Isolatie dak spaarkast

[Dirk Blanken]

Als je de bijentros in de winter kent dan weet je dat de volken met bijen de isolatie onderhouden.
Hoe konden ze zich anders miljoenen jaren in onze streken handhaven.
Een dak boven hun hoofd d.w.z. een holle boom was voldoende met alle tocht en vocht.
Een groot volk met een dak boven het hoofd kan goed uitwinteren.
Op de bijenstand van Appingedam hangt in een nevenvertrek een natuurzwerm aan een stuk 18 mm triplex, zijkanten gewoon open en als het genoeg voer meekrijgt en daar wordt voor gezorgd dan overwinterd het volk prima.
Een piepklein volkje met die goede koningin krijgt het moeilijk ook in een optimaal geisoleerde klein kastje omdat de bijen zelf niet goed kunnen isoleren met massa aan bijen.
Optimaal een volk overwinteren wil zeggen zet ze in een degelijke kast, zorg voor een open bodem en boven de dekplank voldoende ventilatie zodat condens wordt afgevoerd.
De bijen zorgen zelf wel voor de isolatie tenminste als het een sterk krachtig volk is wat reserve heeft.
Dirk






dertiende

[marc]

Dag Dirk en anderen,

Redeneringen die bij veel imkers zitten ingebakken komen naar voren. Ik wil er bij een paar even wat bijvertellen.

Het verhaal van het wilde bijenvolk in de holle boom hoor ik regelmatig. Dat ze dan ook met vocht en tocht zitten betwijfel ik sterk omdat de vliegopeningen meestal klein zijn, die holten meestal naar boven toe afgesloten zijn en de slechte houtkwaliteit van die holle bomen heel dikwijls een betere vochtafvoer toelaat dan we denken. Waar blijven ook de grote open bodems in dit boomverhaal ?

Het afvoeren van het opgestapelde vocht via open bodems is een verhaal dat maar gedeeltelijk klopt omdat vochtige lucht veel lichter is en stijgt. Deze stijgende stroom wordt slechts gedeeltelijk teniet gedaan door de convectiestroom veroorzaakt door de bijen. De vochtige lucht blijft gewoon onder het deksel hangen (metingen van 95 à 100% RV bijna het jaar rond - MET open bodem).

Dat je met isolerende kasten en deksels het condensgevaar (douche voor de bijen) verzwakt is een vooruitgang.
Maar de vochtige lucht, tegen de verzadiging aan (saunagevoel), onder het deksel, in volle bijenruimte, blijft een paradijs voor schimmels, bacteriën, gisten en wat nog meer.
Onze bijen hebben op veel plaatsen de laatste decennia een mindere ziekteweerstand en zijn gevoeliger voor allerlei aantastingen waaraan ze ten onder gaan. Zij kunnen die belagers best missen.

Dat de bijen (door hun trosvorming) voor hun eigen isolatie zorgen klopt volledig. Maar dit gaat niet zomaar en vergt veel energie (= veel voedselverbruik, weerstandsverlies enz...) van de bijen, waar we de bijen ook mee kunnen helpen.
Bijen (met open bodems) in de winter boven vrieskou hangen, bevordert alleen maar dit energieverlies en achteruitgang van de weerstand.

Ik herhaal wat ik eerder al zei, spreken van een goed geïsoleerde kast wanneer alleen het deksel wat isolatie krijgt of wanneer de bodems open moeten blijven voor het vocht, blijft een leugen.
De DBplus kast werd hiervoor speciaal ontwikkeld.
Ik hoor in andere onderwerpen ook enorme hoeveelheden wintervoeding die de bijen krijgen (van 15 tot 25 kg suiker). In de voor-ontworpen DBpluskasten werd hier de vorige 2 winters al maar 10 kg suiker meer bij gegeven en er dienden in de lente nog overschotten te worden weggehaald. Deze winter doen we het met 8 kg. Eén van de vele grote voordelen van een echt isolerende kast waarin de bijen een rustige winterzit kunnen hebben en zonder belagers om hen heen.

Dat de bijentros in de winter daarbij wat losser zit en de bijen wat actiever zijn, was de vorige winters geen nadeel.
Ze bewegen gemakkelijker naar hun voorraden toe en de voorjaarsexpansie naar het fruit en de koolzaad toe is enorm.

[Dirk Blanken]

Marc,
Dat ik met veel suiker/honing overwinterd heeft twee redenen.
1)De bijen die ik heb broeden vaak steeds langer door en dat kost voer.
2)Ik wil in het voorjaar voer in raten hebben voor de nieuwe teelt.

Je zegt 10 kg bij voeren, dat zegt dus dat er al honing in zit en dat moet je er bij optellen.
Jouw bijen broeden waarschijnlijk niet door, anders is minder dan 15 kg vaak niet genoeg of maar net bij een slecht voorjaar.
Misschien komt het doorbroeden doordat ik elk jaar voornamenlijk selecteer op de uitwinteringssterkte.
Het doorbroeden kan door een slecht nat najaar een keer verkeerd gaan maar heb tot nog toe geen nadelige effecten gezien.
We hebben nu zeker niet te klagen over de hoeveelheid stuifmeel die nog binnen komt.
Vorig jaar verbaasde ik me erover dat een aantal volken pas zeer laat weer begonnen te broeden zodat er pas half mei weer nieuwe vliegbijen ontstonden en dus de voorjaarsoogst maar gedeeltelijk kon worden benut, waarschijnlijk was dat genetisch bepaald, ik weet het niet.
Volgend jaar maar weer eens kijken of zich dit herhaald.
Dirk


dertiende

[marc]

Dag Dirk, ik denk dat we met vergelijkbare volken zitten.
Veel volken overwinteren hier op 2 DB broedkamers of 3 à 4 DB honingkamers (of de 2 door elkaar) al naargelang de toegepaste methode of de testen die we willen doen.
Eind juli begin augustus wordt de laatste maal geslingerd, aan de heide doe ik niet mee. Alles wat ze van dan af vergaren mogen ze houden en dat is toch nogal wat (als het weer meezit). De broedomvang bedraagt nu ongeveer 8 DB broedramen en de leg van de moer werd niet onderbroken.
Alle vorige inwinteringen met Segeberger en Frankenbeute werd nooit onder de 15 kg ingewinterd. Het eerste jaar dat we dat ook deden met onze voor-ontworpen DB's hadden we zoveel meer overschot in het voorjaar dan in de andere kasten dat we de inwintering vorig jaar terugbrachten naar 10 kg maar ook dat gaf dit voorjaar nog te veel overschot.
Dit jaar doen we het dus met 8 kg. Let wel de andere kasten die hier voor de vergelijkingstests nog staan krijgen nog steeds hun 15 kg.
Het ganse verschil zit hem in een warmere overwintering met veel minder suikerverbruik Dirk.

[hans hoogendoorn]

Bij het later aan de binnenzijde aanbrengen van dakisolatie bij bestaande woningen
wordt gewaarschuwd tegen condensvorming bij het dakbeschot, die niet weg kan.
Als je het verkeerd doet aan de binnenzijde.
Aan de buitenzijde zou beter zijn. Je houdt de koudste plek buiten.

Ik vraag me af of dit ook hier speelt.
Een collegaimker, die onder de daken van zijn spaarkastdaken isoleert met roofmate,
lijmt de kieren rondom dicht met bruislijm.
Of is het toch beter om de isolatie tussen hout en aluminium bedekking aan te brengen ?

[Eddy Geurtsen]

Bij isoleren (van woningen of bijenkasten) is het volgende van belang: Vochttransport gaat van warm naar koud. Als bij 30 graden de hoeveelheid vocht nog volledig in de aanwezige lucht kan worden opgelost, is dat bij 10 graden misschien niet meer het geval. Dit zogenaamde dauwpunt kan in de isolatie zitten, maar ook aan de binnenkant van de dekplank.
In bouwkundige constructies wordt daarom gebruik gemaakt van de dampdichte laag, hiermee wordt voorkomen dat er condens voorkomt aan de binnenzijde van de constructie (in extreme gevallen betekend dit regen uit het plafond). Het is een vrij ingewikkelde materie maar samengevat kun je stellen, hoe beter geisoleerd, hoe warmer de lucht, hoe meer vocht opgelost kan zijn in de lucht, des te minder condensatie er zich voordoet. Ventilatie om condensvorming te voorkomen is te vergelijken met stoken met de ramen open.

[LWPisa]

OK.

DE holle boom bestaat niet. Bijen houden het onder allerlei isolatieregimes uit anders bestonden ze niet meer. Ik heb bijen het goed zien doen in allerlei soorten kasten. Ik zou zelf meer segenbergers aanschaffen als ik ze niet "lomp en lelijk" vond.

Ik probeer mijn bijen zo "droog" mogelijk te houden, hun houten kasten wikkel ik in losse lagen plastic zijl vastgezet met banden om ze winddicht en droog te houden. Liefst met ook een uitstekend stuk golfplaat op het deksel en een paar stenen om dat op de plek te houden. De kasten staan aan een nattige bosrand bij een vijver met hun rug naar het westen een paar km van de kust, de lades blijven erin voor de wind. Vlieggat is ongveer 20 bij 1 met witte plastic muizenrooster. Op de dekplank komt een laagje kranten en/of een plaatje piepschuim. 6 ramers krijgen ook plaatjes piepschuim langszij en achter.

L

[marc]

Er is verschillend vocht : condens van verzadigd luchtvocht tegen koude wanden, vocht van buiten de kast (regen, mist...) maar het grootste gedeelte van hun bestaan brengen onze bijen nu door in bijna verzadigde lucht (95 à 100% vochtigheid) in de kast.
De vergelijking van een bijenkast met een woning kan je niet doortrekken. Eddy gaf al aan waar het met onze potdicht geïsoleerde woningen om draait : verwarmen en verluchten ! Wij doen dat dan ook : zetten ramen open, hebben overal verluchtingsopeningen, gebruiken een dampkap... Een ideaal klimaat scheppen is niet gemakkelijk omdat te veel verluchten met koude lucht ook niet goed is. Daarom worden de laatste jaren ook meer en meer klimaatregelaars geïnstalleerd die het verluchtingsdebiet regelen en de inkomende (verse) lucht opwarmen.
Dat is helemaal geen overbodige luxe, kenmerk van deze tijd, maar een nodige reactie tegen de ophoping van ongezonde lucht met heel wat ziektekiemen in onze, met schuimisolatie (type roofmate e.a.), potdicht geïsoleerde woningen.

Water is bron van veel microbiologisch leven, zo ook van veel ziektekiemen, die schadelijk zijn voor de bijen. Dat dat miljoenen jaren goed ging is best te geloven omdat insecten een zeer sterke diergroep zijn die zich goed weten aan te passen (zie bv. het resistent worden tegen bepaalde middelen, trek ze een poot uit en ze leven verder...).
Maar de laatste 100 jaar is de mens enorm aan het klooien gegaan met het milieu. Lucht- en watervervuiling, achteruitgang van voedselbronnen (stuifmeel), gebruik van allerhande sproeistoffen, verdwijnen van ganse biotopen, overbevolking, vuilnisstorten, het aandragen van vreemde parasieten enz... De ziekteweerstand van onze bijen heeft een enorme knauw gekregen, velen gaan nu met weinig overschot (aan weerstand) de winter in.

Het probleem in de kastontwikkeling van de laatste decennia is dat we de bijen te zeer vermenselijken. Sommige gedragingen vergelijken we met menselijke emoties, een bijenkast wordt al snel een woning zoals wij die zien enz. We maakten dan ook met de geïsoleerde Duitse kasten dezelfde fouten als bij onze potdicht geïsoleerde woningen.
Veel schade-expertises in geïsoleerde woningen gingen de laatste 30 jaar over condens en schimmelvorming, hetzelfde doet zich voor in deze kasten. De makers van die kasten teren daarbij inderdaad ook maar al te graag op de gedachte van 'de bijen trekken al miljoenen jaren hun plan, ze zullen hier ook wel mee leren leven...'
De oplossing voor woningen (regelmatig verluchten, airco's enz) zijn echter niet toepasbaar voor bijenkasten, ook niet met een open bodem ! Daarom diende er naar andere oplossingen gezocht te worden.

Omdat veel volken verzwakt de winter in gaan is het nodig dat we er alles aan doen om de bijen een rustige overwintering te gunnen waarin we alle bijkomende verzwakking proberen te weren :
- geef hen een goed geïsoleerde kast, waardoor ze zelf niet te hard moeten opwarmen
- zorg voor een droger kastklimaat om zo veel mogelijk ziektekiemen te vermijden
- een vochtig kastklimaat zorgt ook voor meer verdamping en daardoor afkoeling, wat weer gaat leiden tot meer opwarmen enz.

Doe er wat aan en vergeet ook de basisprincipes uit de cursussen niet :
- een goede hygiëne op de stand en in de kast
- een goede inwintering met het juiste materiaal en op het juiste ogenblik enz.

In deze tijd geldt ook voor het bijenhouden dat stil blijven staan hetzelfde is als achteruit gaan.