imkeren rond Hoogeveen

[Frans vanTongeren]

IMKEREN ROND HOOGEVEEN
door: Koos van Zomeren

Jaren geleden, toen een onderwijzer nog een onderwijzer was, liet Adrie van Luijk eens iemand naar zijn klas komen om een praatje te houden over de bijenteelt. De man was secretaris van de plaatselijke imkersvereniging en hij moet een goed verhaal hebben gehad. De meester was in ieder geval onder de indruk '”vooral van de warmtehuishouding in een bijenvolk in de winter.
De temperatuur van een kluit bijen moet bij de 35 graden Celsius blijven. Dat vergt een fijn afgestemde organisatie. Bij afkoeling komen er dieren in beweging. Met de stofwisseling in hun borstspieren neemt ook de warmte toe. De bijen raken verhit en dat straalt af op hun omgeving, daarvan profiteert de hele kluit. Al naar behoefte kun je die zien uitdijen of inkrimpen.
Duizenden dieren die als een lichaam door het leven gaan '” dat wou Van Luijk meemaken. Hij deed een cursus, hij nam een volk, en nog een volk, en is inmiddels zelf secretaris van de plaatselijke imkervereniging.
In Hoogeveen, waar anders?
In Hoogeveen had de postbode op zijn ronde behalve blaffende honden ook zwermende bijen te duchten. In Hoogeveen hebben ze behalve een turfhoop ook bijenkorven opgenomen in het gemeentewapen
http://www.bijenhouden.nl/forum/topic.asp?TOPIC_ID=1401
Wie in Hoogeveen imkert, imkert in een lange historie.
Al in de zeventiende eeuw gingen turfwinning en bijenhouderij hier hand in hand. Vervening van de woeste gronden werd steevast
voorafgegaan door de teelt van boekweit. Boekweit verslond in enkele jaren de overigens waardeloze bovenste bodemlaag en verschafte, tot pap of pannenkoeken verwerkt, voedsel aan het werkvolk. Bijen waren goed om dit gewas te bestuiven en produceerden de honing waaraan datzelfde werkvolk een bijverdienste had. Bittere armoede natuurlijk, een bijenvolk was een kostbaar bezit. En dat is het tot ver in de twintigste eeuw gebleven. Tot die tijd ging de aanzegger niet alleen bij de buren maar ook bij de korven langs om de dood van een imker bekend te maken, en zijn volken werden dan geacht blijk te geven van begrip.
Goed, een hete zomeravond met Adrie van Luijk op klapstoeltjes bij de verenigingsstal. We hadden ook naar de hei kunnen gaan, maar de hei kende ik al, de hei met zijn exorbitante zonsondergangen en zijn intrigerende bijenkasten (waar je toch maar beter uit de buurt kunt blijven; naarmate ze meer honing hebben verzameld, worden bijen feller in de verdediging ervan, en extra fel reageren ze als je toevallig naar alcohol of zeep of zweet ruikt, en bij opkomend onweer).
De verenigingsstal '” wat moest ik me daarbij voorstellen? Heel
eenvoudig: een soort verlengde marktkraam met een achterwand van hout en een afdak van hout en een rijtje kasten op een tafel, gericht op het open zuidwesten.
Het zoemt er. Het gonst er van de bedrijvigheid en er hangt een geur van honing vermengd met propolis, het harsachtige goedje dat bijen gebruiken om kieren te dichten.
Vlak voor de stal, waar de jonge werksters hun danspassen oefenen, is sedum en klimop ingezaaid, spul waar bijen lang op kunnen vliegen. Verderop staan lindebomen, bijzonder bijvriendelijk. Nog wat verderop liggen de tierige tuintjes van de Hoogeveense nieuwbouw. En om dit alles heen: het barre boerenland. Waar geen vlinders kunnen leven, hoef je ook geen bijen te verwachten; De imkerij gaat in ons land gestaag achteruit.
De vereniging, vertelt Adrie van Luijk, dateert van 1912 en heeft nog 48 leden, die lang niet allemaal een eigen terrein hebben om een kast te plaatsen. Vandaar deze gemeenschappelijke stal.
Allemaal hobby tegenwoordig. Niet zonder passie, niet zonder visserslatijn (dus als je iemand hoort zeggen dat hij 75 pond honing van ëén volk heeft gewonnen, hoef je hem niet te geloven),
maar dat is toch wat anders dan die ellendige hardheid van vroeger.
Met de vervanging van de korf door de kast is het bedrijf trouwens ook voor de<

[Frans vanTongeren]

BOEKWEIT, TURF EN BIJEN

Bij toeval (glashebzucht) waren '˜mien wief' en ik zondag jl in HOOGEVEEN.
Wandelend door de *Hoofdstraat zagen wij op nr. 9 het museum De 5000 **Morgen.
En wat zag ik in de etalage liggen..? Een stempel van het Gemeentewapen, compleet met stempelkussen.. Daar word je als imker aardig opgewonden van!
Te zien op:http://www.bijenhouden.nl/forum/topic.asp?TOPIC_ID=1401
Dit museum toont de geschiedenis van Hoogeveen in beeld en woord , vanaf de vroegste bewoning tot heden onder de titel: '˜Afgegraven en weer opgebouwd'.
Wij hadden nog een half uurtje voor twee euro pp. beschikbaar; stilgezeten heb ik niet. Ik had journalist moeten worden!
Jan van der Veen schreef in 1873 het volgende gedicht:

Eens was hier alles
woest en vlak,
geen torenspits
geen vriendelijk dak,
geen boomgroep zelfs
rees uit de heide-

De geschiedenis van Hoogeveen vangt eigenlijk pas aan bij het tekenen van het contract inzake de 5000 Morgen land op 20-12-1625
Met de aankoop van het veenland kon de ontginning van dit gebied beginnen en kon jonkheer Roel van Echten grond uitgeven aan de eerste bewoners van de nieuwe kolonie NIE ECHTEN.
-
In een van de ruimtes stond in een vitrine een korf, een schepkorf, een ***pak tabak, een ****ros en een *****spleut opgesteld plus.. een mooi verhaal:
Vanaf het prille begin werd in morgenland boekweit verbouwd.
In het vroege voorjaar werd de bovenlaag van het veen in brand gestoken (wat overigens soms mis ging en tot rampzalige veenbrand leidde). In de as werden zaden van boekweit gestrooid en de akkers werden verder met rust gelaten. Ongeveer zeven jaren achtereen kon men op dezelfde akker op deze manier boekweit verbouwen. Dan was de grond uitgeput en de bovenlaag, het slechte bonkveen, was weg. Hierna kon het turfgraven beginnen. Rond 1840 was In Hoogeveen nog ongeveer 1250 ha met boekweit ingezaaid. Nog tot 1900 kwamen jaarlijks veenbranden voor. De hemel boven Hoogeveen was dan dagenlang verduisterd en de bewoners werden geteisterd door benauwende en prikkelende rook en stofwolken.
Boekweit bloeit van ongeveer midden juni tot augustus. Daarna gaat de struikheide bloeien. Ideaal voor imkers. Beide drachten geven nl. veel honing. Hoogeveen heeft dan ook door de eeuwen heen een uitgebreide bijenteelt gekend die van grote economische betekenis was. Aan het begin van de 19e eeuw stonden er zomers zo'n 1500 tot 2000 korven op het veen met een gemiddelde van 50.000 bijen per volk vlogen er dus zo'n 100 miljoen bijen in Morgenland. De Hoogeveense imkershadden hun korven tot in Friesland staan.
Eerst met het verdwijnen van de boekweitteelt (door de opkomst van de aardappel) en later door de ontginning van de heidevelden verdween ook de bijenteelt aan het begin van de vorige eeuw. Wel komen de bijenkorven nog steeds voor op het Gemeentewapen.
-
nog wat verklaringen:
*De Hoofdstraat. Daar moet vroeger een kanaal hebben gelegen. Een enorme ruimte bevindt zich tussen de straatkanten. De voorgevel van het museum(een huis van jonkheer Roel van Echten) is ooit naar achteren verplaatst om het kanaal een bredere doorgang te kunnen geven. Achter de gevel van dit fraaie huis zie je een soort hoektandverbinding als bij een bijenkast uit Wageningen. De woonruimte van het huis is dus ingekort.
**Morgen..: Oude landmaat. Niet te vinden in Van Dale. Volgens mij is dat de hoeveelheid land die een boer met paard en ploeg kon bewerken in een halve dag. Ongeveer een halve hectare groot bij mijn weten.
***pak tabak..: er stond op
tabak voor bijenhouders ¼ kilo
Verboden deze tabak te verhandelen ingevolge artikel 5 lid 1 der tabak en tabaksproducten beschikking 1940 no 1
****ros ..: koehoorn met gaatjes om de braamtwijg door te trekken en van de doorns te ontdoen.
*****spleut..: houtje om de braamtwijg te kunnen splitsen.
-
En dan nog iets.
Hoogeveen is een ruim opgezette woonplaats. De Hoofdstraat is breed en vol fantasierijke opvulling.
Maar.., geen mens is er te zien en de cafe's zijn dicht op zondag.
Gerard V., hoe steekt dat in elkaar?

[gerard.b.w.vos]

Men mag het een wonder noemen dat het museum geopend was op deze zondag.
Dat zal wel te maken hebben met de glasweek waar het schaaktoernooi een grote plaats in nam.
Het museum 5000morgen is dit voorjaar heropend na een grote ver- en nieuwbouw.
Voor enige jaren stond er zelfs een bijenkorf met bijen in de museumtuin.
De beheerder daarvan was de heer Bertus Padberg.
Een bijzonder man en imker specialist, verzamelaar en kenner van solitare bijen (Els let op!).
Hij is ook in het bezit van en grote verzameling.
Twee jaar terug is hij gestopt met imkeren en is verhuisd naar Groningen.
Bertus was ook onderzoeker naar de geschiedenis van de imkerij in Hoogeveen.
En hele verzameling van historisch materiaal heeft hij nageplozen, en was van plan dit nog een keer uit te gaan geven!, daar is het bij mijn weten nooit van gekomen…….
Een andere hobby was/is het hooutsnijden, bij het afscheid van Hoogeveen en de imkerij heeft hij het oude gemeentewapen in hout gesneden en aan de gemeente aangeboden.
(meer hierover ook op mijn site)
Ja zulke mensen zijn er nog ter afscheid, - zelf een cadeau weggeven!!
Als Frans ca 200meter was doorgelopen in de hoofdstraat was hem nog iets opgevallen.
Nl. een ca 3m' hoge uit marmer gehouwen bijenkorf.
Deze korf staat aan het begin van de cascade, een meanderende stroom door de hoofdstraat - juist – ter vervanging van het kanaal die eind 50er jaren door de hoofdstraat liep en toen gedempt is.
Bij de opening van deze cascade in 1995 door toen staatssecretaris Nuis heb ik als (toentertijd) PR man van de sub-vereniging een presentatie verzorgt van de bijenvereniging Hoogeveen.
Thema: behuizingen gerelateerd aan die bijenkorf.
Toen is door mij eigenlijk al de basis gelegd van mijn "verzameling" bijenbehuizingen die nu op mijn site staat.
Dit jaar had de vereniging de mogelijkheid om zich te presenteren bij het bezoek van onze Koninging aan Hoogeveen en Meppel.
Het had een mooi kado kunnen zijn van de gemeente aan de vereniging bij haar 90jarig bestaan.
Onduidelijke belangen hebben dit verhinderd.
Ik heb getracht hier nog iets aan te doen middels de publieke media, het heeft mij (bijna) mijn kop gekost.

Dat er geen mens te zien is op zondag in Hoogeveen komt bijna overeen met de imkers in Hoogeveen ze zijn er wel, maar je ziet ze niet!
Hoort bij de aard van de streek/beestjes.


gerard.b.w.vos

[Frans vanTongeren]

LAMMERT HUIZING schreef in 1998 voor Hoogeveen een iets ander verhaal dan vermeld staat in het Museum 'De 5000 Morgen'
-
De turfhoop in het gemeentewapen herinnert aan de energiebron, die enkele eeuwen de dynamiek van Hoogeveen heeft bepaald. Aan weerskanten staan twee bijenkorven met daarboven vliegende bijen. Op de dalgrond, waar de turf was verdwenen, werd boekweit verbouwd. Aan het begin van de zomer zagen honderden hectares rond Hoogeveen wit van de bloeiende boekweit. Omdat er in boekweit veel nectar zit, ontstond er hier massale bijenteelt. In sommige jaren bedroeg de honingproductie in Hoogeveen meer dan tienduizend kilo.
-

[gerard.b.w.vos]

nog wat verklaringen:
**Morgen..: Oude landmaat. Niet te vinden in Van Dale. Volgens mij is dat de hoeveelheid land die een boer met paard en ploeg kon bewerken in een halve dag. Ongeveer een halve hectare groot bij mijn weten.
Gerard V., hoe steekt dat in elkaar?

een morgen is 1,0164 hectare

gerard.b.w.vos

[Romée van der Zee]

nog een kleine aanvulling:
De morgen was niet overal even groot, je moet daarom rekening houden met het gebied waar deze maat gehanteerd werd.
de Gelderse morgen was 3.180 vierkante meter
de Rijnlandse morgen was 8.516 vierkante meter.
de Waterlandse morgen was 10.770 vierkante meter

[Frans vanTongeren]

Dag Gerard,
Je schreef o.a. op 23-10 (boeiend stukje)
-Dit jaar had de vereniging de mogelijkheid om zich te presenteren bij het bezoek van onze Koninging aan Hoogeveen en Meppel.
Het had een mooi kado kunnen zijn van de gemeente aan de vereniging bij haar 90jarig bestaan.
Onduidelijke belangen hebben dit verhinderd.
Ik heb getracht hier nog iets aan te doen middels de publieke media, het heeft mij (bijna) mijn kop gekost-
Eh.., leg eens uit!

[gerard.b.w.vos]

de morgen maat die ik heb opgegeven komt van de heer Huizing, auteur van o.a. "Hoogeveen, oorsprong en ontwikkeling 1625-1813"maar hij heeft nog veel meer historisch materiaal verzameld en hierover gepubliceerd.

Maar dan al die kennis van Romee... grote klasse!

de opmerking en vraag van Frans lijkt me niet verstandig om dit via het forum toe te lichten.......


gerard.b.w.vos

[H.S. Kok]

nog een kleine aanvulling:
De morgen was niet overal even groot, je moet daarom rekening houden met het gebied waar deze maat gehanteerd werd.
de Gelderse morgen was 3.180 vierkante meter
de Rijnlandse morgen was 8.516 vierkante meter.
de Waterlandse morgen was 10.770 vierkante meter

In Naerdincklant van De Vrankrijker lees ik dat de
Gooische morgen is 9.764,99 vierkante meter
Rijnlandse morgen is 8.515,83 vierkante meter zoals boven reeds afgerond aangegeven.