Reisverslag bijenteelt en produktie in Brazilie

[apiario]

Verslag, 15 oktober 2004

Onderwerp: Varroabestrijding
Vandaag gesproken met Prof Message van de Universiteit in Viscosa (UFV), alhier vlakbij Ouro Preto. Een aardig en geduldige man, helaas was hij erg druk met diverse onderzoeken en vergaderingen. In ons korte gesprek hebben we hem de vraag voorgelegd zoals wij eerder op het forum hebben besproken.

Het antwoord op onze vraag was kort: de oplossing van de Varroa-bestrijding dient gezocht te worden in het kweken van varroa-resistentie-rassen. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen, in welke vorm dan ook, is geen definitieve oplossing. De problemen met de varroamijt hebben, volgens Prof. Message, te maken met twee dingen: het klimaat en de biologie van de bijen.

Het klimaat
In Europa en andere landen met een (gematigd) winterklimaat is sprake van een lange winterzit. Tijdens deze zes maanden durende periode overwinterd ook de varroamijt mee. Bij het aanzetten van een nieuw broednest zal de varroamijt onmiddelijk met harde hand toeslaan. Het nieuwe broednest wordt direct aangetast, het volk is
ten dode opgeschreven. Dit sluit aan op het verhaal dat in enkele seizoenen met een volk afrekend.
Toelichten van Bertus: Als we zorgen dat we vlak voor de winterzit zoveel mogelijk varroamijten bestrijden kunnen we aantasting (in het volgende seizoen) verminderen. Efectief mijten bestrijden (en tellen voor de liefhebbers) heeft dus pas echt zin aan het einde van het seizoen. Dit is overigens niet nieuw!

De biologie van de bijen
Dit heeft ook een link met het klimaat. De bijen in Europa blijven langer leven (in de winterperiode), ook worden ze wat later geboren dan de tropische bijen. Immers de Europeese bij is wat dikker en groter. Dit sluit aan op het verhaal omtrent de celmaat, aldus Prof Message. De bijen in tropische landen leven niet langer dan circa 45 dagen.

Naast het bovenstaande melde de Prof. dat hij meegewerkt heeft aan diverse onderzoeken in Duitsland, Engeland en Amerika. De oplossingen, informatiebronnen etc. liggen wellicht dichter bij huis dan wij denken. Met name in Duitsland is veel bekend over de Varroa aldus de Prof.

Gelet op het korte gesprek hebben we met Prof. Message afgesproken dat we deze onderwerpen alsnog uitgebreid zullen bespreken via de email. Ook zal hij ons meer contactpersonen in Europa, Amerika en Brazilie aan ons doorspelen. Kortom een verhaal dat nog wordt vervolgt .... uiteraard met een d: vervolgd in goed Nederlands.

Goed, morgen vervolgen we onze reis, wellicht dat we een bezoek gaan brengen aan een grote honingfabriek nabij de stad Belo Horizonte.

Groet, Apiario

[apiario]

Verslag, 16 oktober 2004

Onderwerp: Jammer en Pieter

Vandaag vertrokken uit Ouro Preto met een wagen vol edelstenen em souvenirs voor de achterblijvers in Holland. Op weg naar de stad Belo Horizonte, een van de vier grootste steden van Brazilie, met circa 3 miljoen inwoners, past Rotterdam en de Kuip wel een aantal keren . Nabij Belo Horizonte kwamen we in een spinnenweb van rondwegen terecht.

Fatsoenlijke wegbewijzering is in Brazilie een volstrekt onbekend begrip. Een wirwar van wegen met hier en daar een bordje in de kant van de weg. Auto,s die je links en rechts inhalen en een veelheid aan gaten in het wegdek maakte het navigeren er niet beter op.
Al gauw zaten we flink verkeerd.

Gezicht op Belo Horizonte

Met behulp van taxi-chauffeurs en motorboys (kennen letterlijk alle wegen van haver tot gort) kwamen we weer terug op de route. Helaas hebben we door al dat getob het bezoek aan de honingfabriek moeten schrappen.

De bedoeling was om de honingcooperatie CONAP te bezoeken. Men verwerkt daar naast honing, stuifmeel, propolis, koninginnegelei en bioltabletten. Met een vloeroppervlak van 5400 m2 aan moderne installaties geen verkeerd gebouwdje. Dagelijks wordt zo,n 10 ton honing verwerkt. Jammer dat we dit allemaal moesten missen.

Na al dit gejammer hebben we ons vervoegd in het huis van Pieter. Een Zeeuw uit Terneuzen die al een tiental jaren in Brazilie woont en nooit meer terug wil naar Holland.Hebben daar op z,n Hollands de week doorgenomen en een toeristische toer door de stad gemaakt. Veel asfalt en gezoem, weinig bijen.
Bertus heeft toch liever het polderlandschap van de Alblasserwaard dan de vele torenhoge flats en het Chicago-achtige wegenpatroon (enorme hoogteverschillen) van deze stad. Desondanks een bijzondere ervaring om in dit stadslandchap te mogen vertoeven.

Morgen brengen we een bezoek aan de wereldberoemde (?) Hippymarkt, waarna we vervolgens onze terugreis naar Pedra Azul zullen aanvaarden. Wij hopen u maandag a.s. vanuit onze thuisbasis wederom van bijenpraat te voorzien.

Apiario

[Apiario-Florin-Brasil]

Verslag, 19 oktober 2004

We zijn niet in een ravijn gestord!
We kregen al enige klachten, twee dagen niet op het forum, zouden we goed zijn terecht gekomen? Is er iets met de mannen gebeurd? Niets van dat alles. We zijn in volle glorie thuisgekomen en al weer druk met allerlei (sociale) bezigheden. Zo kregen we bezoek van twee Hollandse vrienden van Arno. Het wordt hier druk in Brasil, moeten toch echt gaan denken aan een soort van eco-hotel. Terug naar de natuur, weg van de snelweg, mobieltjes en de gezeur van de baas. In plaats daarvoor kolibries en kanaries op de varanda, deelnemen aan de imkersactiviteiten als anti-stress-therapie. Mmmmm gaan over dit idee eens verder nadenken.

Er is meer dan bijenhouden en honing verkopen
Vandaag was het weer eens zo’n dag. Problemen met de waterpomp, een vervuild waterreservoir en een niet startende auto. Tja daar sta je dan als imker. Niks geen bijenhouden dus. Gereedschapkist gepakt en aan de slag. Eer dat alle problemen waren opgelost was het 5 uur in de middag. Dan is de dag om en rest slechts nog wat tijd voor een verhaaltje naar het forum. Hier op het platteland heb je geen keus. In Holland hebben we overal een mannetje voor, klagen we bij de huisbaas en hebben we zogenaamde taakoschrijvingen. Hier is het improviseren en zelf handen uit de mouwen steken en pogen zaken op te lossen. Niet lullen maar doen.

Het redden van verwaarloosde bijenvolken
Gistermiddag zijn we langsgeweest bij kennissen van Arno. Mensen hadden daar een prachtig eigen terrein van 20 hectare, fraai huis omsloten door bosrijke vegetatie welke wordt doorsneden door een beekje dat uitmond in een drietal zeer fraaie, trapsgewijs liggende, waterpartijen. De beek ontspringt op het eigen terrein. Slechts enkele hectare zijn in gebruik als bouwland en extensief gransland. Werkelijk een schitterende omgeving, een droomterrein voor de liefhebber!

De eigenaar heeft twee zielig, sterk verwaarloosde bijenkasten. Bijna te triest om aan te zien. Vol gaten en zwart uitslaande broedramen. Of wij daar iets mee konden doen. Arno zal een poging wagen om de volken weer in het gareel te zetten. Dit betekent niets anders dan het overhangen van het broed in een nieuwe kast en toevoegen van nieuwe uitgebouwde ramen. Slecht uitgebouwde, donkere ramen wegmikken.
Grote gevaar is de koningin. Een dergelijke ingreep is nogal rigoreus. De kans dat de koningin verongelukt is hoog. Of je drukt haar per ongeluk dood, of ze komt om door de stress. Truc is haar snel te vinden en zo snel mogelijk in de nieuwe kast te plaatsen. Daarna kan je naar hartelust snijden en hakken in de oude kast. Volgens Bertus zijn de Braziliaanse koninginnen net als kakkerlakken, ze kunnen zich razendsnel verplaatsen.


Het succes van de wassmelter
Bertus had een scan van een Hollandse wassmelter gemaakt die als leidraad diende voor het vervaardigen van een Braziliaanse model. Dat wil zeggen een twee maal zo grote smelter. Een gevaarte 1,5m x 1,5m, vervaardigd van resthout, een lik zwarte verf en wat glaspaten, klaar was Bertus. Trespa is hier niet verkrijgbaar en bovendien niet nodig. Na enkele testen liep de temperatuur op tot maar liefst 85 graden. De bijenwas regende letterlijk de bakjes in.

Detail: In Nederland staat de wassmelter “schuin” naar de zon gericht. Hier in Brasil ligt dat anders, de zon staat bijna recht boven je hoofd, er is dan ook bijna geen schaduw. De wassmelter kan dus gewoon plat en recht op de grond worden gezet. Daarnaast is de buitentemperatuur, op het heetst van de dag, stukken hoger dan in Holland.

Een professionele, roestvrijstale wassmelter is in Brazilie verkrijgbaar voor een prijs van circa 500 real, ongeveer 150 euro. Voor Hollanders is dit geen geld, voor een redelijk opgeleide Braziliaan een half maandloon. Gauw verdient dus.

Apiario Florin

[apiario]

Verslag 21 oktober 2004

Onderwerp: Uittesten nieuwe drachtgebieden
Voordat we op reis gingen naar Ouro Preto hebben we nog even flink honing geslingerd, zo’n 100 liter. Helaas schoot de rapportage voor het forum er bij in. Bij deze nog even een korte terugblik.

Honing slingeren op zich is een verhaal dat we in Holland allemaal kennen. De een slingert wat meer de ander wat minder. Niet zo bijzonder dus. Het wordt pas interressant als je gedurende vier maanden, om de 2 weken per kast 10 liter honing slingerd. Dat soort drachtgebieden bestaan. Op zoek dus.

Via via kwam Arno in contact ene mijnheer Anselmo. Na 20 km asfaltweg, 4 km hobbelige zandweg kom je bij de goede man. Het gebieg ligt een stuk lager dan Pedra Azul, aanmerkelijk warmer dus. Daarnaast is de bodem zandig en arm aan voedingsstoffen. Voor de landbouw niet geschikt, voor de honing een uitstekende lokatie. De goede man had 10 bijenkasten staan, jaarlijks slingerde hij grote hoeveelheden honing. De dracht is te vergelijken met het hollandse koolzaad, de bijen worden compleet gek en slepen de kast in een mum van tijd vol.

Doordat Anselmo op leeftijd raakte kwam hij niet meer aan het beheer van de kasten toe. Arno bood aan dit over te nemen. Daarnaast plaatste hij, als test, nog zes eigen volken bij. Dit alles speelde zich in begin september af. Arno bracht de volken van Anselmo op orde en zette zijn eigen kasten in produktie. Na drie weken kwam hij terug. Verbazingwekkend honingkamers vol honing. Dat was gillen. Zo snel zo veel. Bingo dus, komende weken zullen nog een aantal kasten worden bijgeplaatst.

Overigens zaten niet alle honingkamer vol. Bij enkele kasten zat de helft van het broednest vol met honing. Te weinig ruimte voor broed, volk blijft klein, honingkamer raakt niet vol. Dit kan soms gebeuren. Oorzaak kan liggen in de koningin, legt niet genoeg eieren. Kan ook liggen aan de zeer snelle dracht. Volk is nog niet op volle ‘’oorlogssterkte’’ en sleept het broednest vol met honing. De ruimte voor het aanzetten van het broed komt ernstig in de knel. Zaak is deze overmaat aan honing op tijd te verwijderen en het volk van schone uitgebouwde ramen te voorzien.

Naschrift: Het blijft een vreemd verhaal, koningin staat toe broednest vol te slepen met honing. Andere kasten doen dat niet en slepen honingkamer vol met honing. Mmmmm , hoe kan dat toch, we zijn daar nog niet uit!

Onderwerp: Tegenstrijdige belangen?
De ervaring leert dat voor de bijen goede drachtgebieden, veelal gebieden zijn (bossen etc) die niet geschikt zijn voor de landbouw. Ook sterk verwaarloosde percelen, waarop zich een nieuw vegetatiedek ontwikkeld zijn voor bijen zeer interressant. De belangen voor convencionele landbouw verschillen soms sterk met die van de bijenhouderij. Dit maakt dat de bijenhouderij een zeer goed alternatief kan zijn voor gebieden waar, vanwege droogte en nutriententekort geen landbouw mogelijk is. Kortheidshalve verwijs ik naar ons verhaal omtrent biohoning.

Wat de conventionele landbouw betreft: Er zijn hier gebieden waar letterlijk het gehele gewas (tomaten, aarbeien) wekelijks worden platgespoten met medicijnen (zoals ze hier het landbouwgif noemen). Zeer triest, kan niet anders dan dat dit een effect heeft op de bijenstand. En dat terwijl beide elkaar nodig hebben. Zonder bijen geen bestuiving en dus geen vruchtvorming. Zonder planten, lees gewassen, geen honing. Voor veel mensen is dat nog een ver-van-hun-bed-verhaal.

Zo wordt er in Brazilie nog lustig op los gekapt, vele bosgebieden gaan hier plat voor de veeteelt (vlees) en het verbouwen van soja, aangemoedigd door de wereldmarkt. Brazilie is hard op weg om de grootste sojaproducent in de wereld te worden (als Amerika dit toelaat), dit ten koste van het regenwoud. Dit geld ook voor de vleeskoeien voor onze vriend Mac-Donald en ga zo maar door. Het is dan ook niet juist om alleen met het boze vingertje naar de Braziliaanse regering te wijzen. Met name de werel

[apiario]

Verslag 21 oktober, 2004

Onderwerp: Afscheid van Bertus
Het is een tijd van komen en een tijd van gaan, zo ook voor Bertus. Hebben woensdagavond een spetterende Braziliaanse barbeknoei gehouden. Dat ging typische op zijn Braziliaans. Een lekker gezellige rotzooi in de keuken, onder het genot van vele glazen wijn werd door een waar vrouwenteam een maaltijd in elkaar gezet. Buiten werd door de mannen een vuur gestookt voor een vlezig gevulde barbeknoei en werd de freezer afgevuld met ijskoud bier. Daarbij een zwoelig avondklimaat en op een maat gesneden muzikale opluistering, dat is Brasil op zijn best! Het verblijf van Bertus werd aan een ware evaluatie ontworpen. Kritische noten over en weer, het bezoek was veel te kort, stemmen gingen op om Bertus te ontvoeren, andere wilde met hem trouwen. Uiteindelijk stemde iedereen in met zijn vertrek. Traantjes gewisseld en feest gevierd. Detail: Wist u overigens dat honing zich uitstekend leent voor het opmaken van groentensaladas en diverse vleesrecepten.

Onderwerp: Het werk gaat door
Na drie weken Hollands bezoek, de laatste week kwamen daar Marc en Anita nog eens bij, is het werk op de imkerij er enigszins bij in geschoten. Dit was voorzien, gepland zoals we op zijn Hollands zouden zeggen. De stuifmeelproduktie lag stil, deels door het slechte weer, deels door al de drukte. Ook het kweken van nieuwe volken en aanzetten van koninginnen lag op een laag pitje. Aan de andere kant is er vollop gediscuseerd over de opzet van de imkerij, de wijze van werken en zijn diverse aanpassingen doorgevoerd in het werkproces. Deels ingegeven door de nieuwsgierigheid van het bijenforum in Holland, deels door de aard van Bertus en Arno. Analyse van de bedrijfsvoering, wat is de beste strategie? Hollandse nuchterheid doet het hierbij altijd goed! Dat maakte een hoop goed voor de ‘’gemiste’’ productie.

Verslag 23 oktober 2004

Onderwerp: Weer thuis
Tja, daar zit je weer thuis, effe wennen. De enorme stroom van gegevens die je op gedaan hebt te verwerken.Het zal wel een tijdje duren voor dat alles een plaatsje gekregen heeft. Donderdagmiddag om 2 uur vertrokken uit Pedra Azul ,zaterdagmiddag om 7 uur weer in huis. Tussendoor in hotels wat gerust ,verfrist en maar weer door. Gelukkig verliep de reis zoals we hem gepland hadden.
Na al de bijenpraat en al dat gezoem, honingslinger en stuifmeel op halen, inspecties,van de ene naar de ander locatie,verkoop van honing enz,enz, drie weken lang, ja dan kom ik bij mijn eigen bijen, troosteloos op een rijtje, lege vliegplank en de enige beweging die ik kan waarnemen is het druppen van de regen. Dat is weer even wennen.

Van onze kant zijn wij de belofte nagekomen om een zo goed mogelijk verslag te doen over alles wat wij op onze weg tegen kwamen wat de bijen betrof. In de rapportage zitten nog een aantal open vragen. Die zullen de komende weken alsnog aan het forum ter discussie cq informatie worden voorgelegd.

Al met al hebben we geprobeerd het verhaal enigszins leesbaar te houden. Hier en daar wat humor en cultuursnuiven moest ons inziens kunnen. Wij hopen dat het goed ontvangen is, en mocht het in de toekomst nog eens voordoen, dan zijn we bereid het nog eens te herhalen.

Bertus.

[apiario]

Nabeschouwing


Na enkele dagen weer aan het werk te zijn,ga je toch s’avonds nog even kijken hoe het was.De herinneringen komen dan weer boven.
Bij dat denk je dan o dat had ik ook nog even onder de aandacht moeten brengen.
Arno melde op een gegeven moment dat het niet atijd koek en ei is wat het imkeren betreft.Hier op deze foto “zeulde”hij bezweet met een honingkamer, het was rond de dertig graden,het bergpad af en dan op dat moment komt daar zo’n brasiliaanse bijenmeid hem een por verkopen.



Dat ook bananen voor honing zorgen, heb ik nooit geweten. Hier een foto van bijen dievolop bezig zijn Het is een pracht gezicht , een lange steel (150 cm) met op het einde de bloem en aan het begin zitten reeds de eerste bananen. Ook word de bloem wel geplukt en voor consumtie klaar gemaakt.





Wat overal opviel was de dat in bijna ieder “eetwinkel” veel aanbob was van allerlei Honingproducten , propolus raathoning, allerlei potjes H, stuifmeel, enz. Ook op de Hyppiemarkt in Belo Horizonte waren hele stands met honingproduchten






Bertus