Bijen in 'Vakantieland'

[Frans vanTongeren]

Bijen in 'Vakantieland'

Veel mensen gaan, zullen gaan of gingen op vakantie in het buitenland (buiten Nederland/Belgie).
Zelf hoop ik 'in den vreemde' altijd op een ontmoeting met een imker. Het is toch verrassend om elders zaken aan te treffen die je grenzeloos interesseren.
Het lijkt me leuk om die belevenissen in deze rubriek (Bijen in 'Vakantieland') op te slaan.
Er zijn onder ons genoeg imkers die een 'starter' kunnen maken.
Barst maar los..zou ik zeggen!

[Han Geltink]

(26-06-'01)
Door HAN GELTINK
een redelijk aantal jaren geleden hebben we een paar vakanties doorgebracht op het eiland CuraÇao (Ned. Ant.) Om een zekere afwisseling te brengen in onze vakantie heb ik vooraf contact gezocht met de imkers aldaar. Het is een kleine vereniging aldaar die aan sterke wisseling onderhevig was. Eén van de verhalen die men mij vertelde is de volgende:
Op het eiland bestond een klooster met de naam "Scherpenheuvel". De geestelijken aldaar verzorgden het lagere onderwijs en de naam Scherpenheuvel is op het eiland in de loop der jaren uitgegroeid tot een begrip. Helaas bestaat, bij mijn weten, het klooster niet meer. Eén van de paters hield bijen, bijen die rond 1920 geïmporteerd zouden zijn uit Suriname. Deze bijen kwamen oorspronkelijk uit Holland. Hoeveel tijd tussen het importeren in Suriname en doorzenden naar CuraÇao zit, is mij niet bekend. De bijen dienden op het eiland de honingproductie op peil te brengen daar de verkoop van honing en dit was een dankbare aanvulling was op de financiële situatie binnen het onderwijs.
Bekend was dat deze pater nooit onder het moerrooster keek en toen ik in de gelegenheid was dit wel te doen, zag ik veel spaarkasten met 4 tot 6 ramen van ons broedkamerformaat schots en scheef in de kasten hangen. Deze volken hebben jaren lang in deze situatie geleefd. De open ruimtes in deze kasten waren geheel gevuld met warbouw. De kleur alle raten was diepzwart. Het toedienen van nieuw kunstraat gaf direct een heel ander vliegbeeld en gedrag. Rustiger en enthousiaster. Een vooraf opgezette koninginneteeltproef ging helaas niet door omdat een aantal aangegeven handelingen voor onze komst aldaar niet is uitgevoerd.
Gezegd kan worden dat er op CuraÇao weinig imkers zijn temeer daar er op "Scherpenheuvel" geen imker meer is. De daar aanwezige volken zijn door een helaas te vroeg overleden vriend aldaar, overgenomen. Er is geen uitwisseling met andere eilanden of met Venezuela. Ik weet van een verhaal van een zwerm die hangend aan de ra van een vrachtzeilboot uit Venezuela binnenkwam ter plekke is verbrand.
Doel van dit verhaaltje is aan te geven dat de Nederlandse cq. zwarte bij hier en daar mogelijk reeds langere tijd nog geïsoleerd bestaat.

Han Geltink

Edited by - frans vantongeren on 21/11/2001 17:53:11

[Frans vanTongeren]

(03-07-'01)
DE "APICULTURA" VAN GIUSEPPE RAINERI

Begin juni werd ik, als reizend reporter, door de hoofdredacteur van de "Vliegplank" uitgezonden naar het Noorditaliaanse merengebied. Aan de voet van de Alpen sloeg ik mijn tenten op. Het regende er onophoudelijk, maar ik behoefde Noach's ark nog net niet te lenen.
In een plaatselijke supermarkt zocht ik naar de "jam" afdeling en vond daar al snel potten met "miele", met honing dus. Er stonden potten met "Millefiori", met bloemenhoning, van Giuseppe Raineri en hij woonde dichtbij. Ik draaide de pot eens rond in mijn handen en las :"Miele, prodotto in provincia di Como e garantito dall' associazione produttori apistici Comaschi". De imkersbond staat dus achter het produkt van Giuseppe, maar hij moet wel kwaliteit leveren, anders kan zijn licentie worden ingetrokken. Zijn licentie nummer was 19561. De honing (500 gram) werd aangeboden voor 5450 liren (ongeveer f8,25) Naast de potten van Raineri, stonden potten van Langnese en die moesten 5230 liren kosten.
Diezelfde dag nog bracht ik een bezoek aan Giuseppe Raineri en hij vertelde mij dat het nu te warm was om in de bijenkasten te gaan kijken. " Domani mattina", zou beter uitkomen. De volgende morgen stond ik dus om half elf weer op de stoep, maar zijn knappe dochter, een schoonheidsspecialiste die aan huis een "salone di belleza" dreef, vertelde mij dat ik beter "a pommerigo" kon terugkomen. Die middag regende het verschrikkelijk en ik ben toen een dag later teruggekeerd. Zijn vrouw vertelde mij dat Giuseppe "ammalato" was geworden en de zieke imker, de "apicoltore", moest het bed houden. Zij wilde me niet teleurstellen en liet me zijn 15 volken zien, in houten kasten (in "arnia's") gehuisvest, die extra afgedekt werden met een rol gegolfd metaal. De bijen vlogen goed en de vrouw vertelde honderd uit. Ze sprak heel nadrukkelijk en vergezelde haar verhalen met grootste gebaren, maar ik begreep, jammer genoeg, lang niet alles. De acacia was uitgebloeid en het wachten was nu op de linde, (de "tiglio") en de tamme kastanje. Later in augustus zou dan de "erica" in de bergen nog volgen. Zij had het over zwermen die je snel moest scheppen omdat ze anders wegvlogen naar de bergen. Vol trots ging ze me voor naar een keurig betegeld vertrek waar een vat van 200 liter, met snijkraan, stond dat tot aan de rand was gevuld met voorjaarshoning. Een feestelijk gezicht. Er stond een beker naast die geheel was gevuld met schuim, afkomstig van het 200 liter vat. De honing in het vat werd niet geroerd, zoals bij ons gebruikelijk is.
Mevrouw Raineri sprak over de rijkdom aan vitaminen in de honing. Zij gebruikte nooit kristalsuiker; dat vond zij te zwaar. Zij vertelde dat "dottori" vaak honing voorschreven aan patiënten. Mevrouw Rainer was een levende reclame voor ons hooggeacht produkt. Zij zag er heel goed uit. Maar haar man dan...? Zou hij toch stiekem uit de suikerpot hebben gesnoept?

Frans van Tongeren

Naschrift: Als U op een van Uw reizen, bij toeval, een Italiaanse imker(es) ontmoet, kan dit rijtje woorden U wellicht van pas komen:

honing :miele
bij :ape imker :apicoltore
bijen :api korf :alveare
koningin :regina kast :arnia
werkster :operaia h.-kamer :melario
dar :fuco br.-kamer :covata
volk :colonia raampje :telaini

[Frans vanTongeren]

(06-07-'01)
BIJEN OP CYPRUS

Na 3200 km vliegen landden Greet en ik op het zonnige Cyprus; een 100 km lang eiland in de blauwe Middellandse zee met Turkije, Israël en Egypte als buren.
Voor bijen moet dit eiland een feest zijn, want in januari zagen wij al anemoontjes, koolzaad en kornoelje bloeien. In februari geeft het eiland een zee van voorjaarsbloemen en begint de malva te bloeien; een plant die ik werkelijk op elk onkruidveldje zag opschieten.
Bloeiende sinaasappelbomen worden graag bezocht door de imker met zijn bijen. In de zomer bloeit er volop tijm op het eiland en tijmhoning kun je overal kopen.
De eerste bij die ik zag, was een geel geringde Italiaanse bij. Ik stond mij, leunend op de balustrade rond het balkon van ons appartement, te koesteren in het januarizonnetje toen zij landde op mijn oranje 'I love Cyprus' aansteker.
Het opsporen van imkers lukte mij deze keer niet. Ik zou de bijenmannen moeten bereiken met het Openbaar Vervoer en imker Leandros Kalougirou die ik wilde opzoeken, woonde te ver weg in de woeste binnenlanden.
Tijdens een van de excursies zag ik vanuit de bus opstellingen van witte bijenkasten staan, maar bereikbaar waren ze niet voor mij.
De honing wordt aangeboden in plastic potten. Er zijn drie uitvoeringen. De kleinste pot heeft een inhoud van 160 gram en kost overal 0,75 Cypriotische pond (3 gulden). De middenpot is afgevuld met 320 gram en kost 1,5 pond. De grootste pot is gevuld met 640 gram en kost 3 pond.
De potten zien er op Cyprus hetzelfde uit en met betaalt er een vaste prijs voor. In Nederland wil die homogenisatie van pot en prijs voor inlandse honing maar niet lukken en daardoor blijft Nederlandse honing maar een vaag produkt voor de consument.
Op de markt zag ik ook 'brokhoning'. Dat is honing waar een stukje verzegelde honingraat in drijft. Die raat was pikzwart in plaats van geel. Dat vond ik niet geslaagd.
Mocht er een Griek of een Grieks Cyprioot bij U thuis om honing komen vragen , dan wijst U naar uw goudgele voorraad en zegt hem: AGNO MELI MELISSAS.....ZUIVERE BIJENHONING.

Fr.

[Frans vanTongeren]

(12-07-'01)
In '93 schreef AD VAN DEN HOOGEN het volgende stukje in de Gorsselse Vliegplank
---------------------------------------------
BIJENHOUDEN OP SAMOS

Half mei waren Riky en ik gedwongen enkele dagen langer dan het plan was op Samos te verblijven. Al trekkend over dat eiland zie je her en der tegen de heuvels bijenkasten staan. Wat doe je als imker, laten we maar aannemen dat ik dat ben; je struint erop af en bekijkt met een min of meer deskundig oog wat je ziet. Nou je kunt wat zien. Soms snap je niet dat bijen nog gehuisvest willen zijn in onderkomens die je nog nauwelijks bijenkasten kunt noemen.
Een enkele keer zag ik een kast waarvan de broedkamer met ijzerdraad bijeen gehouden werd. Sommige deksels bestonden uit stukken plastic. Het is er in doorsnee natuurlijk wel wat warmer dan in Nederland en een volk kan mogelijk wat meer hebben, maar toch mis je wat.
Opvallend was dat 90% van de kasten zeer laag bij de grond stonden en dat vanaf de grond naar de vliegplank plankjes waren geplaatst. Later vernam ik dat werd gedaan om bijen die door een koude luchtstroom dan wel een regenbui worden overvallen en de kast net niet meer kunnen halen, nog de gelegenheid hebben via de loopplank weer binnen te komen. Uiteraard heb ik van een en ander wat foto's gemaakt.
Onze tocht vervolgend, kwamen we bij een klein huisje, waarnaast op een helling een honderdtal kasten stonden. Er was ook Griekse honing te koop. Een vrouwtje stond voor de deur en manlief was op de helling bezig enkele kasten te inspecteren.
Ik vroeg of ze Engels, Duits of Frans sprak. Neen, niets van dat al. Dan maar met wat gebarentaal proberen haar duidelijk te maken dat ik ook bijen had en of ik even naar boven mocht om bij (mogelijk) haar man te kijken. Ze begreep het maar niet. Uiteindelijk wees ze naar me en vroeg : 'apikondro'
Mijn taalgevoel zei me dat het iets met bijenhouden te maken moest hebben. 'Apis'

[Frans vanTongeren]

OOTMARSUM, HOORNAARS EN BIJEN
-
Op 12 oktober '01 zette ik de auto voor de deur van de fietsenmaker te Ootmarsum (Noordoost Twente) en ruilde de vierwieler om.. voor een tandem.
Een betere manier van fietsen zou ik niet weten voor een bejaard echtpaar!
We reden de Saksische ervenroute van 33 km en kwamen terecht op het erf van de familie Scholten in het gehucht Brecklenkamp. In het oktobernummer van de Kampioen vindt u op blz 12 en 13 de plek waar wij onze ogen uit keken. Een 300 jaar oude eik, die dwars door het dak van een bakhuisje steekt! Neem de Kampioen-foto er maar bij..Een noest boven het dak toont en gat en dat gat was nu afgesloten met een soort perkamentachtig papier. Ik keek door mijn kijkertje en zag reusachtige HOORNAARS vliegen. Het leken jonge koninginnen te zijn.
Scholten was heel enthousiast. Hij liet mij ook nog twee korven zien waar zwermen ingevlogen waren. Van imkeren wist hij niet veel en daarom bleef hij maar vragen.
We dronken nog thee (met krentenwegge) en stapten weer af in Ootmarsum..
Boven de ingang van een prullaria-antiekzaak zag mijn vrouw twee afgeschreven, ingezakte korven staan. Bijen vlogen in en uit en de eigenaar had er een vaas met stok voor gezet. De vaas was gevuld met suikerwater en via een stok konden de bijen het vloeistof-oppervlak bereiken De man had helaas geen zin om veel te zeggen. Als ik dat merk, houden mijn vragen op!
Nou lui.., zet hem op..fietsen!




Edited by - frans vantongeren on 07/11/2001 17:56:28

[Frans vanTongeren]

IMKERES IN AFRIKA

Eens gaf Marieke Mutsaers een lezing voor leden van de tuinclub te Gorssel. Die bijeenkomst bezocht ik met Gerrit van D.
Marieke heeft elf jaar gewoond in Afrika waar haar man werkte als tropisch landbouwkundige aan een landbouwkundig onderzoeksinstituut te Ibadan in Nigeria.
Op het terrein van 1000 ha was 400 ha nog onontgonnen bos. Daar wilde Marieke bijen gaan houden. Haar werd aangeraden dit zover mogelijk achter in het bos te doen, vanwege het gevaar ervan.
Zij ging toen met een kapmes de jungle in om open plekken te maken waar zij bijenkasten zou kunnen plaatsen. Er ontstond een pad van wel acht km lang, een natuurpad. Bewoners van het instituut hielpen haar het pad te verbreden en te onderhouden. Er werden borden geplaatst met namen van bomen en planten.
De tuinclubleden waren voornamelijk geïnteresseerd in die bomen en planten. Zo af en toe kwamen er bijenkasten en bijenzwermen in beeld, maar daar kon Marieke niet te lang over uitweiden. Ze gaf mij nog een folder mee over bijenhouden in Afrika.
*
Daarin stond dat bijenvolken traditioneel werden gehouden in kalebassen, houtblokken, potten en manden in of onder een boom.
De honingopbrengst was doorgaans laag.
Bijenhouden is in veel Afrikaanse landen opnieuw geïntroduceerd. Men ging bijenvolken houden in een top-bar-hive.
Deze bijenkast heeft de vorm van een omgekeerd trapezium. Er liggen slechts toplatjes in en de bijen moeten hier zelf hun raten op aanzetten.
De kast staat op twee schragen (een meter boven de grond) en de dekplank is een golfplaat met wat stenen verzwaard.
*
Marieke had o.a. een overheadprojector meegenomen en een stapeltje sheets.
Die velletjes lagen slordig op elkaar en waaierden zo nu en dan op de grond.
Gerrit keek mij glimlachend aan:
'Als je een perfectionist bent, kom je om in Afrika.'
Dat was ik met hem eens. Naar Afrika ga ik niet. Mijn velletjes liggen te netjes op elkaar.

Fr.
(Marieke houdt ook lezingen over imkeren in Afrika. Zij vraagt daar honderd gulden voor en een bijdrage voor de reiskosten.

[Frans vanTongeren]

This message was distributed by the mailing list vbbn_zoem-L
(31-10-'99)
-
Vandaag van een dagje APENHEUL (westelijk van Apeldoorn) genoten.
Temidden van de aapjes die hier en daar vrij mogen rondslingeren, was een tropische nederzetting opgetrokken. Er stonden o.a. 'Langhuizen' van Dajaks uit Borneo. En wat zag ik ...BIJENKASTEN!
Het waren uitgeholde boomstammen van een meter lang die horizontaal, op 2,5 meter hoogte, aan de muur bevestigd waren van de Borneose woningen.
In het midden van die stam zaten, naast elkaar, twee vlieggaatjes van 4 vierkante cm.
Het begin en eind van de stam was voorzien van een afneembare deksel. Een van die horizontale klotzbeutes werd bevolkt door bijen. Je zag de raten als verticale pannenkoeken in de stam hangen (door een reep plastic zichtbaar gemaakt.)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
En dan nog iets. Die apen hè, die hebben me de onbegrijpelijke reclame van CRODINO duidelijk gemaakt (aperativo non alcolico). Je ziet een saai echtpaar verveeld zitten wachten op de kelner. Naast hen wordt een ander stel Crodino ingeschonken en dat koppel tortelt daarna heel wat af.
De ongeïnspireerde vrouw bestelt hetzelfde en na de eerste slok klappertandt ze tegen haar man van opwinding. Nou.., dat heb ik een vrouw nooit zien doen. Niet life en niet in een film.
Maar VANDAAG zag ik het gebeuren. Een vrouwtjesaap klappertandde uitnodigend tegen een ongeïnteresseerd blad-etend mannetje en die wist toen meteen wat er moest gebeuren. Hij stoof op de vrouw af en grommend kwam hij aan zijn gerief. Daarna wendde hij zich weer onaangedaan, bladsnipperend van haar af en ook zij kon zich haar laatste actie niet meer herinneren.
Zoemers, heft het glas.
(U weet nu wat er in moet!)

[Frans vanTongeren]

(20-03-'02)
Als ik een BIJ zou zijn.., vloog ik rechtstreeks naar de zuidkust van Portugal!
In dat heuvelachtige gebied lijkt een schilder zich te hebben uitgeleefd op de hellingen. Blauw, paars, geel en wit schitteren je voor ogen. Maar verf is het niet; het zijn de tinten van miljoenen bloemen. Het lijkt in de ALGARVE op een kleurrijke alpenweide.
Op een huurfiets met 21 versnellingen trapte ik er rond en stapte af bij een rijtje bijenkasten. Mijn vrouw bleef maar bij de weg staan, want zij houdt niet van steken!
De bijenappartementen-verzameling zag er wat armoedig uit. Ook imkers zullen niet welvarend zijn in dit wat achter gebleven land.
Daar.. zag ik tussen bijenkasten echte Portugese bijenwoningen staan. Die waren van kurkeik gemaakt. Ronde, grijsgrauwe vaten met een deksel van boomschors. De vaten bestaan uit twee of drie stukken schors die met krammen aanéénbevestigd zijn.
Aan de onderzijde was een driehoekje gekeept waar kleine, donkere bijtjes af en aan vlogen.
Naar bijen kijken blijft fascinerend. Ik probeerde nog of ik de kurkdeksel op een kiertje kreeg, maar dat lukte niet. (Dat inbreken mag ook niet van brave lieden.)
'En', zei mien wief, 'moet ik nog wat angeltjes wippen'.
'Ach meid',grijnsde ik, 'het is daar geen Bijenhouden.nl!'

[Frans vanTongeren]

In de VPRO GIDS staat op 13 april het volgende te lezen.
(Het gefilmde verslag is vanavond te zien op 'National Geographic Channel'
; ik kan maar drie zendertjes ontvangen!)
-
HONINGDAS VAN DE KALAHARI, NGC, 21.00-22.00 UUR

Ieder land heeft zo z'n eigen dierenproblemen. In Nederland kennen we de korenwolf, en in het Verenigd Koninkrijk verdeelt de vossenjacht de natie. Wat minder mensen weten is dat er in ZUID-AFRIKA al jarenlang een verbeten strijd gaande is tussen bijenhouders en de honingdas. De honingdas? Jazeker, familie van onze eigen huis- tuin- en keukendas en een van de agressiefste diersoorten ter wereld. Over de dieren is in het verleden veel onzin verteld en geschreven, en dat komt omdat ze zich bijna nooit laten zien (het zijn solitair levende nachtdieren) en omdat er nooit serieus onderzoek naar ze was verricht. Het echtpaar Keith en Colleen Begg bracht daar onlangs verandering in. Met behulp van speurneus Klaas Kruiper (sic) volgden ze een groot aantal dassen in Kalahari, een gebied dat zich uitstrekt over delen van onder meer Zuid-Afrika, Angola en Botswana. Hun gefilmde verslag is vandaag te zien op NATIONAL GEOGRAPHIC CHANNEL.
-
De belangrijkste mythe die in de documentaire wordt doorgeprikt, is dat de honingdas van honing houdt. Niet dus. Honingdassen zijn onverschrokken carnivoren die zo'n beetje alles eten wat leeft, van spinnen en slangen tot zelfs antilopen en waterbuffels. De verwarring komt voort uit het feit dat ze bijzonder dol zijn op bijenlarven. Bijna niets gaat de verbluffend sterke beestjes te ver om dat smakelijke hapje te pakken te krijgen. We hebben foto's gezien van versplinterde bijenkasten, en gelooft u ons, dat was geen prettig gezicht. Dat vinden uiteraard ook de bijenhouders, van wie sommigen verklaarden wel een dag per week bezig te zijn om aangerichte schade te herstellen en de (beschermde) dassen te weren. Meestal gebeurt dat op een legale manier, maar er loopt natuurlijk ook wel eens een das tegen een geladen geweer aan.
Het lijkt een affairetje van niks, maar het gedrag van de honingdas kan volgens het onderzoek van de Begg's serieuze economische gevolgen hebben. Weliswaar verdient Zuid-Afrika met de verkoop van honing maar zo'n honderd miljoen rand (een half miljoen euro) per jaar, maar de indirecte inkomsten die verloren kunnen gaan bij gebrek aan bijen om gewassen te bestuiven, zijn enorm. En het ging sowieso aI niet zo lekker met de bijenpopulatie als gevolg van de verstedelijking en milieuvervuiling.
Wat kunnen de bijenhouders doen? Een even simpele als doeltreffende oplossing is om de bijenkorven de hoogte in de brengen. Zet ze op een stel stevig verankerde palen, en de honingdas heeft in principe het nakijken.
*
(Fr.: Denk eens aan China!
Wat zouden daar de gevolgen zijn voor plantenwereld en economie als bijenhouders hun honing niet meer mogen exporteren naar landen die hun eigen kop in het zand steken als het om bestrijdingsmiddelen gaat!)