verdoofde bijen bij de vliegspleet

[Romée van der Zee]

Wij hebben op de beginnerscursus geleerd, dat een werkster in haar ontwikkeling verschillende fases doormaakt, waarin specifieke werkzaamheden worden verricht. Van broedverzorging, wasproductie, etc, tot uiteindelijk foeragerende vliegbij. De laatste jaren wordt duidelijk dat niet iedere werkster deze ontwikkeling op dezelfde wijze doorloopt. Omdat de koningin door verschillende darren is bevrucht, zijn er verwantschapsverschillen tussen werksters. Verwacht mag worden dat deze verwante groepen met elkaar concurreren, en dat zij als subfamilie-groep verschillend gedrag vertonen. Zo zullen zij, net als bij iedere diersoort proberen om hun eigen verwanten te bevoordelen om een zo groot mogelijk voortplantingsvoordeel te verkrijgen. Robin Moritz e.a. (Apidologie 31, 2000, 223-233) doen onderzoek in deze richting. Zo zouden werksters met grote verwantschap meer samenwerken in de uitvoering van taken en zich meer samen op dezelfde raten bevinden.
De ordening van deze samenwerking is niet eens gebaseerd op feromonen, maar meer op gedragsherkenning. Dat heeft als voordeel dat zelforganisatie snel kan verlopen (daarover een andere keer meer).
Nog sterker spelen deze verschijnselen bij werksters die door vervliegen in andere bijenvolken terecht komen. Deze werksters nemen nauwelijks deel aan de werkzaamheden, en scheiden zich als groep nog meer af. En daarmee kom ik op een mogelijke verklaring van het door Els aangedragen probleem. Stel nu eens dat jouw volk een groot aantal vreemde bijen bevat, dan zouden ze wellicht naar de uitgang verbannen kunnen zijn. Niet gedood, want daarvoor hebben ze zich inmiddels teveel aangepast, maar meer opzij gegaan. En dat In je volk veel vervlogen bijen zaten, dat klopt geloof ik wel.
Romée

[Els Kleijnendorst]

Wie weet de oorzaak?
Zag de afgelopen dagen iets heel vreemds bij mijn volk dat van de heide teruggekomen was. Of wellicht is het helemaal niets ongewoons voor een heidevolk, maar aangezien dit mijn eerste ervaring is met de heidedracht zoek ik daarin de oorzaak. Heb het in ieder geval nog nooit na het reizen naar een andere drachtbron ondervonden en daar heb ik wel veel ervaring mee.
Wat was het geval? Afgelopen maandag (enkele dagen na de terugreis) ging ik honing afnemen en zag dat de vliegspleet (zonder spleetverkleiner) bijna geheel verstopt was van de bijen. En je eerste reactie is: dood, toch warm gelopen tijdens het reizen. Maar toen ik erin roerde bleek het gelukkig niet zo dramatisch te zijn. De dikke klomp bijen verroerde zich nog en heel traag kropen de bijen weer de kast in en tegen de raat op. Daarna 1 BK en 1 HK honing afgenomen en het volk 1 nieuwe lege HK gegeven om het ruimtegebrek te compenseren, de bijen hadden nu 1 BK en HK tot hun beschikking. Het weer was op tot die ochtend niet geweldig, heel veel regen en een stormachtige wind.
En dan denk je: daar moeten ze het een paar dagen maar mee doen (tot de leeggeslingerde BK teruggezet kan worden). Maar woensdag, bij het terugzetten was de vliegopening weer helemaal verstopt van de '˜versufde' bijen.
Mijn vraag:
Komt dit doordat er te weinig ruimte voor alle bijen in de onderste broedkamer was, of is het iets specifieks voor bijen die op de hei hebben gestaan (te volle ingewanden en geen vliegweer)?, of wat? Er lagen geen dode of kruipende bijen voor de kast.
Hebben jullie dit ooit gezien?
Met vriendelijke groet,
Els

[Els Kleijnendorst]

Beste Romée,

Heb je uiteenzetting over de oorzaak van de proppen bijen in de vliegspleet met belangstelling gelezen. Het is inderdaad zo dat er een behoorlijk aantal bijen uit een ander volk door mij toegevoegd was aan mijn heide-volk. Ik had immers van verschillende kanten vernomen dat je alleen met een kast bordevol bijen een heide-honing kan binnenhalen. Ook het vervliegen zal van invloed zijn geweest.
Achteraf gezien is de oorzaak van het verstopte vlieggat toch eenvoudiger, nl: te weinig ruimte in de kast om alle bijen te herbergen. Het weer was immers bijzonder slecht na thuiskomst en als er dan ook nogeens 2 bakken af worden gehaald wordt het erg krap daarbinnen.

Na het terugzetten van een tweede broedkamer was er weer voldoende zitruimte voor de dames en behoefden zij niet meer te kleumen in op de bodem en in de vliegspleet.

Els