Jullie top 5 beste inheemse planten?

[imker Marinus]

1. Wilg
2. Prunus
3. Braam
4. Linde
5. Klimop

[Jelle Van den Berghe]

Jelte Pieter, Hans ea

Ik zal nog eens een poging doen om te verklaren waarom het voor onze natuur, landschappen en onze bijen van groot belang is om exoten (of ingeburgerde planten, what's in a name) uit ons systeem te weren en zelfs actief te verwijderen.
Ik daag jullie met veel plezier uit om met wetenschappelijke tegenargumenten te komen.

Het probleem van invasieve exotische planten is terug te brengen op twee begrippen. Het gaat om concurrentie en habitatverlies.
Al tienduizenden jaren is ons ecosysteem bezig aan een evolutie die bijzonder langzaam gaat en waar nu en dan via natuurlijke dispersie van bepaalde soorten zich ook nieuwe soorten kunnen vestigen.
Deze soorten weten zich meestal te vestigen in een nicheleegte die in ons systeem aanwezig is of dankzij een veranderende setting zoals een temperatuurstijging. Voorbeelden daarvan zijn bijvoorbeeld de sikkelsprinkhaan, turkse tortel, spork, ...
Kenmerkend aan deze soorten is dat ze allemaal een historisch verspreidingsgebied hadden waarvan de grens al relatief dicht bij onze streken lag en waarvan de uitbreiding langzaam en via een natuurlijke weg is gegaan.
Nog steeds vinden deze processen plaats en van de honderden soorten die via wind, water of trekbewegingen uit andere regio's naar onze streken begeven zijn er slechts zeer weinig die zich hier permanent kunnen vestigen. Soms lukt dit tijdelijk maar door bijvoorbeeld een strenge winter sneuvelen ze dan weer en vallen ze terug op hun oude verspreidingsgebied. Voorbeelden van die laatste groep zijn bijvoorbeeld de graszanger, zuidelijke keizerlibel, ... Al deze soorten vormen geen problemen voor ons ecosysteem en zijn dan ook geen exoten.

Sinds de mens zich met onze natuur is gaan moeien (een jaar of 7000 terug) is de situatie licht gaan veranderen. Mensen hebben de neiging om te gaan slepen met alles wat nuttig of, erger, mooi is. Daardoor zijn er inderdaad konijnen, mais, graansoorten en nog vele andere zaken bij ons geraakt. De menselijke mobiliteit is echter in de loop van die 7000 sterk gestegen en waar het slepen met soorten tot voor 1500 eerder beperkt was zien we het vanaf 1500 en zeker de laatste 150 jaar ongelooflijk toenemen. Bovendien beperkt het zich niet langer tot verplaatsingen binnen continenten waardoor heel vaak de effecten nogal meevallen maar wordt er nu ook tussen continenten gesleept met soorten. Een verplaatsing die deze soorten nooit op zichzelf zouden kunnen verwezenlijken.

De gevolgen zijn dan ook veel groter en problematischer voor het "ontvangende" ecosysteem omdat men plots soorten ziet opduiken die bepaalde kenmerken heeft die hen een ernstig concurrentieel voordeel oplevert ten opzichte van onze inheemse fauna en flora. Daardoor ontstaat er op vele plaatsen een onevenwicht in het systeem waardoor bepaalde soorten of zelfs volledige habitats worden verdrongen door deze nieuwkomers. Omdat het verdwijnen van 1 of een aantal schakels uit het volledige ecologische web (herinner je de biologie-lessen uit de middelbare school) het ganse systeem in gevaar kan brengen moet dit simpelweg worden vermeden.

Tot zo ver de koepeltheorie. Ik ga graag nog even in op twee belangrijke discussiesoorten tussen de imkerwereld en de groene jongens namelijk reuzenbalsemien en valse acacia.
Ik start met valse acacia.
Valse acacia is inderdaad al een hele poos aanwezig in Europa. Er zijn aanplanten bekend die kunnen worden gedateerd rond 1600. Deze aanplanten beperkten zich hoofdzakelijk tot een aantal arboreta, parken en kasteeltuinen. Sinds het begin van de vorige eeuw en zeker na de Tweede Wereldoorlog is er echter een opmerkelijke uitbreiding van de verspreiding van de valse acacia. De bomen worden meer en meer gebruikt in private tuinen en zelfs als laanbomen langs wegen. Daardoor is de soort zich ook gaan vestigen buiten de menselijke ruimte en in de natuur.
Om de problematiek van valse acacia volledig te begrijpen moet ik even ingaan op de ecologie van de boom.
De boom is een typische generalist en pionier die in staat is om te groeien op verschillende soorten bodems als ze maar niet te nat zijn. Leem, klei en zand, het maakt allemaal niet veel uit. Daarnaast is de soort via uitlopers en een grote zaadproductie in staat tot een snelle verspreiding. Belangrijk om te weten is dat de wortels knolletjes hebben waarmee stikstof uit de lucht in de bodem wordt gebracht. Zo is de plant in staat om zelfs de armste zandgronden toch voldoende voedselrijk te maken zodat ze daar ook kan gedijen. En net daar zit het probleem. (Half-)Natuurlijke systemen die nu net het meeste biodiversiteit en bloemenrijkdom bevatten zijn in ons land het gevolg van voedselarme situaties. Deze zijn vooral te vinden in de Kempen op de arme zandgronden maar ook in de rest van onze streken waar matig voedselarme graslanden voor waardevolle biodiversiteit zorgen. Biotopen als heide, kalkgraslanden, heischrale graslanden, bloemenrijke graslanden en bermen, ... zijn allemaal systemen die op arme(re) bodems gedijen. Als zich daar valse acacia gaat vestigen dan is het gevolg dat door de inbreng van stikstof het voedselaanbod toeneemt waardoor grassen de bloemenrijkdom en bijhorende biodiversiteit gaan verdringen. Daardoor neemt trouwens het nectar en stuifmeelaanbod sterk af waardoor ook honingbijen minder zullen vinden (op die twee weken acaciabloei na dan).
Bijkomend probleem is ook nog de schade aan wegen door snel verspreidende scheuten in wegbermen waardoor dus ook economische schade valt op te tekenen.

Afsluitend durf is dus te stellen dat valse acacia als invasieve exoot niet alleen slecht is voor de biodiversiteit in het algemeen maar zelfs voor de honingbijen veel meer kwaad dan goed doet! Eén van de belangrijkste reden van de afname van bijen is namelijk de achteruitgang van het kwalitatief en jaarrond nectar- en stuifmeelaanbod. Iets was verder wordt versterkt door valse acacia.

De reuzenbalsemien, een tweede imker-natuur discussiepunt is eigenlijk een zeer gelijkaardig verhaal.
Reuzenbalsemien vestigt zich op de oevers van beken en rivieren en verspreid zich razend snel via op het water drijvende zaden. Door hun snelle groei zijn ze in staat om de oorspronkelijke oevervegetatie te verdringen. Daardoor verdwijnen op dit moment in heel België en Nederland duizenden hectaren aan waardevolle, bloemenrijke moerasspirea-vegetaties die het leefgebied zijn voor tientallen sterk bedreigde vlinders, wilde bijen, libellen en planten. Daarnaast vormt de vestiging van reuzenbalsemien een bijkomend probleem omdat de oevers 's winters afkalven omdat deze plant éénjarig is en in de winter dus een kale bodem achterlaat. De oorspronkelijke oevervegetatie bevatte ook meerjarige planten waardoor dit probleem zich veel geringer stelde.

Om samen te vatten durf ik dus stellen dat invasieve exoten voor de biodiversiteit veel schadelijker zijn dan de economische of esthetische meerwaarde die ze met zich mee kunnen brengen. Ook voor honingbijen zijn de langetermijnnadelen vele malen groter dan de koetermijnwinst via honingopbrengst.
Hetzelfde geldt ook voor andere invasieve soorten als Amerikaanse eik, Amerikaanse vogelkers, kleine kastkever, Chinese wolhandkrab, parelvederkruid, ...
En zoals eerder gezegd, ik ben niet de enige met deze mening. Zelfs het IUCN (bioiversiteitsorgaan van de Verenigde Naties, geen sukkelaars) zet het probleem van de invasieve exoten in hun top 3 van grootste bedreigingen voor de globale biodiversiteit.

En om helemaal af te sluiten mijn top 5:
Wilg
Braam
Zomerlinde
Spork
Zandblauwtje

Groeten
Jelle

[aukesch]

Hoi Jelle,

Top stuk dat je hierboven schrijft! Sinds mijn "bijenhobby" interesseer ik me enorm voor mijn omgeving en realiseer ik me dat ik zoooo weinig weet... haha. Je verhaal helpt.

Ben wel benieuwd hoe je denk over de "uitheemse soort": Carnica.
Lijkt een flauwe vraag, maar de keuze voor een soort (inc de bastaard als soort) houdt me bezig in relatie tot onze ecosystemen.

gr!

[maartenkleijne]

Hartelijke dank voor je degelijke doorwrochte verhaal, Jelle.

Een paar kanttekeningen:

De evolutie van onze natuur is pas een paar duizend jaar bezig. De laatste ijstijd liep tot 10.000 jaar geleden en de eerst paar duizend jaar daarna groeide er weinig van betekenis en hele veel planten en bomen die hier van nature thuishoren (als er maar geen ijstijd is) zijn nog niet spontaan teruggekeerd.

Er zijn in onze landen geen landschappen die niet vooral door ons mensen zijn gevormd, denk aan de aangeplante bossen, heidevelden en alle cultuurlandschappen. Natuurlijke evolutie komt hier niet voor.

Schrale onvruchtbare gronden (met zeldzame bloemen) zijn er in twee soorten:
-door menselijke roofbouw, bv stuifzand
-als ijstijdrelict, nog geen kans gehad de vruchtbaarheid te herstellen
Persoonlijk ben ik meer voor vruchtbare gronden met een grotere rijkdom aan bloem en diersoorten. Als dan sommige ijstijd-relicten ten onzent uitsterven is mij OK.

In goed ontwikkelde bloemenrijke graslanden heeft acacia geen schijn van kans. Ze groeien alleen op onvruchtbare plaatsen. Ik ken zelf drie acacia-bosjes die bewust zijn aangeplant voor houtproductie maar binnen 30 jaar gingen afsterven omdat de grond te vruchtbaar aan het worden was.

In een goed ontwikkelde bloemenrijke moerasspirea-vegetaties met tientallen soorten bloemen, die niet regelmatig door menselijk ingrijpen wordt teruggebracht tot de pioniersfase, kan geen springbalsemien kiemplantje opgroeien tot plant omdat het meteen wordt verstikt door de overdadige vegetatie. Het menselijk mishandelen van mooie bloemenrijke moerasspirea-vegetaties wordt ten onrechte dan toegeschreven aan de balsemienen die zonder dat menselijk (mis)handelen niet zouden kunnen bestaan ter plaatse.

Mijn favoriete dracht is eigenlijk een bloemenweide met minstens 400 soorten die toch zeker 10 maanden per jaar bloeien. Er zijn plekken bv op de Balkan waar dat bestaat omdat de boeren ter plekke goed weten hoe ze het kunnen in ere houden.

[johan]

Jelle,

ik geef je groot gelijk mbt invasieve exoten. Ik denk alleen dat sommige imkers meer belang hechten aan de nectar en stuifmeelwaarde van een plant, dan wel of het een exoot of inheems voorkomende soort betreft. Een en ander heeft natuurlijk te maken met het verminderde bloemenaanbod, wat naast exoten een misschien nog wel grotere bedreiging voor onze biodiversiteit is. 'het ene verlies compenseren met het andere' zullen velen denken en daar geef ik ze ook wel deels gelijk in; zonder die exoten zou er nog minder te vinden zijn voor onze bijen.

daarnaast denk ik dat een enkele, verspreide acacia zoals je ze aanhaalt in parken, kasteeltuinen of tuinen van mensen geen probleem hoeft te zijn. door de diversiteit die op die manier gecrëerd wordt, verrijk je het nectaraanbod in een periode dat er van nature weinig te halen valt voor onze bijen in onze contreien. overigens, massale aanplanten van acacia zoals vorige eeuw met de corsicadennen in de provincie limburg gebeurde als bouwmateriaal in de mijnbouw zie je hier niet. laat ze maar eens eerst beginnen met die exoten die geen drachtwaarde opleveren en een gans ecosysteem verstikken (zoals een dicht naaldbos) op te ruimen om plaats te maken voor die schrale zandgronden waar je van spreekt (wat men overigens mondjesmaat aan het doen is zoals - als ik me goed herinner - de maat in Mol).

[imker Marinus]

Jelte Pieter, Hans ea

Ik zal nog eens een poging doen om te verklaren waarom het voor onze natuur, landschappen en onze bijen van groot belang is om exoten (of ingeburgerde planten, what's in a name) uit ons systeem te weren en zelfs actief te verwijderen.

Nou, exoten zijn precies het tegenovergestelde van ingeburgerde planten (exoten zijn nieuw, ingeburgerden, de naam zegt het al, worden juist gezien als "succesvol geïntegreerd" in onze multiculturele samenleving. Dat is wel een belangrijk onderscheid.

Verder kan ik me je zorgen wel indenken. Maar doordat de soorten al zo lang aanwezig zijn, is de invloed van de soorten op de flora niet meer te achterhalen (het experiment is niet meer onder exacte condities te herhalen). Daarnaast geldt dat de valse acacia en de springbalsemien al zo lang aanwezig zijn dat ze niet meer als exoten gezien worden. Zie overheden dan nog maar eens zover te krijgen dat ze geld steken in het actief verwijderen van soorten.

Weren van exoten uit ons systeem is natuurlijk wel aan te raden! Jelte Pieter en Hans zullen je op dat punt heus wel gelijk geven hoor. Jelle, je moet het maar zo zien, er zijn voorbeelden uit andere landen te geven waar exoten een veel ernstiger invloed hebben gehad op ecosystemen (reuzenpadden in Australië, idem de konijnen, nijlbaars in Lake Victoria, Japan met black bass en bluegill in Lake Biwa). Het valt bij ons nog wel mee (die soorten zijn al ook zo lang in ons land, daarnaast woekeren ze niet zo, ik zou amerikaanse vogelkers een sterker voorbeeld vinden van een exoot, van recenter datum en lastiger weg te krijgen, bij een natuurgebied bij mij in de buurt wordt de soort zelfs actief verwijderd).

[bee-tree]

'K heb 't geluk als vrijwilliger van Staatsbosbeheer alleen te moeten vechten
tegen 'autochtone', dus 'inheemse' ONGEWENSTE planten op een stuk heide.
'K moet duizenden jonge Zomereiken en Zachte berken met wortel en al uittrekken
en aan de rand Brandnetels en Hanepoot en Ridderbos van gedumpt erfafval.

Als Liberaal Conservatief Natuurliefhebber gedoog ik de enkele Drentse Krenten-
boompjes als 'allochtone', dus 'uitheemse' soort. Dat er enkele Struikheideplanten
van de honderdduizend onder hun ijle bladerkroon het wat minder goed doen,
daar valt mee te leven. Zjef

P.S.Als Liberaal, dus Vrijheidslievend, florist zeg ik:
"Wat zich nieuw vestigt en integreert MAG wassen".
Als Conservatief, dus Behoudzuchtig florist zeg ik:
"Wat er al 'altijd' was, MOET blijven wassen".

P.S. Een ander woord voor wassen is groeien. Wassen in de betekenis van groeien
kom je tegen in de woorden ; Koolzaadgewas, Zaadgewas, Wasdom (terzijde:
verwar 't niet met o...dom). Tenslotte: Waskracht heeft twee betekenissen.

[Tieme]

Hi Marinus,

Ik kon wat je schrijft niet vinden. Maar misschien moet ik nog maar eens goed kijken.

Groeten,
Tieme

[imker Marinus]

Ha Tieme, ik heb een link gegeven naar de Rode Lijst die is opgesteld door FLORON, staat op de tweede pagina (zondag 31 mei). Bij mij werkt de link.

Groetjes,

[Dylan Elen]

Jelle

Fantastisch stukje dat je daar neergeschreven hebt Al stel ook ik mij de vraag wat je dan eigenlijk nog met die carnica's van je doet Een zwarte bij draagt immers meer bij aan het behoud van inheemse flora, imkeren met de zwarte bij levert dus vanuit het perspectief van natuurbehoud dubbele winst op

Tot slot nog een kort lijstje met inheemse drachtplanten, mijn top-5 staat in het vet:
Hazelaar
Gele kornoelje
Wilg (verscheidene soorten)
Zoete kers
Spaanse aak
Spork
Meidoorn
Gewone brem
Witte klaver
Braam
Wilde liguster
Winterlinde
Zomerbloemen (Gewone klaproos, Korenbloem, Slangekruid, Luzerne, Reseda, Witte honingklaver, ...)
Struikheide
Klimop

Groeten,
Dylan