Paardebloem of Blauwe bes?

[Hans van der Post.]

13-05-2001 22:50
--------------------------------------------------------------------------------
Kijk eens op een andere tijd van de dag misschien geeft de "blauwe bes" op een ander tijd nectar en of stuifmeel.
Wat is de blauwe bes eigenlijk heeft toch wel een andere naam?
vrg Hans.

[Jelte Pieter Dijkstra]

Over de Paardebloem raak je niet uitgesproken en uitgekeken. Elk weiland krijgt van mij een visuele inspectie. Ik ben er door geobsedeerd geraakt. Vandaag heb ik al de weilanden 'in kaart gebracht' waarin Paardebloemen voorkomen en waar mijn bijen de beschikking over hebben. Ik heb grofweg de weilanden opgemeten, gewoon lopende weg meters geteld. Verder heb ik de bedekking geschat. Zo bleek dat het weiland waarin ik vorig jaar stond met mijn bijen ineens veel minder paardebloem bevatte. Mijn schatting was met ongeveer 40 tot 50 % afname.
Overigens vorig jaar heb ik trouwens niet een opname gedaan, zoals ik die nu heb gedaan, maar toch het verschil is groot.
Helaas moest ik vandaag constateren dat in de weilanden, waar mijn bijen stonden afgelopen week geïnjecteerd was met vloeibare mest. Dwars door alle paardebloemen heen. (Wat een gedonder he heb je als imker, eerst dus een injectie met mest en vervolgens een bijna boze boer, omdat ik met mijn bijen op zijn gehuurd weiland sta) En ik heb het vermoeden dat vorig jaar ook met het weiland is gebeurd, waar ik een jaar geleden stond. Het is misschien leuk om te kijken wat de bedekking volgend jaar is; een afname of een toename?
Maar naast de 'Paardebloemen standplaats' is een kwekerij gevestigd met Blauwe bessen. Ik ben vanmiddag stiekem over het hek geklommen en heb gekeken hoe de bijen op de Blauwe bes vlogen. En tot mijn verbazing zag ik geen enkele bij. Hoogstens een paar solitaire bijen en een hommel. Ik heb er wel ruim 20 minuten rondgekeken. De kwekerij is ongeveer 3 hectare groot en bestaat uit boompjes met een grootte van 50 cm.
Hoe kan dit nou, komt dit omdat de Paardebloem, die toch nog volop bloeit, maar nu de eerste verschijnselen vertoont van pluizebollen nog te aantrekkelijk is voor de bijen of komt dit door het tijdstip van de dag? Het was ongeveer drie uur en best wel warm? Misschien was de nectar op! Wie weet het?

[Oude Essink]

15-05-2001 22:08
--------------------------------------------------------------------------------
De blauwe bes is een (doorgaans Amerikaanse) veredeling van de bosbes; de duitsers hebben haar verbeterd. Sinds 1950 een vrucht van betekenis in het economisch verkeer.
off.naam: Vaccinium (bosbes) Corymbosum (trosveen bes); behorend tot de heidefamilie; vandaar het gesloten bloemkommetje.. De bloem is echt afhankelijk van kruisbestuiving vooral door bijen, maar ook door hommels; levert stuifmeel en nectar op. Als kruisbestuiving niet plaats vindt, schakelt de bloem over op zelfbestuiving maar dat betekent aanmerkelijk verlies van kwaliteit en kwantiteit van de bes. Bestuiving "door de wind" is uitgesloten.
Mogelijk nectart de bloem op een bepaald tijdstip van de dag; mogelijk is het suikergehalte van de nectar lager dan dat van de paardebloem, zodat bijen daaraan om economische redenen de voorkeur geven.
Als het mij ooit lukt een tekening of foto van de bloem op het forum te krijgen kom ik terug: zelden zag ik zo'n prachtige bloem!
hennie oes

[maartenkleijne]

16-05-2001 00:09
--------------------------------------------------------------------------------
Er wordt gezegd dat de grote amerikaanse blauwe bes goed nectart maar dat de bijen er vaak pas bij kunnen als een hommel een toegang in de bloem heeft geknaagd.

[Jelte Pieter Dijkstra]

22-05-2001 15:02
--------------------------------------------------------------------------------
Hans, Hennie en Maarten bedankt voor jullie nuttige informatie over "Paardebloem of Blauwe Bes?"
Zelf heb ik ook nog even in een aantal boeken gekeken wat deze schreven over de Blauwe Bes oftewel Vacciunium corrumbosum. Hennie jij zegt Trosveenbes, maar zeer waarschijnlijk bedoel ik hetzelfde als jij?

De Roever zegt over Blauwbes: Eigelijk een hommelplant, maar doch wordt ook door de bijen bevlogen.
(Nectar/stuifmeel=2/1) Maar ik realiseer me nu pas dat hij de Blauwe Bosbes bedoelt, Vaccinium Mirtillus L. Alhoewel er Blauwbes staat. Ook dit boek is eigenlijk geschreven voordat de Duitsers de Blauwe Bes hebben verbeterd en vervolgens de plant voor economische reden werd gebruikt, (Wat Hennie schrijft dat klopt wel aardig. Van de Roever (1948)geeft misschien de overgang weer van Bosbes naar Blauwe bes met Blauwbes en de wetenschappelijke naam van een Blauwe Bosbes te geven, maar dit zal wel niet op werkelijkheid berusten. Ook nog even naar ander boeken gekeken bijv. van Schotman en dr. Ootmar en inderdaad daar stond de Blauwe Bes niet in vermeld.
Maar toch denk ik zelf dat het inderdaad een hommelplant is. Als ik kijk naar het vlieggedrag van de bij op de plant dan vliegt de bij telkens maar naar kleine kelkjes om vervolgens deze niet 'echt' te gaan bezoeken. Maar pas na enkele keren dit te hebben herhaald vliegt hij pas in een kelk en peurt hij de nectar eruit.

Een veel uitgebreidere beschrijving geeft L.G.M. Hensels in zijn drachtplantengids. Hij zegt dat de bloemen zeer druk door bijen wordt bezocht. De bloemen scheiden vooral bij warm en vochtig weer zeer veel nectar en veel crèmekleurig stuifmeel af. Daarbij zorgt de langdurige bloei van half mei tot in juni voor een lange drachtperiode. Een goede vochtvoorziening tijdens de bloei onder andere door te beregenen tijdens perioden met schraal droog weer met oostenwind, bevordert het bijenbezoek en de vruchtzetting. Deze matregel is ook bij andere gewassen aan te bevelen, De teelt van Blauwe bessen is zowel voor de tuinbouw als de bijenteelt een aanwinst. Door de speciale eisen die dit gewas aan de grondsoort stelt, is de teelt aan bepaald gebieden gebonden. Blauwe bessen worden ook druk door hommels bevlogen, waarbij vooral de aardhommel gaatjes in de bloemkroon bijt. Ook honingbijen kunnen deze gaatjes opzoeken om zo gemakkelijker bij de nectar te komen. De bijen zelf zijn niet in staat zulke gaatjes te bijten. Deze wijze van illegitiem bloembezoek is ook bij Dophei en Tuinbonen bekend. (Hetzelfde waar Maarten en Hennie ook op duiden.)
De honing van Blauwe bes is helder en heeft een zachte, zoete smaak. Voor een goede productie en kwaliteit is het huren van bijenvolken aan te bevelen. Twee sterke bijenvolken per hectare, die verspreid worden opgesteld is voldoende.

Al met al was het een interessante discussie. Na die 13 mei ben ik er weer enige keren naar toe geweest. Het was in tijden dat de Paardebloem nog bloeide en het weer natter was en de bijen vlogen er voor het eerst op. En eind vorige week toen de Paardebloemen volledig waren uitgebloeid. Ook toen vlogen ze er op en zelfs beter.
In een gesprek met de teler, die ik op een dinsdag 15 mei 's-middag daaraan trof hebben we gesproken over de bijen en bestuiving. Hun organisatie van telers gaven geen advies voor het huren van bijenvolken: de natuurlijke bestuiving was voldoende en tevens zijn er in de meeste gebieden een goede 'bijendruk' om de een voldoende bestuiving te behalen. Telers in hele geïsoleerde gebieden kunnen misschien wel beter bijenvolken inhuren. Apart dat er dus twee tegenstrijdige adviezen worden gehanteerd.
Voor het nathouden van de grond had de teler een nieuwe alternatief. boomschors wat vrij duur is en afgedankt riet van oude daken dat veertig jaar oud is. Dit hebben ze als experiment toegepast en rondom het boompje gestrooid en ik moet zeggen de grond onder het riet en schors is vochtig. Hij heeft het me laten zien. Alleen is het vochtig genoeg??? Het is in ieder geval wel een goedkope manier en een milieuvriendelijke manier en onderhoudsvriendelijk, want het levert tevens minder onkruid op en dus minder bestrijdingsmiddelen.
Het riet heeft als nadeel dat het de neiging heeft om continu in de grasmachine te komen en dat vervelend is bij het maaien.

Conclusie: Ik heb sterk de indruk dat de bijen tijd nodig hadden om over te schakelen naar de Blauwe bes. Nu vanaf ongeveer 18 mei de Paardebloem volledig is uitgebloeid wordt de Blauwe bes goed bevlogen door de bijen. Zeer waarschijnlijk zijn de Blauwe bessen, minder aantrekkelijk voor de bijen. Dit is ook af te leiden uit het zenuwachtige gedrag van de bloembezoekende bijen.
Ook heb je te maken met het feit dat bijen maar één maal op een bepaalde plant vliegen. Dus als de Paardebloem eerder honingt dan vliegen ze daarop en pas als deze nectarbron op is, dus als de Paardebloem uitgebloeid is dan pas kunnen ze overschakelen. Dit vergt ook enige tijd. Minder aantrekkelijkheid komt tot uiting door ten eerste voorkoming van een minder aantal Blauwe bessen dan Paardebloemen, het zijn kleine boompjes, het grootste deel van de aanplant bestaat uit jonge aanplant. In totaal zo'n drie hectare tegenover vele hectares Paardebloem. Tevens is misschien de nectarproductie lager als die van de Paardebloemen. Maar ik weet geen gegevens hierover te vinden.
Ook heb ik de indruk dat de bijen in de namiddag de Blauwe bes minder gaan bezoeken. Dit heeft te maken met de eigenschap dat de plant veel water nodig heeft voor ene goede productie en de waterhuishouding van het gebied. (Zie ook bovenstaande). Ik ben nog geen enkele keer 's-morgens geweest ik dat zal ik binnenkort gaan doen en zal jullie dan hierover voor de laatst keer berichten.

Een blauwe bes

J.P.