Cevense boomstamkorven

[Bart de Coo]

Ik was het afgelopen jaar met het gezin op vakantie in de Cevennen en daar maakte ik in het plaatselijke heemkundige museum de volgende foto's. Het zijn foto's van de traditionele boomstamkorven met toebehoren. Ik heb er hier en daar wat commentaar onder gezet.




Een boomstamkorf van boven. Hier zie je hoe hij van de bovenkant afgesloten werd: altijd met zo'n wig ertussen. De naam in het plaatselijke dialect luidt kennelijk 'brusc'.




Een opengewerkte korf om te laten zien hoe ze gespijld werden. Reizen deden ze niet met deze korven. De spijlen zitten erin om ongelukken te voorkomen bij 35 graden dooi[V].

Links op de foto beitels waarmee de boomstammen werden uitgehold. De stammen zijn overigens van kastanjebomen, waarmee de omgeving he-le-maal vol staat. Als extra beschutting tegen zon en regen functioneerde een grote leiplak.

Rechts op de foto schepkorven. De vorm is interessant. Ze lopen taps toe in de richting van de opening (!)




Een foto van een foto. Zo maakten ze de korven open: eerst werd die wig eruit gehaald. Maar hoe gingen ze verder? Er is sprake van vaste bouw, dus de raten zitten muurvast gebouwd aan die dekplankjes!




De boomstamkorf (links) zou vooral in de bergen gebruikt zijn, terwijl de 'plankenkorven' (rechts) vooral in de dalen gebruikt zouden zijn.




De honing- en waspers. Het principe is omslachtig. Iedere keer wordt het persblok omlaag gedrukt met klossen die er iedere keer weer met grote hamers in moeten worden geslagen. De pers heeft ook nog eens weinig volume. Dit houdt je van de straat zullen we maar zeggen.

Overigens deden deze imkers niet aan inwinteren. Er was en is immers nauwelijks een winter. Als ze vonden dat de volken in de loop van de winter weer een beetje voer konden gebruiken, dan werd er gewoon weer een beetje gevoerd. Wel zo zuinig! Enig idee waarmee ze voerden? Nee? Met kastanjesiroop. Dat bevat ongeveer 40% suiker! In de loop van de winter werden er weer volken verenigd, zodat ze in het voorjaar weer opnieuw konden beginnen met het gewenste aantal volken. De volken mochten gewoon zwermen - ga ze hier maar eens uit jagen! Hoofddrachten: fruit, kastanje en (dop- en struik-)heide. Als er veel honing in de korven zat, werd die eruit gesneden en geperst.


Groet,

Bart

[Albert Stoter]

Mooi Bart,

Een klein zoektochtje met Google (en de worden 'brusc' en 'abbeiles') leverde me vlot onderstaande extra foto's op.
Blijkbaar heten ze in Frankrijk vooral 'Ruche tronc' waarbij tronc het franse woord voor stam is.


http://www.thehoneygatherers.com/images ... lles17.jpg
http://www.thehoneygatherers.com/images ... lles16.jpg
http://www.thehoneygatherers.com/images ... lles15.jpg
http://www.cevennes-tourisme.fr/images/ ... urnios.jpg

(Ook nog even een foto met bijenkastenvervoer op een ezel, ik kan niet nalaten om die hier ook even bij te zetten).
http://www.thehoneygatherers.com/images ... lles11.jpg


In Imkerpedia staat nu wel de Klotzbeute (http://www.imkerpedia.nl/wiki/index.php/Klotzbeute), maar dat is bij nader inzien wellicht "slechts" de duitse variant op een boomstamkorf?

Wellicht is het beter om een eigen aparte categorie "boomstamkorven" in Imkerpedia op te nemen, waarin boomstamkorven uit meerdere landen kunnen worden geplaatst.

Korf heeft voor mij overigens iets stro-achtigs, vind je boomstamkast niet beter?

[Bart de Coo]

Snelle reactie:

In het Woordenboek der Nederlandse Taal vind ik als betekenis nummer 3 bij 'korf':

Als benaming van verschillende zaken die in hun vorm overeenkomst vertoonen met een korf in de bet. 1).

Betekenis 1 verwijst naar de gangbare betekenis, zoiets als: een voorwerp dat gevlochten is van stro of riet of iets dergelijks, met de bedoeling om iets te bevatten. Het zou een synoniem van 'mand' kunnen zijn.

Waar ik een beetje mee zit, dat is het feit dat de Duitse, Franse en Engelse taal allemaal een woord hebben voor 'bijenbehuizing': Duits 'Beute', Frans 'Ruche' en Engels 'Hive'. Zouden wij, met het WNT als ondersteuning, ons woord 'korf' niet dezelfde betekenis kunnen geven? Bovendien, wie gebruikt er nou het woord 'korf' als synoniem voor 'mand'? Niemand toch? Wel eens van een 'vuurmand', 'breikorf' of 'bijenmand' gehoord? Nu dan.

Daar komt nog bij. Bij het woord 'kast' stel ik mij iets voor dat van losse onderdelen aan elkaar hangt, van planken vooral. De boomstamkorf is dus zeker geen kast.

Bij Van Ginneken (Zie dbnl.nl) kom ik ook het woord 'kloskorf' tegen voor 'boomstamkorf'. Ik zal dat nog eens uitzoeken. Dan hebben we wellicht het juiste woord gevonden voor bitsandbees.nl en de imkerpedia.

Groet,

Bart

[Albert Stoter]

Bart,
Ik denk dat je wel wat op het spoor bent. De vertaling van het duitse klotz (zoals in Klotzbeute?) is immers ook klos.
Een klosje garen is (van oorsprong) ook garen op een houten klosje.

Inderdaad lastig dat wij in het nederlands geen apart woord hebben voor bijenbehuizing, en ik ben met je eens dat korf daarvoor de beste kandidaat is.
Omdat het woordje boomstam al voldoende aangeeft dat het om hout gaat is boomstamkorf bij nader inzien ook wat mij betreft beter dan boomstamkast.

Ik hoop dat je snel toekomt aan het onderzoeken van het woord 'kloskorf'. Ik ben wel benieuwd.

M.b.v. zowel Bing, Google als Yahoo en nog andere zoekmachines vond ik helaas alleen het nog niet uitgewerkte kloskorf in http://en.wiktionary.org/wiki/klos , en ook in de online VanDale vond ik het niet.
Heb jij bepaalde boeken die je hierbij gebruikt?

[r0bpl0mp]

En ik was vorig jaar op een biologische markt in regionaal natuurpark Haute Languedoc en daar was een jonge imker met oud gereedschap een "ruche tronc" aan het maken. Natuurlijk weer geen tijd genoeg (zelfs op vakantie niet) om deze knaap eens goed aan de tand te voelen. Maar ik kom hem vast nog eens tegen, zal ik vragen of hij er één voor me maakt.
Rob Plomp

[Bart de Coo]

Ik heb het voor je uitgezocht, Albert – en ook voor mezelf natuurlijk [:p].

In: Handboek der Nederlandsche taal. Deel II. De sociologische structuur onzer taal II (1914)

van Jac. Van Ginneken, staat een uitgebreide beschrijving te lezen van de imkerstaal door de eeuwen heen. Van Ginneken deelt het hoofdstuk over de imkersvaktaal in, in vier kolommen. In de eerste geeft hij een zeer algemene beschrijving van het imkersbedrijf doorheen het jaar. In de tweede, derde en vierde kolom, beschrijft hij respectievelijk de imkersvaktaal van de jaren 1600, 1800 en 1900.

Voor het jaar 1600 beroept hij zich volledig op Van de byen van Theodorus Clutius uit 1597. Voor de vaktaal van 1800 beroept hij zich op:

Peeter Hendrix à Meerloo, ‘Byen-boeck ofte Pratyk der Byen’ enz.; in ‘Publications de la Soc.... de Limbourg’ XXVI 373-440, (Roermondsch-Maasland-Kleefsch dialect).

(Volledig beschikbaar op internet in een tekstkritische editie! Zie voor de link de rubriek ‘door de eeuwen heen’ mijn onderwerp: ‘Petrus Hendrix, of: wat heb ik gemist?’)

En op:

Volledige Beschrijving van alle konsten, ambachten enz. 14e stuk: De honingbijenteelt, Dordrecht 1797, (Hollandsch dialect).

In dat laatste boek (Dordrecht 1797) is sprake van ‘Strookorven, kloskorven en houten korven’. Met ‘kloskorven’ worden ‘boomstamkorven’ bedoeld en met ‘houten korven’ worden allicht kasten bedoeld, alhoewel die in 1797 nog geen losse bouw hadden natuurlijk. (Ze zullen geleken hebben op de rechterkast van de een na laatste foto die ik plaatste!)

Het woord ‘kloskorf’ komt ook voor in het Woordenboek der Nederlandse Taal (WNT), onder de ingang ‘klos’. Daar staat bij ‘kloskorf’:

‘Deeze Korven worden uit Dennen, Sparren, Populier, Pijnboomen, maar inzonderheid uit Lindenhout gehakt. De klos of het blok, daartoe geschikt, moet twee voeten over 't kruis, en ten minsten … vijf en een halve voeten in de lengte hebben, Handw. 14, 65 [1797].’

Ik heb geen idee wat die summiere aantekening aan het einde betekent: ‘Handw. 14, 65’. Maar het jaartal dat erachter staat, herken ik. Hee, dat is het jaar waarin die Volledige beschrijving verscheen! Zowel Van Ginneken als het WNT zullen dus wel van dezelfde bron gebruik gemaakt hebben.

Noteren wij in Het Grote Weetboek der Bijenteelt in de Lage Landen (Dieren, 2009):

‘Kloskorf. Zn, ~(v)en, de. Uitgehold, buisvormig stuk boomstam dat met dwarsspijlen en een dakbedekking geschikt gemaakt is voor de bewoning door honingbijen. Het woord werd voor het eerst aangetroffen in een Dordrechtse boekuitgave uit 1797. Het woord is daarna in onbruik geraakt. In veel moderne handleidingen tot de bijenteelt komen wij het Duitse woord ‘Klotzbeute’ tegen of de Franse begrippen ‘brusc’ of ‘ruche tronc’. Het gaat hier overduidelijk om ‘kloskorven’.’


Groet,


Bart

[Albert Stoter]

Bart,
Hardstikke mooi dat je dit allemaal hebt uitgezocht, bedankt.

Met behulp van deze kennis kunnen sommige bijen-behuizingen veel beter (logischer) in Imkerpedia worden opgenomen. Ook jouw definitie (Dieren, 2009 :D )zal daar zijn plaatsje krijgen.

Ook leerzaam dat sommige kennis echt in het geheel niet op internet te vinden is. Ik zal zelf nu toch wat sneller ook van die oude bijenboeken gaan aanschaffen (o,o, nu gaat Piet Jager vast reageren [:)] ).

Met dit soort zoektochtjes geraken we toch wat gemakkelijker door deze periode waarin we de bijen zo moeten missen.

[agastache]

albert,
op die ene foto van die kloskorf staat toch echt " reproduction interdite" ik zou hem ( de foto) weghalen.
groeten meindert

[Albert Stoter]

Bedankt voor de tip Meindert.

Inmiddels heb ik die link (naar het origineel; het was niet gekopieerd naar bijenhouden.nl) verwijderd.

[kreydt]

De klos of het blok, daartoe geschikt, moet twee voeten over 't kruis

Houtvesters term.
De dikte van een boomstam wordt met een buitenmaatse schuifmaat kruisgewijs ( 90° ) gemeten op een hoogte van circa 1.2 meter ( afhankelijk van de regio ). En de kleinste dikte wordt genoteerd als een eigenschap van de te vellen boom.
In mensentaal; De kleinste diameter van de boomstam op een bepaalde hoogte.

kg