Verdwijnziekte

[wilde]

Maarten, al een aantal jaren imker ik geheel anders dan vroeger. Sommige delen daarvan lijken op jouw methode, maar ik bestrijd nog wel in de winter met oxaalzuur (verdampen of druppelen) en ga wat verder met de natuurlijkheid van de methode.
Mijn volken mogen zwermen afgeven en die zet ik dan weer apart op. In het hoofdvolk worden na de eerste nazwerm of als ik een tuter hoor de doppen gebroken. Kunstzwermen, opgedrongen kweekkoninginnen en dat soort onnatuurlijkheid komen bij mij dus niet voor. Ik reis ook niet meer met mijn bijen, zodat daarvan geen stress meer ontstaat en ook de kwaliteit van het stuifmeelaanbod beter is (geen monoflorale culturen). Al mijn volken hebben dus natuurlijke zwermkoninginnen.
De kale zwermen behandelijk ik met oxaalzuurspray (3% in water) en ook de afgezwermde volken krijgen die behandeling na de 24e dag van de voorzwerm. Darrenraat kop ik nooit, want de darren hebben ze nodig en die zijn niet voor niets zo fanatiek verzorgd. Vroeg afgezwermde hoofdvolken (april) krijgen eind juli-aug. nog een (2x) behandeling met Apiguard. Tot en met 2008 heb ik geen volken verloren door verdwijnziekte (CCD).

In juni van dit jaar had ik 2 voorzwermen die op kunstraat zijn gezet. Er was genoeg dracht en ik heb ze niet gevoerd. Binnen korte tijd waren er 20 ramen uitgebouwd. Ik heb ze verenigd (via een separator) en de moer die ik kwalitatief minder vond heb ik eerst verwijderd. Het werd een prachtig volk en omstreeks half september controleerde ik de hoeveelheid voer, om te bepalen of ik moest bijvoeren. Het volk had 15 kg honing in de broedkamers en voeren was dus niet nodig. Het volk zag er goed uit.

In november zag ik vreemd gedrag bij dit volk. Het leek roverij en dat was het ook. Het gehele volk bleek verdwenen, met achterlating van verzegeld broed, stuifmeel en veel honing. Ze zaten op 20 nieuwe ramen, waren als zwerm behandeld tegen varroa en nu waren ze gewoon verdwenen. Men denkt dikwijls dat opgezette zwermen minder gevoelig zijn voor ziekten, maar in dit geval ging dat dus niet op. Al mijn andere volken lijken goed te zijn, maar ik maak ze niet open, want dat zie ik vanzelf in het voorjaar en het dient tot niets. Voor het eerst heb ik dat dus nu ook meeggemaakt, terwijl ik mijzelf geen verwijten kan maken over de behandeling. Het correct behandelen tegen varroamijten is dus geen garantie dat er geen volken verdwijnen. Er zijn meer factoren dan alleen de varroamijt die hiervoor bepalend zijn.

Edit 15 jan. 2010:
Op 14 januari 2010 heb ik de volken met oxaalzuurverdamping behandeld.
Het volk naast het verdwenen volk is inmiddels ook verdwenen. Half nov. was het nog aanwezig. Sedert 15 december vriest het en ik kon nu pas de volken met oxaalzuur behandelen tegen varroamijten. Toeval of niet: dit volk bestond uit in juni 2009 samengevoegde nazwermen, die alle als kale zwerm met oxaalzuurspray zijn behandeld en dus schoon konden beginnen. Eind juli zag het er prachtig uit. Ze waren uitsluitend op honing ingewinterd en hadden waarschijnlijk nog geroofd op het eerder verdwenen buurvolk, want er was gisteren nog volop onverzegelde honing aanwezig die er eerder (half september bij het nazien op voer) niet was. Toen was alles verzegeld. Ook dit volk had uitsluitend nieuwe raat en daarin was nog volop stuifmeel en zeer veel honing aanwezig. De dode moer zat tussen een stuk of 30 dode resterende werksters op de raat en de rest van dit volk op 20 nieuwe ramen was verdwenen. Ze moeten zijn verdwenen tussen 15 nov. en 15 dec. want daarna ging het vriezen. Op de bodem lag nauwelijks een bij.

Het is raadselachtig en frustrerend, omdat bij mij juist 2 jonge net opgezette volken zijn verdwenen. Je zou eerder denken aan volken op oude raat. Je zou gaan denken aan het overbrengen van de besmetting door het roven, maar van welke besmetting dan? En de andere volken deden er ook aan mee. Door vervliegen worden ook virussen en nosema ceranae verspreid. Dat zit vermoedelijk al in alle volken. Naast varr

[Dirk C]

Ik dacht toch duidelijk omschreven te hebben wanneer varroa te bestrijden.
Op het ogenblik dat de kunstzwermen gemaakt worden rond half/eind mei, blote bijen bestrijden tegen varroa.
Als deze op een eigen stand staan, liefst verspreid dan is er weinig kans op herbesmetting. Zo bekom je ideale volken om met weinig varroadruk de winter in te gaan én om de winter uit te komen.
Bij inwintering van deze volken kan je zelf beslissen of winterbehandeling al dan niet nodig is.
Van de bijen uit de hoogsels bij het slingeren van de zomerhoning, hier rond 12 juli weerom kunstzwermen maken en behandelen (blote bijen). deze zetten wij op drieramers (drie in een 11 raamse kast) met jonge (reserve)moeren. De hoofdvolken moerloos maken en na 3 weken bijen afkloppen, behandelen tegen varroa en ter versterking aan je drieramers geven, deze kunnen dan uitbreiden tot zesramers en krijgen pas uitgebouwde ramen uit de honingkamer.
Dit valt ons niet slecht maar zoveel imkers zoveel manieren natuurlijk.

[Imkerij Westland]

Albert,
Uitzonderingen bevestigen de regel.
Kan het zijn dat het volk moerloos is geworden, zonder het optrekken van redcellen. Ik lees wat je schrijft, er was nog gesloten broed. Maar een volk wat moerloos is en geen redcellen optrekt, zal zich vreemd gaan gedragen en b.v. laten beroven.
Het blijft natuurlijk giswerk maar we begrijpen nog lang niet alles wat onze bijen drijft.
Over het algemeen lees ik ook in jouw verhaal een methode die redelijk de natuur zijn gang laat gaan met zo min mogelijk verstoring.
Hier geloof ik in ondanks dat mijn bijen heel wat bestuivingsklusjes moeten doen.

[lieven busschaert]

Maarten,ik heb net hetzelfde als Albert voor. Deze volken zijn zeker niet moerloos geworden en waren sterk en goed behandeld tegen varroa...

[Dirk C]

Vandaag dode koningin voor mijn kasten gevonden.
Even nummer nagekeken en is een koningin uit mijn kast waar sinds mei twee jonge koninginnen op zaten (per ongeluk). Ze hebben er vandaag blijkbaar eentje buitengewerkt.
Hier op de thuisstand vlogen alle 10 volken (bij 12°C).

groeten,
Dirk

[marc]

Wilde schreef :

Edit 15 jan. 2010:
Op 14 januari 2010 heb ik de volken met oxaalzuurverdamping behandeld.
Het volk naast het verdwenen volk is inmiddels ook verdwenen. Half nov. was het nog aanwezig. Sedert 15 december vriest het en ik kon nu pas de volken met oxaalzuur behandelen tegen varroamijten. Toeval of niet: dit volk bestond uit in juni 2009 samengevoegde nazwermen, die alle als kale zwerm met oxaalzuurspray zijn behandeld en dus schoon konden beginnen. Eind juli zag het er prachtig uit. Ze waren uitsluitend op honing ingewinterd en hadden waarschijnlijk nog geroofd op het eerder verdwenen buurvolk, want er was gisteren nog volop onverzegelde honing aanwezig die er eerder (half september bij het nazien op voer) niet was. Toen was alles verzegeld. Ook dit volk had uitsluitend nieuwe raat en daarin was nog volop stuifmeel en zeer veel honing aanwezig. De dode moer zat tussen een stuk of 30 dode resterende werksters op de raat en de rest van dit volk op 20 nieuwe ramen was verdwenen. Ze moeten zijn verdwenen tussen 15 nov. en 15 dec. want daarna ging het vriezen. Op de bodem lag nauwelijks een bij.

Het is raadselachtig en frustrerend, omdat bij mij juist 2 jonge net opgezette volken zijn verdwenen. Je zou eerder denken aan volken op oude raat. Je zou gaan denken aan het overbrengen van de besmetting door het roven, maar van welke besmetting dan? En de andere volken deden er ook aan mee. Door vervliegen worden ook virussen en nosema ceranae verspreid. Dat zit vermoedelijk al in alle volken. Naast varroa, virussen en nosema, zou je dan denken aan een andere factor. Dikwijls worden pesticiden en zaadontsmetters genoemd. Die zouden zich ophopen in de bijen en de was. Maar dat verwacht je dan toch nog niet in jong opgezette volken. Het lijkt me dat zoiets wat tijd nodig heeft. Zou er dan nog een 5e belangrijke factor zijn, die iedereen over het hoofd ziet?

Lees ik hier tussen de lijnen 'volgend jaar behandel ik niet meer', Albert ? Overweeg dat eens als test met een aantal volken, je zou tot verrassende vaststellingen kunnen komen.

Een kennis-imker van mij uit de Gaume streek (zuidelijke punt van België) had vorige herfst uitzonderlijk 6 lege kasten met verdwijnziekte-kenmerken, terwijl zijn totale wintersterfte de voorbije 7 jaar steeds onder de 5% bleef.
Hij zit daar in een prachtig bloemenveld met aansluitend beschermd natuurgebied met een veelvoud aan kruiden (zuiders gerichte helling met kalkgrond, ze noemen het daar de Belgische Provence vanwege het gunstige klimaat).
Ook daar nog voldoende overschotten aan honing en een stuifmeelkrans in de lege kasten. Zijn eerste kast was al leeg op 19 oktober !
Als je dit gaat terugrekenen naar de belangrijke tijd dat de voedsters van die jonge (nu dode) bijen een kwalitatief hoogstaand aanbod aan stuifmeel moesten binnen krijgen om goede voedersapklieren te ontwikkelen, dan kom je in aug-sept uit.
Die periode was in de Gaume vorig jaar extreem droog. Er waren bloemen maar de kalkgrond vertoonde wekenlang scheuren van de droogte. Dat maakt in zijn situatie het enige onderscheid t.o.v. de 7 vorige jaren, geen ander kenmerk veranderde. De kwaliteit van de pollen hangt heel hard af van de weerstoestand en in dit geval van een abnormaal lange droge periode.
Misschien zijn er wel meerdere omgevingen waar volken daardoor een verzwakking hebben gekend (waarop andere factoren mogelijk inspeelden) die ze niet meer te boven zijn gekomen.

[wilde]

Lees ik hier tussen de lijnen 'volgend jaar behandel ik niet meer', Albert ?

Nee, je leest kennelijk meer dan ik heb geschreven. Gebrek aan stuifmeeldracht is er bij mij niet in de nazomer. Het wordt ook veel genoemd als factor, maar bij mij is dat niet het geval.
Ik blijf vooralsnog behandelen zoals ik het de laatste 5 jaar doe:
- Zwermen krijgen als kale bijen voorafgaand aan het in de kast zetten een oxaalzuursrpray van 3% in water. Daar ben ik niet te zuinig mee. Ze zijn allemaal flink nat.
- Ook vroege afgezwermde volken krijgen die spray op de 25e dag na de voorzwerm, zodat alle darren zijn uitgelopen. Dat gaat dan met de bloemenspuit op de raten en in de kast.
- Laat afgezwermde volken krijgen vanaf de 3e week juli 2 x Apiguard. Ook heel vroeg opgezette zwermen krijgen dat eventueel, in elk geval als ze zelf weer een zwerm (maagdenzwerm) gaven en dat komt bij mij redelijk wat keren voor.
- Omstreeks de jaarwisseling pas ik oxaalzuurverdamping of druppelen toe bij alle volken. Kleine volken in 10-ramers en 6-ramers druppel ik.

Albert

[marc]

Albert, we weten nog zo weinig over stuifmeel, de grote verschillen in kwaliteit tussen de planten onderling, de invloed van extreem weer op die kwaliteiten, het behoud van die kwaliteiten, de invloed van de zure behandelingen op de kwaliteit...
Onze collega in de Gaume behandelt ook helemaal niet tegen de varroa maar zijn 18 volken zitten daar wel met hun gat in de boter. Voor ons is het herfstverlies daar heel duidelijk.
In 2006 heb ik van een aantal lege kasten bij imkers de stuifmeelvoorraad laten analyseren. Het was verwonderlijk dat daar geen overschotten van aug-september bloeiers bijwaren. In de stuifmeelrand van gezonde volken vond je wel pollen van klimop, duizendknoop, balsemien e.d.
Waarom vloeit alle geld dezelfde richting uit en blijft er niets over om eens een degelijk stuifmeelonderzoek te doen ?

[wilde]

Het stuifmeelaanbod is bij mij in de buurt in de laatste 25 jaar nauwelijks gewijzigd. Ik ben blij met een goede mix van allerlei bloemen, het gehele jaar door. Nooit heb ik deze problemen eerder gehad en de nazomerdracht was in 2009 ongeveer als altijd. Het is wel erg lang droog geweest, maar dat geeft dikwijls meer bloei (noodbloei). De kwaliteit van het stuifmeel zal daaronder niet lijden, anders heeft de bloei geen zin voor de plant. Gebrek aan voldoende en goed stuifmeel is er naar mijn mening dus niet geweest. Ik reis ook al een paar jaar niet meer met mijn bijen, dus ook dat geeft geen stress of eenzijdig stuifmeel van monoculturen.

Albert

[marcv]

Onze collega in de Gaume behandelt ook helemaal niet tegen de varroa maar zijn 18 volken zitten daar wel met hun gat in de boter.

Hoeveel varroa zit er dan in die kasten? Zijn het dan bijen die (in deze omstandigheden) een hoge varroa-druk verdragen of houden ze het aantal varroa's zelf laag of een combinatie van beiden?