Bijensterfte - stuifmeelgebrek II

[marc]

Voorbeeld dat ik al eerder aanhaalde :

Situatie : 2 imkers (vader en zoon) houden bijen op +/- 1 km van elkaar, de vader heeft 42 kasten, de zoon 17, verder geen imkers binnen het drachtgebied. Ze passen al jaren na de laatste honingafname (augustus) één maal een mierenzuurbehandeling toe tegen varroa, verder niets. Ze zitten in een Ardens landschap en halen met hun volken gemiddeld > 50 kg honing per kast. Hun sterftebeeld van de laatste 10 jaar : minder dan 5%, deze winter zitten ze al over de 50%.
De najaarsdrachten werden samen bekeken en één opvallende wijziging tov van de voorgaande jaren springt eruit.
Van het plaatselijk kloosterdomein dat bijna volledig ommuurd is ( +/- 1200 m ! ) heeft begin vorig jaar een aannemer de muren opgeknapt (gaten vullen, stukken metsen, opvoegen...). Daarvoor werd over de volledige lengte de oude klimopbegroeing verwijderd !
De bijen waren in het najaar hun 'klimopparadijs' kwijt.

[Dennis]

Goedemorgen Marc,

Als je wat meer tijd hebt zou je mijn vraag dan kunnen beantwoorden.

Vriendelijke groet,

Dennis van Randen

[marc]

Dennis, even over het hoofd gezien.
Ik gebruik de bekende zuren mierenzuur en oxaalzuur, andere chemische bestrijdingsmiddelen (merken) komen niet in de kasten.
Na de laatste honingafname (juli op het thuisfront, augustus op de Ardennenstand) wordt begonnen met mierenzuur (10 ml verdeeld over 2 viltjes op de ramen), dit geeft een kortstondige grote varroa-val.
Vanaf juli wordt de varroalade onder de volken gelaten en de mijtendruk in de gaten gehouden, afgelopen najaar werd tussentijds nog 2 x op dezelfde wijze behandeld.
Je haalt met deze mierenzuurmethode (viltjes) niet dezelfde varroasterfte als met andere gecontroleerde verdampingsmethodes die langer inwerken, maar ik wil juist dat de bijen er zo snel mogelijk van af zijn.
Deze methode laat de bijen enorm briesen het eerste uur, het neemt dan geleidelijk af en de volgende dag is alles weer normaal.
In de winter pas ik nog een oxaalzuurbehandeling toe.
Voor de grote kasten (DB) gebruik ik de Oxamat verdamper, op de kleinere volkjes (Mini-plus) past dit model niet, hier wordt gedruppeld. Het kiezen van het tijdstip voor de winterbehandeling wordt steeds delikater, wanneer hebben we nog een broedloze periode ? Deze winter werd het rond kerst gedaan, 14 dagen na een korte vorstinval.

Ik wilde nog de darrenraatmethode opgeven maar dat is hier geen varroabehandeling op zich. Het staat hier meer in functie van de darrenselectie voor de bevruchting. In alle volken worden speciaal darrenraat ramen (of stroken) ingehangen. Van de volken waarvan je geen darren wil op je stand, wordt de verzegelde raat verwijderd, volken waarvan de darren voor de bevruchting dienen worden behouden (krijgen dikwijls zelfs extra raat die dan in kasten waar de darrenraat werd weggehaald wordt ingehangen).

Elk jaar zit er ook wel een experimentje tussen, zo heb ik dit jaar een productievolk met een hoge mijtendruk de winter laten ingaan.

Plan voor dit jaar :
een 5-tal kasten enkel behandelen in functie van de weersomstandigheden. Indien er in augustus en september geen extra lange regenperiodes komen, waarbij er te weinig stuifmeel binnenkomt, dan wordt helemaal niet behandeld. Krijgen we wel zo'n periode dan krijgen ze mierenzuur.

[Gerard Boswinkel]

Hoi Marc en de rest,

Zo te lezen ga ik jou opmerkingen ook in twee bijdragen behandelen. In je eerste bijdrage schrijf je:

1. imkers die de varroa prima bestrijden krijgen ook klappen
Dit was al duidelijk voor je

Hier kan ik niet zoveel mee. Ik weet niet exact hoe die imkers behandelen. Weet de temperatuur op tijdstip van behandelen niet. Kortom heb geen idee wat de effectiviteit van hun varroabehandeling is geweest!

Verder:

2. er zijn imkers die helemaal niet bestrijden en weinig sterfte kennen
Ik heb 8 onderzochte gevallen die hierop neerkomen, ze
behandelen niet tegen varroa en gaan met een varroadruk de winter in. Ze zitten allemaal met goede tot heel goede najaarsdrachten. Hun sterfte ligt tussen de 5 à 10%, normaal dus. De varroa haalt hier duidelijk de volken niet onderuit.

Ik ken een imkster (eigenlijk kennen alle Nederlandse imkers haar), die tot aan 2004 geen dode volken heeft gehad. In 2004 was in één keer haar hele bestand dood. Naar mijn mening zijn die volken gedood door de varroa die als vector voor virussen of bacterien hebben gewerkt.

3. imkers met verschillende standen en eenzelfde varroabehandeling, zien sommige standen ten onder gaan, andere doen het goed
Ook veel voorkomende gevallen waar heel wat goede varroabehandelaars tussenzitten die op alle standen op dezelfde wijze imkeren en dezelfde varrobehandelingen toepassen. Als deze mensen op hun standen, waar een gelijke varrodruk is, op de ene stand zware verliezen lijden en op de andere stand(en) niet kan je moeilijk de sterfte aan de varroa toeschrijven.

Zie onder één

4. imkers met standen kort bij elkaar, de één met veel sterfte, de ander niet (overdracht van virussen)
Er is bv. het onderzoek van 3 imkers van eenzelfde vereniging, laten we ze A, B en C noemen. De afstand tussen A en B bedraagt 6 km, die tussen A en C 4 km, die tussen B en C iets meer dan 5 km. Ze behandelen allen volgens de raadgevingen van de vereniging (darrenraat, mierenzuur in de zomer, Perezine in de winter).
A en C kennen veel sterfte B niet ! De oorzaak kan hier toch moeilijk bij varroa liggen want dan zou C ook prijs moeten hebben. Stel dat een virus de grote boosdoener is dan zouden de darren van A en C die al lang naar stand B hebben overgedragen. Wat opvalt bij stand C is dat die stand kan genieten van een overmaat aan wilgenroosje (2 grote opengekapte boshellingen) en Balsemien (de ganse Semois-vallei), buiten het vlieggebied van A en C !

Nu stap jij wel heel snel naar je gewenste conclusie toe (de wens is de vader van de gedachte). Is de besmetting op alle standen van die imkers gelijk. Dat neem jij hier even voetstoots aan. Toch kan hier in de praktijk een groot verschil tussen zitten. Kijk maar in het verhaal van Hennie waarbij hij in de zomer zijn schudzwermen op ongeveer hetzelfde tijdstip gemaakt heeft en als je dan kijkt naar het aantal mijten zo'n 4 maanden later dan zie je daar toch hele grote verschillen in. Dit alles vindt dan nog eens plaats op één en dezelfde stand. Wanneer we ook dan nog verschillende standen gaan introduceren, dan zou het mij niet verwonderen dat daar grote verschillen opduiken. Verder lees ook mijn commentaar op 1.

5. imkers die hun standen bevolken met Duitse 'varroa-tollerantz' en Poolse Primorskybijen krijgen te maken met abnormale sterfte
In het onderzoek liggen hiervan 2 gevallen voor, ik vertel het geval van de Primorsky's.
Ondanks zijn behandelingen (volgens de vereniging) heeft een imker jaarlijks grote verliezen (in het ergste jaar 14 van de 17 volken).
3 jaar geleden reist hij mee met de vereniging naar Polen, ze bezoeken daar een Primorsky kweker die hoog oploopt met zijn bijen.
Samen met andere verenigingsleden beslissen ze hun standen te bevolken met Primorsky moeren van de kweker. Het daaropvolgende voorjaar 13 van de 15 Primorskyvolken dood !
De man had er genoeg van en bouwde 2/3 van zijn bijenstal om tot geitenstal voor zijn dwerggeiten. Hij houdt nog 4 volken (mix ras) om zijn hobby niet helemaal te verliezen maar behandelt niet meer.
Vorige winter zijn alle 4 volken door de winter gekomen.
Zowel een lage varroadruk door behandeling alsook het overschakelen op 'varroa-resistente' bijen haalde hier niets uit, de varroa is hier duidelijk niet de sterftefactor. De oorzaak ligt hier in het feit dat zijn drachtgebied met matig najaarsstuifmeel (velden en villatuintjes) in de voornaamste maanden maar voldoende stuifmeel kon bieden voor minder volken dan hij oorspronkelijk had.

Dat het introduceren van 'resistente' bijenrassen hier geen succes heeft verwonderd mij niet. Als je kijkt naar het onderzoek dat is uitgevoerd op Unijé, kun je ook lezen dat de door jou genoemde Duitse 'varroa-tolerante' volken (Kirchain) na het tweede seizoen op Unijé, bijna allemaal dood waren. Bovengenoemde reden is geen bewijs voor je stuifmeel verhaal.

Kortom: Ik zie in jou aangehaalde bewijsstukken, geen overtuigend bewijs voor je stuifmeelverhaal!!!

Groeten..........

Gerard Boswinkel

[Gerard Boswinkel]

Hoi Marc en de rest,

Ik zie in jou tweede bijdrage nog steeds geen antwoord op de vraag die ik aan jou gesteld had. Waarom voor 2001 nooit complete bijenstanden dood terwijl daarna elk jaar bij meerdere imkers dit fenomeen voorkomt?

Ik wil nog wel even op je antwoord reageren. Jij schrijft:

Je moet natuurlijk verder kijken dan de eigen stand en uit meerdere situaties lessen trekken.

Volgens mij kun je alleen maar betrouwbaar naar je eigen situatie kijken. Want jij bent de imker van die stand en weet precies wat je wel en wat je niet gedaan hebt. Om naar standen van andere imkers te kijken is heel moeilijk omdat je niet alle gegevens precies op papier of in je hoofd hebt. Als je naar het verhaal van Els kijkt, kun je met het interpreteren van je gegevens van je eigen stand al fouten maken. Als je dan ook nog een interpretatie van andermans standen gaat doen, dan ga je je wel erg op glad ijs begeven.

Naar mijn mening is dit ook de reden waardoor er uit die enquêtes die gehouden worden, geen éénduidige antwoorden komen. Uit de vragenformulieren kunnen de onderzoekers niet voldoende gegevens halen om een oorzaak te vinden[V]. Misschien dat het met dat kastkaartenproject beter wordt, maar ik heb zo mijn twijfels (zie weer het verhaal van Els).

Nogmaals mijn ervaring: voor 2002 slechts één maal een dode zesramer. Na winter 2003 - 2004 ongeveer de helft van mijn volken dood. Winter 2005 - 2006 nog een keer twee volken dood.

Waarom zo plotseling[?][?][?] Als onderzoeker zeg je dan, wat is er zo in één keer veranderd[?] Dan kom ik uit bij het resistent worden van de mijten tegen het veel gebruikte Apistan!

Verder:

De kwaliteit en het aanbod van stuifmeel is inderdaad elk jaar anders, het jaar 2001 is voor meerdere imkers een slecht jaar geweest (zeer natte septembermaand, zie mijn eerder antwoord op de toestand van Van Popering waar de regengegevens voor die streek wijzen op 27 regendagen van de 30 !).

In een dergelijke situatie, werkt de mierzuurbehandeling via de viltjesmethode ook niet goed (zie Deutsches Bienenjournal). Dus varroa wordt niet voldoende bestreden met als gevolg veel virusbesmetting ---> geen winterbijen ----> volk dood.

En dan nog:

Niet toevallig zijn de laatste jaren met de meeste bijensterfte ook de jaren met de warmste nazomers, met later gevormde winterbijen die veel kwalitatief stuifmeel hebben moeten missen.

In die nazomers kan de varroa zich ook lekker nog door ontwikkelen (grofweg een verdubbeling per maand). Voor verder verloop zie vorige punt.

Kan je me voor de volledigheid van de kijk op jou specifieke situatie nog antwoorden op de vragen die ik eerder stelde :
- je collega imker en de 'voorzitter' die samen met jou op die phacelia stonden, behandelen dus slecht tegen varroa ?
- over welk oppervlakte aan phacelia gaat het (zo juist mogelijk) ?
- met hoeveel volken stonden jullie daarop ?
- welke andere grote najaarsdrachten (sept-okt) komen er nog voor binnen het drachtgebied ?
(liefst een zo objectief mogelijk antwoord, dergelijke vragen stellen aan not-believers is al eerder heel delicaat gebleken ).

Die vragen wil ik best wel proberen te behandelen. Voor zover ik ze weet.

1. In principe behandelen de collega-imkster en ik de volken op identieke wijze. Echter in het najaar van 2005 heeft zij afgezien van een tweede mierenzuurbehandeling eind september. Van de voormalig voorzitter weet ik niet genoeg om details te kunnen geven.
2. Ik heb geen idee, ben nooit wezen kijken, maar gezien het geweld waarmee de bijen die richting kozen en de manier waarop, moet het een aanzienlijke dracht zijn geweest.
3. Wij stonden daar toendertijd met 10 productievolken en een grote zesramer.
4. Naast de phacelia is daar elk jaar dracht van: boerenwormkruid, speerdistel, watermunt, Grote Kattenstaart, dauwbramen, zwarte mosterd, gele honingklaver wilgenroosje en nog heel veel meer kruidachtige planten.

Gezien de grondsoort (klei) en de grote hoeveelheden kruidachtige gewassen heb ik mij op de 'Blaauwe Kamer' nooit zorgen hoeven te maken over de stuifmeelvoorziening in mijn volken.

[marc]

Gerard,
Ik dacht dat mijn antwoord duidelijk was : steeds warmere najaren, die zijn toch wel opvallend de laatste jaren, of niet ?

Je stuifmeelaanbod kan ik van hieruit niet beter bekijken, je noemt nog een heleboel laatbloeiers die je op veel plaatsen ziet voorkomen, maar komen ze in voldoende getale voor ? Een onderzoek in het najaar zou dit kunnen uitwijzen. Dit is inderdaad een onderzoek van de imker zelf, maar je moet daarin geleid worden. Om een begrip te krijgen over het stuifmeelaanbod en er een cijfer op te kunnen plakken moet je voldoende onderzoeken in het veld gedaan hebben en vergelijkingsmateriaal hebben. Een probleem als bijensterfte los je niet op met je eigen stand te bekijken, hier is veldwerk voor nodig op zo veel mogelijk en verschillende plaatsen.
Als ik bij mijn eigen situatie zou blijven, dan zou ik me heel comfortabel voelen en me een prima imker vinden want ook dit jaar weer 0 op 41 volken, waarom zou ik mij zorgen maken om andermans sterfte ? Ik besef maar al te goed dat ik geen beter imker ben dan de meeste anderen en dat de oorzaak elders ligt.

Je merkt terrecht op dat ook mijn varroabehandeling (viltjesmethode) niet de optimale is, alleen kloppen je pijltjes hier (en op veel andere plaatsen) niet en leidt dit hier niet tot sterfte.
Ik streef een optimale varroabehandeling ook niet na. Ik behandel om de virusdruk onder controle te houden voor verzwakte bijen.
Nu uit veldtesten blijkt dat mierenzuur toch niet zo goed werkt in het broed, wil ik niet een volgende aangeprezen zuur of product gaan uittesten op de bijen, waar zijn we mee bezig ? Hoeveel producten zijn al de revue gepasseert en afgevoerd (residuen in de raat en de honing, resistentie, werkt niet zoals het hoort enz...) sinds de komst van de varroa.

Sinds mijn onderzoek is mijn weg en doel voor mij duidelijk : bezorg de bijen een natuurlijke vitaliteit en ziekteweerstand door hun milieu weer te verbeteren (stuifmeel). Door de aanplant rond mijn standen zal het aanbod aan stuifmeel in het najaar nog jaarljks toenemen. Deze winter overwintert hier één volk met grote varroadruk al uitstekend, dit najaar test ik 5 volken en naargelang het stuifmeelaanbod mee verbeterd zullen dat stilaan alle volken worden.

Ik ben het wel met je eens over de verschillende enquetes en vragenlijsten en hun waarde. Sommige zaken kan je hiermee onderzoeken maar stel dat Romée de vraag zou stellen naar het stuifmeelaanbod bij de imkers in het najaar, ze krijgt steevast voor 80% het antwoord 'heel goed'. Dat krijg ik hier meestal bij de eerste contacten ook te horen, onderzoek wijst dan het tegendeel uit.
Er is de laatste 10-tallen jaren maar over 1 onderwerp gepraat geweest : de varroa, alle imkers zijn ervan doordrongen. Je mag met elk willekeurig imker in de straat praten, binnen de kortste keren draait het gesprek naar varroa.

Ik krijg hier regelmatig te maken met mensen die hun stuifmeelaanbod goed vinden (zonder onderzoek) omdat ze al jarenlang wilgen stekken of de laatste jaren toch uitstekende honingjaren waren en er dus ook voldoende stuifmeel moet zijn geweest ! De honingmaanden hebben niets te maken met het najaarsaanbod aan stuifmeel. Veel imkers zien hun bijen ook in het najaar met stuifmeel binnenkomen, dus het zal wel goed zijn zeker, of ze vinden stuifmeel tussen de voorraad van afgestorven volken...
Er is maar één antwoord : ononderbroken stuifmeelaanbod, vers, voldoende, gevariëerd en dit zowel voor de voedsters (voedersapklieren) als voor de larven.

Als ik je goed lees is jou oorzaak voor de bijensterfte de varroa, en het plots optreden van bijensterfte bij jou in 2001 de resistentie tegen Apistan.

Wel die gedachte is gemakkelijk onderuit te halen :

- VARROA : je zit met 3 imkers kort bij elkaar, alle 3 behandelen op dezelfde manier maar 2 hebben sterfte - dus volgens jou is de oorzaak bij de anderen varroa, bij jou niet ?

- HET APISTAN verhaal : meer dan 70% van de hier onderzochte gevallen hebben nooit Apistan gebruikt, wat doe je dan daar mee ?
Bovendien bouw je een resistentie tegen iets niet in één jaar op en zeker niet door alle volken van eenzelfde stand tegelijkertijd.

Je haalt ook weer het geval van Els aan. Wat was haar besluit : ze behandelt en imkert op alle standen op dezelfde wijze, ze haalde het verschil tussen de toegepaste darrenraatmethode op de standen aan om de varroa als oorzaak te verrechtvaardigen, later bleek dat niet te kloppen. Dan maar besluiten dat het toch waarschijnlijk virussen zijn.
Natuurlijk zijn het virussen, maar waarom dan op de ene stand wel sterfte, de anderen niet, terwijl ze volop volken verhuist tussen de standen !!!
Veel blijft er niet van over...

[Els Kleijnendorst]

Marc schrijft:

Dit is inderdaad een onderzoek van de imker zelf, maar je moet daarin geleid worden. Om een begrip te krijgen over het stuifmeelaanbod en er een cijfer op te kunnen plakken moet je voldoende onderzoeken in het veld gedaan hebben en vergelijkingsmateriaal hebben.

Marc, zou jij ons exact het najaars stuifmeelaanbod voor jouw bijen willen aangeven?

• voorzien van de plantsoorten en het aantal procenten daarvan voor het gehele vliegbereik van jouw bijen

• cijfers van de hoeveelheid bijenvolken van andere imkers die dit gebied (gedeeltelijk) overlappen

• de hoeveelheden die voor jouw bijen overblijven

• voorzien van de voedingswaarde (mineralen/eiwitten)

• de hoeveelheid die elk volk ter beschikking staat

• de hoeveelheid die elk volk nodig zou hebben

• de in jouw wintervoer teruggevonden pollenpercentages per bloemsoort

• het aantal dm2 opgeslagen stuifmeel voor de winter, alsmede

• de plantsoort waarvan deze afkomstig zijn.

Natuurlijk heb je deze cijfers paraat, je verwacht ze immers ook van anderen.

Els

[marc]

- voorzien van de plantsoorten en het aantal procenten daarvan voor het gehele vliegbereik van jouw bijen
- cijfers van de hoeveelheid bijenvolken van andere imkers die dit gebied (gedeeltelijk) overlappen
- de hoeveelheden die voor jouw bijen overblijven
- voorzien van de voedingswaarde (mineralen/eiwitten)
- de hoeveelheid die elk volk ter beschikking staat
- de hoeveelheid die elk volk nodig zou hebben
- de in jouw wintervoer teruggevonden pollenpercentages per bloemsoort
het aantal dm2 opgeslagen stuifmeel voor de winter, alsmede
de plantsoort waarvan deze afkomstig zijn

Natuurlijk heb je deze cijfers paraat, je verwacht ze immers ook van anderen

Wat een over-reactie Els, mijn samenvatting van je situatie was blijkbaar de juiste. En het blijft ook niet bij jou situatie alleen, velen lopen met hun sterftebeeld tegen een muur als ze in de richting van de varroa blijven denken.

Hoe kom je erbij dat ik dat verlang van de imkers ?
Ik heb al eerder beschreven naar welke dingen ik speciaal kijk en welke info ik probeer los te weken.
Het gaat er voor mij om of ze voldoende binnenhalen of niet voldoende en of er te veel volken op vliegen of niet omdat dat uit het onderzoek als het belangrijkste naar voren komt.
In één van mijn aangehaalde doelgroepen staan ook de onderzoekers (gesusidieerde labo's) laat zij maar eens dringend meer de richting van het stuifmeel uitkijken en onderzoek doen naar het verschil in voedingswaarde tussen de verschillende soorten, de hoeveelheid vers stuifmeel een winterbij nodig heeft enz.
Het enige belangrijke cijfermateriaal waar ik wel een idee wil en kan van krijgen is het stuifmeelgetal waar ik mee bezig ben om te weten te komen waar de kritische grens ligt voor het aantal te houden volken voor een bepaald aanbod.

Even een idee van mijn aanbod op de thuisstand waar 21 volken staan (mijn oudere buurimker op 2 km afstand bouwt stilaan af en heeft nu nog 3 volken - verder geen imkers ).
Ik noem de belangrijkste stuifmeelproducenten voor het najaar (straal 2 km ):
- 12 mooie concentraties van (heel veel) klimop, waarvan 7 binnen de km
- 4 grote bijenbomen, 2 grote honingbomen + 15-tal jongere bomen (kruin diam. 2 m) binnen de 400 m
- villawijken met grote percelen aangelegde tuinen ( > 200 tuinen )
- uitzonderlijk is hier ook het voorkomen van de heggerank, de rand-ondergroei van één van de grote bossen in de omgeving is ondoorzichtig van de heggerank, de bijen vliegen erop als de gekken
- de vuilboom is in elk bos aanwezig
- gedurende enkele weken komen veel bijen bepoederd binnen van de balsemien die op 800 in een vallei staat (de randen van +/- 200 m beeklengte)
- langs de verkeerswegen vind je overal sneeuwbes
- eens november is er een overvloed aan de groenbemester gele mosterd
- een variatie aan veld- en grachtbloemen

[Els Kleijnendorst]

Marc, mijn vragen aan jou zijn slechts een opsomming van de vragen waarmee jij ons de laatste maanden hebt bestookt. En aangezien wij allen aannemen dat jij, als wetenschapper en onderzoeker (volgens jouw woorden) op veel van de door jou gestelde vragen antwoorden behoort te weten, zou ik nu graag eens jouw exacte gegevens willen weten.
Antwoorden als "een bosje hier" en "een villawijkje daar" waren naar jouw mening in het verleden geen goede antwoorden. Ons nu dus ook niet
Van een wetenschapper verwacht ik in ieder geval gedetailleerdere antwoorden op mijn vragen.

[marc]

...een opsomming van de vragen waarmee jij ons de laatste maanden hebt bestookt. En aangezien wij allen aannemen dat jij, als wetenschapper en onderzoeker (volgens jouw woorden)...

Je mag je groep niet groter doen overkomen dan hij is Els, de reacties die ik krijg onder imkers, in de mailbox en de projecten waar ik mag aan meewerken bewijzen dat.
Ik onderzoek inderdaad iets en ik probeer dat ook wetenschappelijk te doen omdat ik zo opgeleid ben, maar om er dan laagdunkend 'wetenschapper en onderzoeker (volgens jouw woorden)' van te maken vertelt meer over jezelf dan over mij en ook iets over de mate waarin je je gekrenkt voelt.
Als jijzelf pollen onderzoekt begin je ook wetenschappelijk, als je daarna maar één richting uitkijkt natuurlijk niet meer.

Antwoorden als "een bosje hier" en "een villawijkje daar" waren naar jouw mening in het verleden geen goede antwoorden. Ons nu dus ook niet

Ik zie niet waar ik hierboven die omschrijving gebruikte, ik heb misschien niet overal een grootte-orde bijgezet, welnu :
- wat ik een concentratie van klimop noem is moeilijk uit te leggen, daarom haal ik even uit mijn bestand de 2 dichtstbijzijnde hier op 200 m en 350 m van de stand :


- de heggerank beslaat een oppervlak van 300 m lang bij +/- 4 m hoog
- de vuilboom staat hier in alle bossen, de bossen beslaan zo'n 75 Ha van de dracht (2 km cirkel)
- de concentratie Balsemien is te vinden op de oevers van een beek, de breedte van de oevers (balsemien) is gemiddeld 3 m, totaal dus 1200 m²
- de sneeuwbes groeit verspreid langs pleintjes, handelspanden, verkeerspunten en zijstroken, totaal binnen de 2 km : 5000 m²
- de groenbemester > 10 Ha
- veld en grachtbloemen : komen verspreid voor, vooral witte klaver, St Janskruid en wilgenroos zijn belangrijk - ik heb de grootte geraamd op 4000 m²