honing/bijenwaszeep

[Ria van den Berg]

Vorig jaar kocht ik op een kerstmarkt zelfgemaakte honing/bijenwaszeep. Het leek me leuk dit ook eens zelf te maken. Van een kennis leende ik "The Complete Soapmaker" van Norma Coney. Afgelopen week heb ik de basiszeep gemaakt van natronloog en varkensvet. Ik voegde 50 gram bijenwas toe aan 1 kg vet. Inmiddels ligt dat brok uit te harden. Als het hard genoeg is, kan ik het raspen en met water "opsmelten". Dan kan ik er van alles aan toevoegen, in mijn geval dus honing. Heeft iemand recepten en/of ervaringen met het maken van zepen ? Ik heb net in de archieven gezocht, maar kon niets vinden.

vanuit de Peace River Vallei, Ria van den Berg

[Hugo]

...Heeft iemand recepten en/of ervaringen met het maken van zepen ? Ik heb net in de archieven gezocht, maar kon niets vinden.

Hoi R.

Een paar jaren terug, toen de dieren nog konden spreken, heb ik in het maandbladje van
onze vereniging een artikeltje (eigenlijk een heel evangelie) gepubliceerd over het maken van
zeep. Hier komt het. Sterkte.

mvg,

H. (halve bij met hele zeepsmoel)

ps. Om alle misverstanden te vermijden : ik heb zelf NOOIT zeep gemaakt en ik ben niet van
plan om zelf ooit zeep maken. Eigenlijk heb ik een verschrikkelijke hekel aan zeep. Maar wat
doet een mens allemaal niet om een maandblaadje vol te krijgen. Ik vind dan ook dat de
verdiensten van schrijver dezes, zijn jeugdige leeftijd en zijn aversie tegen het onderwerp -in
casu ZEEP- in 8 genomen, niet voldoende naar waarde geschat kunnen worden, en druk
bijgevolg de hoop uit dat dit arme geesteskindje nooit ofte nimmer zal verloren gaan door
welke virale computerbesmetting dan ook. Hehee.

Zeep dus. Nogmaals veel sterkte toegewenst.


--------------------------------------------------------------------
BIJENWAS-ZEEP

Ik weet dat sommige leden van onze vereniging bijenwas op overschot hebben of
nogal wat met bijenwas knutselen. Daarom heb ik Internet letterlijk afgeschuimd, en zie, ik
heb een handleiding gevonden om zeep te maken op basis van bijenwas.

Natronloog : eigenschappen en veiligheidsvoorschriften
Natronloog (natriumhydroxide of bijtende soda) is hier ten lande beter gekend als
"soed-koestiek". De naam natronloog geldt in feite alleen voor de oplossing.
- chemische formule : NaOH
- voorkomen : witte brokken of schilfers
- dichtheid 2130 kg/m³, smeltpunt 318°C, kookpunt 1390°C
- sterk hygroscopisch, goed oplosbaar in water, sterk alkalisch
- tast glas langzaam aan, bindt kooldioxyde uit de lucht
- werkt bijtend op huid en slijmvliezen, gevaarlijk voor de ogen
- toepassing : bereiding van zeep en reinigingsmiddelen, bewerken van
cellulose en textiel, afbijten van verf, winnen van aluminium, bereiden
van fenol en natriumzouten.
Loog kan in korrel- of schilfervorm gebruikt worden (NIET in vloeibare vorm). De loogkristallen
absorberen water uit de lucht : hier-door vermindert de sterkte van het loog en vormt zich
een vaste klomp. Hou de bus loog dus goed gesloten ! Loog reageert met sommige metalen
(aluminium, zink, tin). Veilige vaten zijn gemaakt uit vuurvaste steen, email (spreek uit
"eemaj", niet "iemeel"), roestvrij staal of plastiek.
Loog kan verf aantasten : als je spatten maakt, was het oppervlak dan nmiddellijk af met
water en detergent, spoel na met zuiver water en wrijf
droog. Natronloog een gevaarlijke stof is waarmee je voorzichtig moet omspringen. Inademen
van loogdampen kan gevaarlijk zijn. Steeds buiten bereik van kinderen bewaren.
Loog, natronloog en versgemaakte zeep kunnen de huid irriteren of verbranden.
Deze brandwonden zijn niet onmiddellijk te zien. De huid zal eerst jeuken en pas daarna
beginnen branden. Was je handen met azijn en spoel ze daarna overvloedig met water. Loog
is ook gevaarlijk voor de ogen. Draag dus steeds een veiligheidsbril als je met dit product
werkt.
Gelukkig bevat ons eindproduct, de zeep, geen loog meer. Het loog reageert met de
toegevoegde vetten en geeft ongeveer drie delen zeep en één deel glycerine : het gevaarlijke
loog is verdwenen en we houden alleen zeep en glycerine over.

Uitrusting
- mengkom uit roestvrij staal - inhoud 4 à 6 kopjes (1 à 2 l)
- vuurvaste maatbeker (Pyrex) - inhoud 2 kopjes (0,5 l)
- gietvorm - eender welke soepele plastieken vorm is goed
- roestvrije, plastieken of houten lepel / rubberen spatel
- eierklopper, pollepel, pannenlappen/ovenhandschoenen
- veiligheidsbril en rubberen handschoenen
- weegschaal, 2 thermometers, een klokje of chronometer

Werkwijze
- Doe vetstoffen en bijenwas in de mengkom en plaats de thermometer in het
vet. Zorg dat de thermometer de bodem van de kom niet raakt. Verwarm de
vetstoffen en andere ingredienten tot ze smelten. Laat het mengsel afkoelen
tot de gewenste temperatuur.
- Draag veiligheidsbril en handschoenen.
- Los het loog op in koud water (gebruik gedistilleerd water indien het leidingwater te hard
is). Wacht tot de aangegeven temperatuur bereikt wordt.
Meet met een vuurvaste maatbeker de hoeveelheid koud water (20-25° C) die
aangeduid is in het recept. De temperatuur is belangrijk : loog in te warm
water zal overkoken, loog in ijskoud water zal niet genoeg opwarmen. Roer het water en
voeg het loog langzaam toe : het water zal warm en troebel worden.
Blijf roeren tot het loog volledig is opgelost. Ruik niet aan het mengsel want de dampen zijn
verstikkend. Als je te lang wacht met roeren kan het loog
hard worden op de bodem van de beker : het oplossen van het loog zal dan heel
wat moeilijker gaan. Meet met de thermometer tot het mengsel de gewenste
temperatuur heeft.
- Waneer de vetstoffen en het opgeloste loog de juiste temperatuur hebben
bereikt, wordt het loogmengsel aan het vet toegevoegd. Meestal is het een
beetje zoeken om het vetmengsel en het loogmengsel gelijktijdig op de juiste
temperatuur te krijgen (gebruik nooit een microgolfoven). Het duurt langer om
het loogmengsel te laten afkoelen dan om het vet op te warmen. Je kan best
wachten tot het loogwater nog ongeveer 5° te warm is voor je het vet begint
op te warmen. Wanneer zowel loogmengsel als vet slechts 5° van de opgegeven
temperatuur verwijderd zijn, plaats je de mengbeker op de gootsteen. Giet het
loogwater langzaam bij de vetstoffen en roer goed. Voor kleine hoeveelheden
zeep is de temperatuur niet zo kritisch : zo lang het loogwater en de vetten
tussen 50° en 60° C blijven, zal je geen problemen hebben.
- Roer de zeep tot ze begint "aan te slaan". Het mengsel van loog, water en
vet is in het begin dun en waterig. Geleidelijk aan wordt het mengsel dikker en
troebel : het loog en het vet worden omgezet in zeep. Met "aanslaan" bedoelt
men dat de zeep dik genoeg is om in de vorm te gieten. Het "aanslaan" kan
op de volgende manier gecontroleerd worden :
a. druppel een beetje zeep op het oppervlak van de zeep in de mengbeker :
de druppel moet op het oppervlak blijven liggen.
b. trek een smalle streep in de zeep met een lepel of spatel : als de
streep enkele seconden zichtbaar blijft, dan is de zeep klaar.
Het "aanslaan" van de zeep is gemakkelijk te herkennen, maar vergt toch enige ervaring.
Roer de zeep goed gedurende een kwartier, en daarna om het kwartier tot ze
dik wordt en "aanslaat".
- Na het aanslaan van de zeep, voeg je eventueel een lepel vluchtige olie
toe. Roer gedurende enkele minuten om de olie goed te mengen. De vluchtige
olien zijn nodig om lekker ruikende zeep te bekomen. De meeste vetten leveren
een zeep met een onaangename looggeur.
- Giet de zeep in de gietvorm en wacht tot ze hard wordt.
- Haal de zeep uit de gietvorm. Let op, de zeep zal op dit moment nog steeds
de huid irriteren. Draag dus rubberen handschoenen. Als de zeep moeilijk lost
uit de gietvorm, kan je ze best een uurtje in de diepvriezer leggen. De zeep
zal gemakkelijker loskomen uit de gietvorm.
- Laat de zeep een drietal weken liggen : tijdens het verouderen, wordt de
zeep zachter. Je kan best productiedatum, einde van verouderingsperiode en het
gebruikte recept noteren op een briefje dat je bij de zeep bewaart.
- Naarmate de zeep verouderd, kan er een fijne witte neerslag verschijnen op
het oppervlak. Dit is soda-asse die ontstaat door de reactie van loog met
kooldioxide in de lucht. Zeep op basis van bijenwas geeft slechts weinig
neerslag. Je kan deze neerslag wegsnijden met een scherp mes of wegwassen met
water. Je kan ook de zeep direct na het gieten in plastiek folie wikkelen
zodat er geen contact is met de lucht.
- Het gebruik van kruidenthee in plaats van water in de zeeprecepten geeft
geen goede resultaten. Je kan beter fijngewreven kruiden bij de vetstoffen
doen voordat het loogwater wordt toegevoegd. Gebruik 1 soeplepel tot 1/4 kop
gedroogde kruiden per halve kilogram zeep. De beste manier om geur en
eigenschappen van kruiden aan de zeep te geven, bestaat uit het toevoegen van
zuivere etherische olien. Gebruik 1 theelepel tot 2 soeplepels vluchtige olie
per halve kilogram zeep. Het kleuren van de zeep gebeurt door toevoeging van
2 soeplepels rode klei, bloemblaadjes van goudsbloem (calendula)
of palmolie (geel). Er bestaat ook speciale verf om zeep te kleuren.
- De volgende recepten laten toe om zeep te maken die slechts zeer weinig overtollig vet
bevat. Ze reinigt de huid perfect en heeft een zacht aanvoelen.
Pure zeep zonder bijenwas of vluchtige olie is geschikt om kleren te wassen of
om de afwas te doen.
Sommige mensen hebben graag vette zeep : daartoe kan je 2 tot 4 soeplepels
castorolie toevoegen wanneer de zeep begint aan te slaan. De zeep wordt
hierdoor ook zachter, schuimt beter en de geur blijft beter bewaard.

Zeeprecepten

Alle gewichten worden bepaald door weging tenzij anders vermeld. Het gebruikte loog is
natriumhydroxyde in korrel- of vlokvorm.

Pure zeep 1
500g kokosnootolie - 100g loog - 1 kop water (250g)
Temperatuur vetstoffen en loogwater : 50° C
Laat de zeep 48 u in de gietvorm. Verouderingsperiode : 3 weken

Zachte pure zeep 2
500g kokosnootolie - 100g loog - 3/4 kop water (200g)
Breng de olie op kamertemperatuur en meng met het loog.
Het kan 1 tot 2 uren duren voordat deze zeep zal "aanslaan".
Als de zeep begint aan te slaan, voeg je 4 tafellepels castorolie (wonderolie) toe om de zeep
te verzadigen. Hierdoor krijgt deze zeep een zachtere tructuur. Laat de zeep 24 uren in de
voor gietvorm en leg ze 3 uren in de diepvriezer alvorens uit de mal te halen.
Verouderingsperiode : 3 weken

Pure zeep 3
200g kokosnootolie - 200g olijfolie - 50g cacaoboter - 15g bijenwas - 75g loog -
1 kop water (250g)
Temperatuur vetstoffen en loogwater : 63°C
Tijd nodig om aan te slaan : ongeveer 5 min
Laat de zeep 48 uren in de gietvorm.
Verouderingsperiode : 4 weken

Zeep 4
300g kokosnootolie - 200g palmolie - 15g bijenwas - 50g loog - 1 kop water(250g)
Temperatuur vet en loogwater : 65°C
Tijd nodig om aan te slaan : 15 min
Laat de zeep 24 uren in de gietvorm en leg ze daarna 3 uren in de diepvriezer.
Haal de zeep uitde mal.
Verouderingsperiode : 8 weken

Zeep 5
500g reuzel (varkensvet) of rundspek - 70g loog - 3/4 kop water (200g)
Temperatuur vet en loogwater : 65 ° C
Tijd om aan te slaan : ongeveer 12 min
Laat 48 uren in de mallen en 3 uren in de diepvries alvorens uit de zeep uit de
gietvorm tehalen.
Verouderingsperiode : 4 weken

Zeep 6
250g kokosnootolie - 250g plantaardig of dierlijk vet - 15g bijenwas - 70g loog - 1 kop water
(250g)
De zeep zal zeer vlug "aanslaan" : 3 min. Giet ze vlug in de mallen.
Temperatuur van vetstoffen en loogwater : 65 ° C.
Laat de zeep 24 uren stollen en leg ze 3 uren in de diepvries alvorens uit de
mallen tee halen.
Verouderingsperiode : 3 weken

Zeep 7
500g olijfolie - 50g bijenwas - 50g loog - 1 kop water (250g)
Temperatuur vet en loogwater : 65 C
De zeep zal na 12 minuten "aanslaan".
Laat 24 uren in de mallen, vries de zeep 3 uren in alvorens ze uit de mallen te
halen.
Verouderingsperiode : 6 weken


Bron :
- Artikel 413 van sci.agriculture.beekeeping
zie ook http://www.fragrant.demon.co.uk/makesoap.html
- Soap Recipes : 70 tried-and-true ways to make modern soap with herbs,
beeswax and vegetable oils van Elaine C. White (ISBN 0-9637539-5-9)
- Vertaling H.T.

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++


Nobodies prefetc


Edited by - Hugo on 14/01/2002 22:43:43

[Ria van den Berg]

Bedankt, Hugo. Ik zie dat ik de hoeveelheid bijenwas wel iets kan opvoeren. Deze recepten gebruiken een hogere temperatuur en worden de toevoegingen er tijdens/vlak na het verzepen toegevoegd.. Mijn boek gaf 35-38 graden Celcius aan en voegt kruiden, geuren, enz. toe na het raspen en weer opsmelten.

vanuit de Peace River Vallei, Ria van den Berg