vernieuwing in de landbouw

[Frans vanTongeren]

In TROUW van 15-07-04 stond het volgende artikel:
Techniekfilosofie / Geef plant en dier hun speelruimte
door Cokky van Limpt

Er wordt in Nederland veel gepraat over innovatie en duurzame ontwikkeling. Gisteren in Trouw de visie van hoogleraar systeeminnovatie Jan Rotmans; vandaag filosoof Bram Bos over vernieuwing in de landbouw.
-
Bram Bos heeft gevoel voor dieren, zeker. ,,Natuur in het algemeen heeft mijn warme belangstelling. Behalve filosoof ben ik immers ook bioloog.'' Maar fanatisme op dit vlak is hem vreemd. Sprekend over de landbouw en veehouderij heeft hij niet alleen oog voor het welzijn van varkens, koeien, planten en insecten, maar zeker ook voor de boeren die in de stal en op het land met deze levende have hun brood proberen te verdienen.
In zijn proefschrift over de rol van planten, dieren en mensen in technologische systemen breekt de kersverse doctor in de techniekfilosofie dan ook niet eenzijdig een lans voor dierenwelzijn of milieukritische landbouw. Wel zoekt hij daarin naar een nieuwe benaderingswijze van de organisatie van gewassenteelt en veehouderij die, anders dan gangbaar in de meeste bedrijven, niet primair gericht is op beheersing -het met technische middelen onder controle houden van het systeem en zo ongewenste effecten tegengaan.
Bos pleit voor systemen van bedrijfsvoering waarin -letterlijk- meer speelruimte wordt gelaten aan dier en plant, zonder dat het welzijn van de boer daaronder lijdt. ,,Dierenwelzijn en milieubescherming zijn niet altijd in strijd met geld verdienen'', is zijn overtuiging. ,,Dat mijn in eerste instantie utilistische voorstellen voor een andere systeemordening van het boerenbedrijf -goed is wat het meeste nut opbrengt- ook nog eens moreel-ethische winst kunnen opleveren op het gebied van dierenwelzijn en milieu, is mooi meegenomen'', vindt hij.
Met de varkenspestepidemie uit 1997 en de omgang met insecten en onkruid op de akkers als voorbeelden, schetst Bos de situatie in de landbouw als een voortdurende strijd tussen technische middelen en levende wezens. Deze 'bewapeningswedloop' kan volgens hem worden doorbroken door een andere visie te ontwikkelen op de interactie tussen plant, dier, mens en techniek. ,,Ik maak aannemelijk in mijn onderzoek dat er geen sprake hoeft te zijn van strijd, wanneer boeren in hun bedrijfsordening rekening houden met de 'eigen agenda' van dieren en planten.''
Er zijn twee manieren om orde te scheppen, zegt Bos. ,,Je kunt orde scheppen door planten en dieren te laten doen wat er naar hun aard gedaan moet worden -zoals eten, groeien, paren en baren- of je dwingt ze met alle mogelijke technische controle -hekken, hormonen, stroomstoten, genetische manipulatie- om die reacties te vertonen die wenselijk zijn voor jouw doelen. In die laatste ordeningswijze is een plant of dier niet meer dan een radertje in het mechanisme. Ontstaat er een probleem? Dan verhelp je dat met een technisch apparaat.''
Op zich is dat een legitieme wijze van orde scheppen, vindt Bos, maar het is slechts één manier. ,,Mijn pleidooi is: open je ogen voor een andere manier van ingenieurschap. Dat betekent niet automatisch dat je naar puur natuurlijke systemen toegaat. Maar het creëren van meer speelruimte voor plant en dier is wél essentieel. Een structurele wijziging in het bestaande systeem die daarmee rekening houdt, is noodzakelijk om systeemongelukken zoals de varkenspestepidemie in de toekomst te voorkomen.''
Extensivering van de varkenshouderij is dan een mogelijkheid, maar Bos wil zich niet uitspreken voor één bepaalde oplossing. Het gaat hem in zijn proefschrift vooral om de bewustwording van het principe dat levende wezens niet alleen functioneren in technologische systemen, maar dat die systemen evenzeer functioneren dankzij die levende wezens die hun eigen 'agenda' nastreven.
,,Niet alleen techniek schept orde, ook levende wezens doen dat. Het is de ontologie, de zijnsleer -hoe zitten levende wezens in elkaar, wat hebben ze gemeenschappelijk en waar

[Frans vanTongeren]

Bram Bos schreef o.a.:
,,Voor welk systeem je ook kiest, wanneer je genoeg speelruimte creeert voor levende wezens, ze vrij laat onder de juiste omstandigheden, dan zullen ze precies doen wat je van ze wilt. Dat is de kern van mijn argumentatie.''
-
Die benadering van filosoof/bioloog Bos pas ik toe op mijn bijen.
Dan kunnen we wellicht voortgaan met het houden van deze natuur-onmisbare beestjes.