeroud woord voor bij heeft in het latijn "apis" opgelevert; in het oudgermaans een woord klinkend als "bia" en als "imbi"; uit bia ontwikkelt zich Biene, bee, bij; uit imbi het thans oudere woord imme; het latijnse apis heeft als verkleinwoord: apicula; dit levert in het frans abeille op (via abelha).
Uiteraard heeft Cluvius als apotheker een hele verhandeling over própolis (klemtoon op de eerste o !); Hij geeft er geen afleiding van; pro-pólis: vóór de stad was welliswaar al wel ingeburgerd toentertijd, maar Cluvius interpreteert het woord als propoli (= "voorwasch") en daarmee ontgaat hem de andere afleiding. Die andere afleiding, zo hardnekkig, dat hij telkens weer opduikt, vorige week weer op ons forum, trekt het woord uiteen tot pro- en
pólis. pro betekent dan: vóór of ter verdediging van en polis is de griekse term voor de stadstaat; via enig geouwehoer kom je dan wel weer ergens om het woord te verklaren.
Própolis is een oud g

Plaats reactie

Wie is er online

Gebruikers op dit forum: Geen geregistreerde gebruikers en 13 gasten