Reisverslag bijenteelt en produktie in Brazilie

[Apiario-Florin-Brasil]

Geachte lezers en forumleden,

Zoals al eerder is vermeld zal Albertus Wieringa vanaf 1 oktober a.s. drie weken in Brazilie vertoeven alwaar hij een bezoek brengt aan onze imkerij Florin. Indien de verbinding het toelaat zal hij pogen om DAGELIJKS (onder de bovengenoemde titel) WAT NIEUWS, BEZIENSWAARDIGHEDEN ETC. DOOR ZENDEN NAAR HET FORUM. Naast kennisgeving zullen een aantal onderwerpen ook ter advisering en discussie aan het forum worden voorgelegd. Kortom genoeg te lezen in de maand oktober! Ter introductie volgt onderstaand een korte beschrijving van de lokatie en activiteiten van Apiario Florin.



Lokatie
Apiario Florin is gevestigd in het zuid-oosten van Brazilie, in het berggebied van de provincie Espirito Santo, circa 100 km van de havenstad Vitoria, alwaar de Hollanders in 1550 ooit eens een mislukte poging waagde voet aan wal te zetten.

Vegetatie en klimaat
Het werkgebied is min of meer te vergelijken met de Belgische Ardenne. In plaats van denne- en beukebossen tropische bos-struik en graslandvegetaties. De regio ligt op 1.000 m boven zeeniveau. Het klimaat is subtropische, gematigd warme, regenachtige zomers (dez-febr) en frisse, droge winters (mei-aug). Tijdens het bezoek van Albertus is het vollop voorjaar, temperaturen rond de 25 tot 30 graden.

Imkerij Florin
De imkerij wordt gerund door de zoon (39 jaar) van Albertus. De naamsduiding van de imkerij kent een drietal verwijzingen: De Italiaanse komaf (imigrantie) van de bevolking in de regio (de eerste europees geaccepteerde munt werd in 1232 geslagen in de stad Florença), de oude munteenheid van Holland (Florijn), tenslotte bevat de naam het woord “Flor”, hetgeen in het Braziliaans “bloem” betekent.

De imkerij bestaat inmiddels zo’n drie jaar. Het eerste jaar was vollop proefdraaien, volgen van cursussen en aankoop van bijenvolken. Het tweede jaar kwam de eerste produktie los. Het derde en onderhavige jaar hoopt men wederom een stap dichter bij het gewenste produktieniveau te komen: 150 tot 200 bijenvolken, 1.500 tot 2.000 liter honing, 300 tot 500 kilo stuifmeel, 1.000 liter honingwijn, 500 liter honingwijn en 250 liter honingrum.

Naast de techniek, de kunst van het bijenhouden is de aandacht vooral gericht op het vinden van de juiste drachtgebieden in de juiste tijd van het jaar. Dat vergt de nodige logistiek, tijd, kennis van planten en uitproberen van potentiele drachtgebieden.

Naast honing produceert de imkerij stuifmeel, propolis en diverse honingdranken (honingrum en honingwijn). De focus is met name gericht op de produktie van stuifmeel en honingwijn, een tweetal produkten met een grote vraag en (tot op heden) een beperkt marktaanbod. De produkten vinden hun weg via zowel de detail- als groothandel. Export is voorlopig niet in beeld, reden hiervoor is dat de prijsklimaat op de interne markt beduidend gunstiger ligt.

Apiario Florin staat niet op zichzelf. Op het gebied van technische assistente en koninginnenteelt wordt nauw samengewerkt met een gerenomeerd bijenteelt-station in São Paulo. Voor de kwaliteits-bewaking van de diverse produkten wordt samengewerkt met het bijen-labarotorium van de universiteit Taubate (São Paulo). Ten aanzien van de onderzoek en ontwikkeling van honingwijn wordt samengewerkt met een van de onderzoeksstations van het ministerie van landbouw (Embrapa).

Activiteiten in de maand oktober
In oktober komt de eerste honingproduktie los. Dat wordt dus, evenals vorig jaar slingeren geblazen. De produktie van stuifmeel is, dit seizoen voor het eerst, inmiddels in volle gang. Daar zal dan ook in de rapportages de nodige aandacht aan worden besteed. Dat geldt ook voor de koninginneteelt en het kweken (braziliaanse) bijenvolken, dat ligt anders dan in Holland. Daarnaast zal worden bericht omtrent de braziliaanse aanpak bij de Varroabestrijding, de maatvoering van bijenkasten, de propolis-produktie en het maken v

[Apiario-Florin-Brasil]

Verslag 3 oktober 2004

Gisteren is Bertus in volle glorie aangekomen in Pedra Azul. Daar werd hij op Braziliaanse wijze ontvangen, een gezellige barbeknoei, borreltjes en gedans. Ondanks dat hij geen woord Portugees spreekt heeft hij zich uitstekend, met tekenbord en pen, weten te vermaken. Daarna was het goed slapen geblazen. Vandaag een eerste verkenning uitgevoerd. Enkele apiarios (groep bijenkasten in produktie) bezocht en van gedacht gewisseld over de opzet van de imkerij. Hoe werkt apiario Florin:

Hoofdstuctuur imkerij
De circa 150 bijenkasten zijn verdeeld op een tiental produktie-apiarios. Daarnaast is er een vaste moeder-apiario die dienst doet als kwekerij en ziekenboeg. In deze apiario worden koninginnen gekweekt en nieuw volken grootgebracht, ook zwakke of niet goed producerende volken worden hier weer op sterkte gebracht. Zodra een volk op produktiesterkte is wordt deze uitgezet naar een van de produktie-apiarios. Dit werkt efficient en effectief. Bespaard kosten, tijd en materiaal.

Pa zijn eerste opmerking was het feit dat je in Holland nauwelijks ruimte hebt voor een dergelijke opzet. Je moet maar eens 10 apiarios (lees: 10 produktie-lokaties) zien te vinden. In Holland is nagenoeg elke m2 grond bezet. Hier in Brazilie is vollop ruimte.

Produktie-apiarios
Arno heeft vanaf het begin een duidelijk keuze gemaakt. Geen gereis met bijen maar (min of meer) vaste lokaties in een straal van 15 tot 20 km rond zijn woonplaats. Afhankelijk van de drachtgebieden en de bijenconcurrentie (andere imkers) treed een lokatie in produktie van stuifmeel of honing. Voor propolis bestaan (nog geen) vaste produktie-apiarios. Dit wordt vooralsnog geproduceerd op de wijze van “is mooi meegenomen”. Potentiele lokaties worden vastgelegd met een GPS, er rolt een topkaart uit de “laptop”, waarna een globale vegetatieopname (straal 2 km) wordt uitgevoerd. Dit is een essentieeel punt. Het vastleggen van de (te verwachten) drachtvegetaties.




Honingproduktie
Voor de produktie van honing zijn grote bijenvolken nodig (50 tot 60.000 bijen). Een produktie-apiario bevat , afhankelijk van de drachtperiode 5 tot maximaal 10 bijenkasten. Sommige gebieden kunnen wel 20 kasten aan, echter de veiligheid (bij het werken met grote volken) wil ook wat. De bijen zijn hier een stuk agressiever dan in Holland. Arno heeft een 8-tal honing-apiarios. Een bijenvolk produceerd gem. 15- 25 liter honing per jaar (regio Pedra Azul). Er bestaan regios in Brasil waar soms wel 40 liter honing per volk wordt geproduceerd.

Stuifmeelproduktie
Bij de stuifmeelproduktie kunnen meer kasten (lees: meerdere apiarios) per km2 worden geplaatst. De concurrentie met andere volken is minder, stuifmeel is meer aanwezig dan honing. In perioden dat er geen dracht is voor de honing kan stuifmeel een goed alternatief zijn. Men werkt met kleinere bijenvolken (20 tot 40.000 bijen).(Grote bijenvolken krijgen problemen met de entree van de stuifmeelvallen. Dit kan in het ergste geval leidden tot verstikking van het volk).
De stuifmeel-produktie vereist nogal wat kennis van de bijenteelt. In de vervolgverslagen daarover meer. Voordeel van stuifmeelproduktie is beduidend minder “zwaar werk” dan de honingproduktie, ook de marktprijs ligt beter. Bovendien werkt men met kleinere volken (is wel zo prettig) en is de kans op zwermen is minder groot. In totaal heeft Arno een 3-tal stuifmeel-apiarios. Een volk produceert gemiddeld zo’n 10 tot 15 kg stuifmeel per jaar.




Produktie van propolis
Zoals eerder aangegeven heeft Arno (vooralsnog) geen apiarios met een specifieke propolis-produktie. De propolis wordt tot op heden verwijderd bij het schoonmaken van kasten en ramen. De bedoeling is om volgend jaar een eerste produktie-apiario in gebruik te nemen. Propolis wordt met name geproduceerd in de winterttijd. Het is dan koud, (10-15 graden)

[Apiario-Florin-Brasil]

Verslag 5 oktober 2004

Ik ben de dag begonnen met het observeren van de locale apen. Ze maken een brommend geluid dat op grote afstand te horen is. Naar lang turen met de verrekijker leek geen enkele aap thuis te zijn. Kortom veel gebrul en weinig aap gezien. Daarna begonnen met uitwerking van een droogstof voor de stuifmeel-produktie. De uitvinding en nodige gezaag en geknutsel vorderd gestaag. Daarna kwamen weer enkele discussies los over de verschillen tussen de Braziliaanse en Hollandse manier van bijenhouden. Vandaag een drietal onderwerpen:

Onderwerp: Uitbouwen darrebroed
Door de Braziliaanse bijen worden, in tijden van snelle groei van het volk, soms zelfstandig stukken raad uitgebouwd. Die stukken hangen aan de onderkant van de deksel. Indien deze losse stukken in een leeg raam worden geplaatst bouwen de werkbijen het geheel uit tot een volledig raam dat klaar is voor het aanzetten van werkstersbroed. Bij de uitbouw van deze raad wordt geen darreraad aangezet. Het gaat hierbij overigens om volwassen volken, geen aangevlogen zwermen (dit voor de kenners kenners).Wat Bertus thuis in Holland heeft is dat deze ruimtes vrijwel altijd worden opgevuld met darreraad. Dit is een opmerkelijk verschil met de werkwijze van de Braziliaanse bijen.
Vraag: Wordt bij de collega-imkers in Holland ook darreraad uitgebouwd bij expansiedrift van het bijenvolk?

Onderwerp: Uitkomen van koninginnendoppen
Vanmiddag op inspectie geweest bij moeder-apiario. Daar hebben we een aantal kasten gecontroleerd op de aanwezigheid van nieuwe koninginnen. Hierbij kwam een opmerkelijk verschil met Holland naar voren. In Brazilie laat men meerdere ‘doppen’ zitten, die op een bepaald moment al dan niet gezamelijk uitkomen. De eerstgeboren koningin is veelal de sterkste en vermoord de nog in de dop zittende concurrenten. In geval van gelijktijdig uitkomen vindt een hanen-gevecht plaats. Zonder pardon blijft de sterkste koningin over, welke vervolgens na bevruchting aan de leg gaat.

In Holland vindt bij het uitkomen van meerdere doppen een twee, drie- of vierdeling van het volk plaats. Elke jonge koningin gaat er met een deel van het volk vandoor. Dit leidt tot ernstige verslapping van het nog resterende volk. Men spreekt hierbij van zogenaamde voor- en nazwermen. Om dit drama te voorkomen worden in Hollandse bijenteelt de doppen gebroken totdat er slechts één (de mooiste) dop overblijft.

Onderwerp: Zwermen van bijen
Evenals in Holland zijn de Braziliaanse bijen zwermgevoelig. Voor het zwermen van bijenvolken zijn in Brazilie een viertal hoofdredenen:
1- tekort aan ruimte voor uitbreiding van het volk: op tijd nieuwe raad geven, broed uitnemen,
volk opsplisten, honingkamer plaatsen etc;
2- oude koninginnen zijn zwermgevoeliger dan jonge koninginnen: jaarlijks koningin vervangen.
3- veel oude, donkere raad: een maal per jaar oude raad vervangen door nieuwe;
4- tekort aan voedsel: bijvoederen of verplaatsen naar ander gebied.

Indien aan bovenstaande acties wordt voldaan wordt voor 99% van de gevallen het zwermen van bijenvolken voorkomen.

In Nederland worden specifieke bijenrassen gekweekt om het zwermen van de bijen zoveel mogelijk te vertragen. Het gaat hierbij ondermeer om de zogenaamde bucvastbijen. Een dergelijk teelt is in Zuid-Amerika niet nodig.
Vraag: hoe ligt de zwermgevoeligheid op andere continenten van de aardbol. Hanteren imkers in Afrika, Canada en Australie ook een dergelijke (Braziliaanse of Hollandse) aanpak?

Tot de volgende rapportage, Apiario

[apiario]

Verslag 6 oktober 2004

Onderwerp: Braziliaanse stroomvoorziening?
Voor mijn vertrek uit Holland had Arno om zijn boormachine gevraagd. Hup meegenomen in de koffer en in Pedra Azul uitgepakt. Daarbij deed zich een probleem voor. 110 Volt in plaats van 220 Volt, hoe dat op te lossen. Simpel, twee positieve stroomdraden van twee verschillende meter-units (onze woning en die van de buurman) in een contactdoos stoppen. Mmmm vreemd verhaal, morgen gaan we het uitproberen, mochten wij u niet meer berichten dan hebben we iets verkeerds gedaan.

Oja nog iets, wat hier opvalt is de manier waarop men met de stroomvoorziening omgaat. Bij sommige huizen hangt het gehele stroomnet rond de woning van elastiek, knijpers, ijzerdraadjes en isolatieband aan elkaar. Losse draden worden gewoon in de contactdoos geprutst, stekkers kent men blijkbaar niet. Oke 110 Volt is geen 220 Volt, maar toch.. het blijft een gammel boeltje.

Nostalgie en noodzaak
Voor het goed kunnen bereiken van de diverse apiarios heeft Arno een oude Ford-Williams, bouwjaar 1976 aangeschaft, een vierwiel-aangedreven zescilinder met een grote typisch Braziliaanse laadbak. Ter illustratie zal binnenkort een foto op het forum worden gezet. De wagen borrelt nogal wat benzine, reden waarom een gas-installatie is ingebouwd die word gevoed door een simpele 20 liter-gasfles uit de keuken, typisch Braziliaanse uitvinding.
De Ford kruipt met gemak de bergen in. De wegen zijn veelal onverhard, en zo nu en dan bar slecht toegankelijk. Tijdens regenperiode is het modderen, tijdens droogte is het een grote stofhoop. Verleden week was hij nog ergens bij een apiario, reed een stukje achteruit. Door de vele bijen en het beschermende masker was het zicht wat slecht. Na enige hobbel-en gebobbel zette hij de wagen even stil, stapte uit en ontdekte dat hij nog 10 cm van een 30 meter diepe afgrond was. Bijna was de oude Ford historie.....zonder geluk vaart niemand wel.
Vierwiel-aandrijving ingeschakeld en toch maar even vooruitgekropen, achteruit lagen wat dat betreft minder mogelijkheden. Op zo’n moment krabbel je je wel even achter de oren....bijenhouden in Brasil, je maakt nog eens wat mee.




Onderwerp: Grote van de bijenvolken
In Brazilie zit een produktie-volk voor de honing op maximaal 10 ramen broed. Men zegt dat in Holland de bijenvolken een stuk groter zijn, zitten soms op 20 ramen (2 bakken met broed)? Als ik let op de biologie van het bijenvolk kan dit niet juist zijn.

Reken even met mij mee: Een goede, jonge koningin legt 2.000 tot maximaal 3.000 eitjes per dag. Dat is gem. een zijde van een broedraam per dag. In twee dagen tijd zit theoretisch gezien een raam aan beiden zijn vol met eitjes. Een (braziliaanse) kast bevat 10 ramen. In 20 dagen tijd zitten alle ramen vol met broed. Op de 21e dag zit de koningin zonder ruimte, was het niet dat het eerste raam dan juist vrij komt. Immers een bij wordt na 21 dagen geboren. In de vrijgekomen cellen gaat de koningin weer eitjes leggen. En zo draait de cyclus gestaag door. Dit is juist de reden waarom een kast op 10 ramen zit (model Langstroth).
Terug naar het verhaal van een volk op 20 ramen. Dit kunnen mijns inziens nooit 20 ramen met broed zijn, wellicht dat een deel hiervan voedselramen (honing,stuimeel) zijn. Het broednest zit dan in het midden op een raam of 10, deels in de benedenbak, deels in de bovenbak. De volken in Holland kunnen dus nooit veel groter zijn dan die hier in Brazilie! Wel de voedselvoorraad voor de winter, oke dat is een ander verhaal.

Vraag: is deze bovengenoemde uitleg juist? Of is er in Holland sprake van een super-koningin?

Onderwerp: Maatvoering van kasten
Dat is werkelijk schrikken, Nederland een landje dat 234 maal binnen Brasilie past met meer dan 5 verschillende standaardmodellen bijenkasten. Waar een klein land wel niet groot in kan zijn. Oke de eerste discussie over een mogelijk landelijke standaard

[apiario]

Verslag 7 oktober 2004


Onderwerp: Taalfouten in rapportage
Wellicht dat de nodige leraren Nederlands zich mateloos ergeren aan de vele taalfouten in onze rapportage. Helaas beste mensen, u zult het voor lief moeten nemen. Bertus heeft niet veel meer dan zondagschool (studierichting: psalmversjes) gestudeerd, Arno heeft dan wel een iets hogere graad maar is ook al vier jaar uit Holland weg en schrijft en denkt in het Braziliaans-portugees. Dit kan zo nu en dan leidden to wat komische teksten en een eindeloze fouten met de D’tjes en T’jes. Overigens was dat in Holland ook al niet zijn sterkste kant.

Onderwerp: Fotos
We hebben van de redactie vernomen dat het mogelijk is om fotos aan onze rapportage toe te voegen. Dat zal de komende dagen worden uitgeprobeerd. De digitale camara heeft het goed naar zijn zin, vele fotos zijn geschoten. Dus dat wordt smullen geblazen. Cruciale factor is de zwakke verbinding, alhier in de bergen, indien het niet lukt zullen we uitwijken naar een nabijgelegen dorpje (20 km) alwaar een heus internet-cafe aanwezig is. Kortom wordt vervolgt.

Onderwerp: Stroomvoorziening 2
Het verhaal omtrent de boortol en 110 naar 220 Volt was een succes. We hebben de test gezond en wel onverleeft. Het systeem met twee positieve stroomdraden, elk van een andere meter, aangesloten op een contactdoos werkte perfect. Zo gek zijn die Brazilianen dus nog niet. Conform het verzoek van de redactie van het forum zullen we hier niet verder op ingaan. De site gaat tenslotte over bijen en niet over discussies over juiste voltages.


Onderwerp: Registratie van bijenkasten
Indien men beschikt over 5 of meer bijenkasten wordt aanbevolen de kasten te voorzien van een uniek nummer of letter. Hiermee behoud men het overzicht, wie welke kast is. Bij Arno’s apiarios zijn alle kasten voorzien van een nummer. Deze nummers komen terug op het inspectie-formulier. Ook zijn de nummers een handig hulpmiddel bij het verplaatsen (reizen, verhuizen) van de kasten. De letters of cijfers worden meestal op de kast geverfd. Dit is niet altijd even handig, indien men de kast vervangd of het volk samengevoegd met een ander volk. Beter is een metalen plaatje te gebruiken die men eenvoudig met een spijker op de achterkant van de kast bevestigd.

Onderwerp: Gebruik van inspectieformulieren
In Holland bestaan zogenaamde kastkaarten waarop de nodige informatie genoteerd kan worden. Arno werkt ook met een dergelijke registratie. Hij heeft mbv de computer een specifiek inspectie-formulier ontwikkeld, enigszins te vergelijken met een kastkaart, alleen wat eenvoudiger. De volgende aspecten worden op het formulier genoteerd:
0- nummer van de kast : getal
1- aanwezigheid koningin : oke, verdacht, nieuwe koningin
geboren of doppen
2- omvang populatie : groot, gemiddeld, klein
3- aantal ramen open broed : getal
4- aantal ramen gesloten broed : getal
5- aantal ramen met voedsel : getal
6- aantal totaal aantal ramen : getal

De uit te voeren acties worden mbv specifieke code op het formulier aangegeven. Dit werkt wel zo handig als men, bij 30 graden in een bijenpak loopt met zoemende bijen om zich heen. Notatie van uit te voeren acties zien er (in hollands vertaald) als volgt uit:
- toevoegen of verwijderen Leeg Raam : + / - LR
- toevoegen raam met KunstRaad : +KR
- toevoegen of verwijderen raam met Gesloten Broed : +/ - GB
- toevoegen of verwijderen raam met Open Broed : +/ - OB
- toevoegen of verwijderen raam met Voedsel : +/ - V

Inspecties worden periodiek uitgevoerd, kunnen varieren van 2 tot 4 weken, afhankelijk van de aard, omvang en produktie van het bijenvolk.
--------------------------------------------------------------------
Verslag 8 oktober 2004

Onderwerp: Droogstoof voor stuifmeel (nader bekeken)
In het begin van onze verslaglegging hebben we het gehad over de constructie van een droog

[apiario]

Verslag 10 oktober 2004

Onderwerp: Cultuurverschillen
Het bijvoederen van bijen is in Brazil een moeilijk punt. Als een imker hier 10 pakken suiker koopt denkt men dat hij honing aan het vervalsen is. Triest. Echter waar rook is, is vuur. Dat is waar!
Brazilianen zijn meesters in het vervalsen en namaken van produkten. Werkelijk alles wordt hier vervalst, tot aan de echtgenoot aan toe. Verschil met Holland en andere landen: de Brazilianen zijn eerlijk, geven toe dat ze corrupt zijn, bekennen dat zo nu en dan ze de boel glashard bedonderen. Als je dat van te voren weet, oke dan kan je daar rekening mee houden. Bij aankoop van produkten, zaken of diensten is men per definitie wantrouwend, zo ook bij honing.

Er bestaan ware recepten voor het vervalsen van honing. Echter de kenner prikt daar zo door heen, helaas niet iedereen is een kenner. Zelfs hier in de plaatselijke supermarkt wordt vervalste honing verkocht.
Ook gecristaliseerde honing is een drama, mensen die niet gewoon zijn met honing denken dat de honing vervalst is. Zelfs vele malen uitleggen helpt niet. Eigenwijs als men is, denkt men dat het gaat om een pot suiker met een smaakje honing.

Het bijvoederen van bijen in de winterperiode is soms een waar drama. Waar koop je al die suiker. Creatief handelen dus. Ik ga naar een bevriende supermarktbaas alwaar ik achterom in het depot de benodigde suiker in de auto kieper. Snel afrekenen en niemand die het ziet. We voelen ons soms net boeven.

Enkele bijzondere tips: hoe herkent men vervalste honing:
- honing pogen op te lossen in (huistuinkeuken) alcohol, zuivere honing lost niet op;
- lucifer dopen in de honing en aansteken (klinkt gek?), als dat niet lukt is het valse honing;
- gecristaliseerde honing, pure honing blijft een pasta, valse honing wordt steenhard.



Foto: Zuivere honing



Onderwerp: Festa da polenta (feest van de maispap)
Vandaag naar een groot festijn geweest, genaamd “het feest van de maispap”. Een traditioneel Italiaans feest, ingegeven door de komaf van het lokale volk(imigranten). Eens per jaar wordt teruggeblikt op deze culturele wortels. Veel gezoem, geroezemoes, voedsel, dans en drank. U vraagt zich af wat heeft dit met bijenhouden te maken. Heel veel dus, we zullen u dat even uitleggen:

Het feest leek net een bijenvolk. Er was zelfs een koningin van het feest gekozen. Dit is overigens niet veel meer dan een jonge dame (barbiepop met lippestift) in een Italiaanse hoepeljurk die de hele dag de toeristen mag vermaken (fototje mijnheer?). Het broednest concentreerde zich rond het grote middenplein, dat vol zat met eitjes, jonge larfjes en lustige darren. De werksterbijen liepen af en aan, de vele darren hadden het maar al te druk met de (nogal jong ogende) koningin van het feest. Rond het plein was een ware voeselketen aangelegd die de bezoekers van hapjes en dranken voorzag, kortom de kantramen van het nest waren goed gevuld. Op gegeven moment liep Bertus tegen de koningin aan, gedurende 10 minuten dacht hij even niet aan Nederland. Daarna maar gauw een foto genomen en een glasje water gedronken. Bij de ingang van het terrein verkocht men vervalste honing, hoe kan het ook anders..... Wij zullen u een afbeelding van Bertus en de jonge koningin op het forum pluggen.



Tot de volgende rapportage, Apiario Brasil

------------------------------------------------------------

[apiario]

Verslag 11 oktober 2004

Onderwerp: Landbouwuniversiteit in Visçosa
Zoals Arno reeds aan het forum mededeelde wordt in Brazilie veel onderzoek gedaan naar bijenziektes en plagen. Met dat in het achterhoofd hebben we contact gezocht met een daarin gespecialiseerde landbouwuniversiteit in Visçosa, circa 100 km van Belo Horizonte. We hebben contact gezocht met de chef van het betrokken Departament: Professor D. Message. We gaan hem de volgende vraag voorleggen:

Vraag 1
Moet voor de toekomstige bestrijding van de Varroamijt de oplossing worden gezocht in de resistentie van bijenrassen of het gebruik van bestrijdingsmiddelen?

Vraag 2
Hoe dienen de Europeanen hier vervolgens mee om te gaan? Dit gelet op het feit dat Brazilie en andere landen (vooralsnog) Varroa-resistente rassen hebben.

Indien er op het forum mensen zijn die Prof. Message (in het engels!) een vraag willen stellen kunnen ze ons mailen op het volgende adres: arnowieringa-apestaartje-hotmail-punt-com. Deze vragen zullen aan hem worden doorgespeeld.

Onderwerp: Het systeem van stuifmeel produceren
Het produceren van stuifmeel is voor vele imkers in Holland een onbekend gegeven. Na enkele dagen met Arno te hebben meegelopen begon ik het een beetje te snappen. Ik zal pogen dit proces eenvoudig uit te leggen. Helaas ontkom ik niet aan enige technisch woordgebruik, dus lees vooral met aandacht!

Voor de produktie van stuifmeel heeft men een drietal type apiarios (lees: bijenstanden) nodig.
- een of meerdere produktie apiarios met circa 10 tot 15 kasten per apiario;
- een steun-apiario voor het uitwisselen van open en gesloten broed;
- een apiario voor het kweken van nieuwe bijenvolken.

Bij de stuifmeelproduktie gaat het om kleine volken. Grote volken hebben problemen met de stuifmeelval. Ideaal is een volk op zes tot acht ramen. Dat wil zeggen 2 kantramen met voer, 4 ramen open broed (OB) en 2 gesloten broed (GB). Het OB zorgt er voor dat de werkbijen meer stuifmeel (bijenbrood) gaan verzamelen. Immers de larfjes moeten eten hebben. Van nature is het percentage OB:GB in evenwicht en groeit het volk uit tot 8-9 ramen broed. De truc van het imkeren is dus de volken klein te houden, met zoveel mogelijk OB.




Blijkt tijdens de 10-daagse inspectie dat er meer GB dan OB aanwezig is dan dient te worden ingegrepen. Overschot aan GB (meer dan 2 tot 3 ramen) wordt vervangen door een leeg uitgebouwd raam of een raam met OB. Hoe meer GB in de kast achterblijft, hoe sneller het volk groeit. Door zo nu en dan GB te verwijderen wordt de groei van het volk afgeremd.

De ramen met gesloten broed (GB) worden afgegeven aan de steun-apiario en de kweek-apiario.Indien open broed (OB) nodig is of een nieuw volk, wordt dit uit de steun-apiario gehaald. Jonge, kleine volken ontwikkelen zich sneller en treden daarmee sneller in produktie. Mooi meegenomen.

In de stuifmeelval mag niet meer dan 60% van het stuifmeel achter te blijven. De overige 40% heeft het volk nodig voor het voederen van het broed. Bij 100% afvangen van het stuifmeel sterft het volk af. Dat is dus oppassen geblazen. Hoe dit te controleren is een kwestie van tellen. Bijv: tel 100 thuiskomende bijen met stuifmeel, dit geeft 200 pollen. Open de stuifmeelbak en tel vervolgens het aantal pollen. Zijn dit er bijv. 100 stuks dan bedraagt de afname 50%. De overige 50% passeert de val en wordt aan het volk afgegeven. Een andere controlemogelijkheid is de periodieke inspectie. Ziet het volk er goed uit dan is het oke.



Foto: Stuifmeel in de Freezer.

Het werken in de stuifmeel-produktie vraagt nogal wat finger-spitse-gevoel. Men moet een volk goed aan kunnen voelen , de biologie van de bij kennen en de juiste maatregel op het juiste moment kunnen nemen.

Onderwerp: Sterke temperatuurschommelingen
Alhier in het heuvelgebied van de provincie Espirito Santo, hoogte 600 to

[Apiario-Florin-Brasil]

Verslag 12 oktober 2004

Onderwerp: Biohoning
Biologische honing, maar honing is toch al biologisch? Een veel gestelde vraag. Inderdaad honing is een natuurproduct. Echter wil men hiervoor 100% (middels een certificaat) garantie hebben dan dient men de bijen in een natuurlijke omgeving te plaatsen (bossen, mangroven, hoogvlaktes etc). Binnen een straal van 3 km rond de kast mag geen conventionele teelt (gebruik van bestrijdingsmiddelen) plaatsvinden.

Oh?! Zit honing uit conventionele gebieden vol met bestrijdings-middelen? Nee zo is het ook weer niet! Echter het kan voorkomen dat in de honing enkel (micro)sporen van bestrijdingsmiddelen voorkomen. Om dit voor 100% uit te sluiten kiest men voor de 3 km grens. Oh imkerboer Jan die in het grote donkere bos woont kan dus ook biohoning produceren, ja dat kan! Biohoning zonder certificaat = natuurhoning, simpel!

Ander punt van aandacht bij de productie van biohoning is het verloop van het productieproces (door de mens beïnvloedbaar traject). Nadat de honing de kast verlaat kan het door onjuist handelen worden besmet met bacteriën en schimmels etc. Bij het verwerken van de honing dient al het materiaal van roestvrijstaal te zijn. Ook het honinghuis dient op en top in orde te zijn. Voor het mogen produceren van Biohoning dient de imkerij een certificaat bij het IBD (instituut voor biologisch-dynamische landbouw) in São Paulo aan te vragen. De inspecties zijn periodiek, onaangekondigd en zeer streng.


De aanschaf van roestvrijstalen materialen, de inspectiekosten, het honinghuis etc. maakt het voor imkerboer Jan moeilijk om dergelijke biohoning zelfstandig te kunnen produceren. De oplossing is gelegen in de vrienden van imkerboer Jan. Meerdere imkers die biologische honing produceren, een coöperatie die de benodigde bio-certificaten verzorgd, de honing afneemt en gereedmaakt voor distributie en export.

Een dergelijke aanpak vind plaats in het droge noorden van Brazilië. Enorme vlaktes met natuurlijke dracht zonder enig spoor van conventionele teelt in de omgeving. Gebieden die ongeschikt zijn voor de landbouw worden op deze manier interessant voor het bedrijven van imkersactiviteiten. In bepaalde gebieden is het leven van vele arme sloebers zonder toekomst de afgelopen jaren veranderd in een leven met perspectief. Ze hebben (gratis) cursussen gevolgd, zich aangemeld bij een coöperatie, hebben kasten en volken gekocht met een specifiek krediet en produceren volop biohoning. Zo is een gebied van 500 hectare woeste natuur in staat om duizenden kilos biohoning per week te produceren. Er zijn coöperatie die een capaciteit hebben van 20 ton honing per dag.

Hier in Pedra Azul is het produceren van Biohoning nagenoeg onmogelijk. Daarvoor komt binnen een straal van 3 km teveel conventionele teelt voor. Daarnaast zijn de investeringskosten door zelfstandige imkers niet op te brengen. Wegen niet op tegen de opbrengst van de honing. De prijs voor biohoning ligt in Brazilië gemiddeld 10 tot 20% hoger dan de reguliere honing. Buiten Brazilië ligt dat beduidend anders, de tussenhandel verdient goud zullen we maar zeggen. Hier kost een potje Biohoning gemiddeld zo’n 4 euro. Wat kost een potje biohoning in Holland? Kijk en vergelijk.

Arno heeft een tijdje meegewerkt aan de opzet van een project voor het produceren van biohoning. Een bedrijf toegespitst op de teelt van biologische-dynamische producten. Tijdens het verloop van het project bleek al gauw dat de 3km-grens een onneembare horde was. Bijen houden zich niet aan grenzen, de inspectiedienst wel. Erg interessante periode, ook veel zin en onzin bij het proces van certificering gezien. Leerzaam dat zeker! Bij het bedrijf is de productie van biohoning (tot op heden) nog niet van de grond gekomen. Het gehele project staat dan ook op een zeer laag pitje.

Apiario Florin, tot de volgende rapportage

[Apiario-Florin-Brasil]

Geachte lezers,
De komende vier dagen zijn we op reis, wellicht dat we nog tegen een internetcafe aanlopen, dan zullen we u berichten. Na terugkomst zullen we u wederom bestoken met fotos en verhalen over de imkersactiviteiten en avonturen alhier in Brasil.

Groet, Apiario

[apiario]

Bericht vanuit internetcafe in Ouro Preto

Op dit moment zitten we in de stad Ouro Preto, een oud stadje dat enkele
eeuwen geleden is gesticht door de portugezen, vanwege de vele edelstenen
in de omgeving. De reis hiernaartoe liep langs honderden km onafgebroken
velden met koffie die vollop in bloei stonden. Een prima dracht voor de bijen
echter de koffieplant bloeit maar drie tot vier dagen. Het is een snelle en
sterke dracht. Je moet dus grote, krachtige volken inzetten. Na enkele weken
is de dracht voorbij, met een beetje goed weer, goede koninginnen kan aardige
koffie-honing worden geslingerd. Arno zelf doet niet mee aan de koffiedracht.
Daar is zijn woon-drachtgebied niet geschikt voor.

Wij zouden weer geen imkers zijn als we tijdens onze toeristische uitstapjes alhier
het niet konden laten om een snijkraan voor het honing-aftappen te kopen. Oke ook hebben we frutsels en (verplichte) souveniers gekocht.

Tot de volgende rapportage