Bijentaalkronkel

[Bart de Coo]

Op de achterkant van het tijdschrift Onze Taal staat iedere maand een verzameling taalkronkels, verzameld door lezers. Deze maand een kleine foto van een bordje in een bak fruit op de Landmarkt in Amsterdam. Er staat op te lezen:

'De bijen hebben in april de bloemen bevrucht en groeien nu uit tot volwassen appels en peren!'

Tjonge, en dan dacht je iets te weten over het gedrag van bijen.

Bart

[bee-tree]

Goede morgen Bart, pas nu valt me een vraag in dank zij (?) het nazomertje, dat begonnen is; althans hier.
Uit de kasten waar de zon op schijnt zijn al de eerste 'verkensters' naar buiten gelokt.

Nu de vraag: Is de 'bijentaalkronkel' die jij als voorbeeld geeft een "Tante Betje stijl" voorbeeld ?
Lang geleden heb ik een boekje geraadpleegd over stijlvormen in onze taal.
Volgens mij maken ik en meerdere imkers regelmatig ook zulke storende (?) of erg gewaardeerde (?) komische (?) fouten ;
weliswaar niet tot de categorie 'Bijentaalkronkels' behorend , maar toch de moeite waard om ons er op te wijzen.

Ik moet nu stoppen want er is bezoek binnen gekomen.

[Bart de Coo]

Ik kom toevallig net thuis van onze eerste vlechtsoos van deze winter, dus ik neem het wel van je over.

Nee, deze stijlfout heet een 'foutieve samentrekking'. Dat werkt als volgt. Beschouw het woordje 'en' als lijm, als een scharnier. Links van dat woordje luidt de zin: 'De bijen hebben in april de bloemen bevrucht.' Even ontleden: de bijen=onderwerp, hebben bevrucht=werkwoordelijk gezegde, in april=bijwoordelijke bepaling, de bloemen=lijdend voorwerp.

De rechter zin is niet af; er is iets weggelaten. Vandaar 'samentrekking'. In de rechter zin is het onderwerp weggelaten: wie of wat groeien uit? Bij samentrekkingen geldt de regel dat het weggelaten deel in vorm, functie en betekenis gelijk moet zijn aan het overeenkomstige woord, woordgroep of zinsdeel in de voorafgaande woordgroep of (bij-)zin. Het ligt dus heel erg voor de hand om het onderwerp 'de bijen' uit de eerste zin op de lege plaats in te vullen: 'De bijen groeien nu uit tot appels en peren.' De samentrekking is duidelijk 'foutief'.

Voor werkelijk al dit soort taalvragen bestaat een fantastische site. Linkje naar de uitleg over de tantebetjeconstructie, die inderdaad veel weg heeft van de foutieve samentrekking:

https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/tante-betje

Hier zit uiteraard een zeer geleerde redactie achter. Die mensen kun je steunen door een abonnement te nemen op het tijdschrift Onze Taal. Echt iets voor jou; moet je doen!

Groet,

Bart

[buzzer]

Beste Bart, wat zul jij op dit vorum faak met cromme teenen zitte leze............

[Jaap v.Popering]

'De bijen hebben in april de bloemen bevrucht en groeien nu uit tot volwassen appels en peren!'

Bart

Nog een stapje verder ; Sinds wanneer bevruchten onze bijen de bloemen .???

Zij bestuiven de bloemen , en bevruchting komt tot stand wanneer de stuifmeelkorrel door de stijl heen gegroeid is en samensmelt in het vruchtbeginsel .

Jaap v P

[Piet Kuijs]

Hoi Bart,
Ik kan mijn vraag natuurlijk op de door jou genoemde site stellen, maar ik vind het leuker om het hier te doen. Als er in de tweede zin nu het woordje "zij" bij zou staan. Dus "De bijen hebben in april de bloemen bevrucht en zij groeien nu uit tot volwassen appels en peren". Dan heeft de zin wel een onderwerp, maar het is nog steeds niet duidelijk wie er nu gaat groeien. Heeft dat ook een naam?. Het doet mij erg denken aan een zin in het liedje meester prikkenbeen van Boudewijn de Groot. "Zij speelt met de kat en hij zwaait met zijn hand. Al jaren neurie ik "Zij speelt met de kat en hij zwaait met zijn staart".
Piet Kuijs.

[Bart de Coo]

Ja, dat heeft een naam. Als je 'zij' invult, dan krijg je een 'verwijsfout'. 'Zij' moet immers naar 'de bijen' verwijzen. Definitief verbetervoorstel, anders blijven we aan de gang: 'De bijen hebben in april de bloemen bevrucht, die nu uitgroeien tot volwassen appels en peren.'

Buzzer. Het valt wel mee met die kromme tenen. Ik lees liever de bijdragen van een goede imker die matig schrijft, dan de bijdragen van een goede schrijver die matig imkert.

Groet,

Bart

[bee-tree]

Hallo Bart, tot mijn grote schrik merk ik nu eerst, dat ik jouw antwoord op mijn vraag over de t.b.stijl,
over het hoofd gezien heb. Mijn excuses daarvoor. Bedankt voor jouw professionele en verzorgde uitleg.
Ik probeer alsnog een abonnement op 'Onze Taal' aan 'Sinterklaas' te vragen. Wij hebben aanstaande zaterdag
pakjesavond zoals ik dat ook al aan Franschman heb verteld........ Zj.

P.S. Bedankt dat ik me meen te mogen rekenen tot de categorie broddelaars als het om schrijven gaat,
maar niet als het om imkeren gaat.