minder populaire drachtplanten

[Marion Verspaandonk]

(minder populaire drachtplanten)

De Reuzen of springbalsemien (Impatiens glandulifera )

De naam van deze eenjarige plant belooft niet veel goeds.Impatiens betekent nl.ongeduldig en slaat op de makkelijke manier waarop de plant haar zaden verspreidt .Bij de minste aanraking van de rijpe zaaddozen springen de zaden meters weg en vormen nieuwe planten. Dit tot ergernis van vele tuinliefhebbers die deze plant in hun tuin overal zien opduiken maar ook tot ergernis van natuurliefhebbers. De reuzenbalsemien afkomstig uit Noord India en de Hymalaja heeft hier weinig vijanden en zou op vochtige, humusrijke plaatsen zoals langs bosranden en beekjes door haar makkelijke manier van voortplanten de biodiversiteit ter plekke danig kunnen verstoren.

Zelf heb ik hier in mijn omgeving nog weinig van gemerkt. Net over de grens in België heb ik wel eens wat toefjes reuzenbalsemien langs de spoorbaan gezien maar daar bleef het bij. Gelukkig liggen er buiten de vrije natuur tal van mogelijkheden deze uitstekende drachtplant te benutten. Arie Koster publiceert hierover in zijn Vademecum haar toe te passen in bijv stadsplantsoenen, parken, geluidswallen en langs waterkanten (ik hoop dat hij hiermee gemeentelijke vijvers bedoeld) als drachtplant voor hommels en honingbijen. Enige voorzichtigheid in de nabijheid van natuurgebieden is hier denk ik wel op zijn plaats. Waar ik zelf voor zou willen pleiten de plant wat meer te gaan toepassen in vochtige voedselrijke tuinen met wat meer ruimte. Hier kan Reuzenbalsemien niet alleen gedurende lange tijd (de nazomer en herfst) de tuinen kleurrijker en mooier maken maar ook als prima voedselplant fungeren voor allerlei insecten met in het bijzonder hommels en honingbijen. Maar bovenal zijn het prima observatieplanten die de relatie tussen insect en bloem op een aardig manier etaleren.

Om het woekeren in je tuin wat te beperken kun je gewoon af en toe wat planten uittrekken (dat gaat heel makkelijk, de plant heeft een vast kluitje zonder uitlopers) of dagelijks een paar minuutjes de zaadkegeltjes afknippen. De tot twee meter hoge planten met grote bladeren met rood aangelopen zaagtanden, geribde stengels en kleurrijke helmvormige bloemen van wel 3 cm diep vormen een streling voor het oog. Het zijn juist de bloemen die ik zo bijzonder vind. Zowel de kroon maar ook de kelk hebben witte, violette en roze in elkaar overlopende tinten en doen mee in de reclame om hommels en bijen te lokken. Binnenin de bloem zitten kleurspatjes om de weg naar de nectar te wijzen. Goede bestuivers zijn hard nodig want de tweeslachtige bloempjes bloeien elk maar 2 tot 3 dagen en aangezien het stuifmeel eerder rijp is dan de stempels is zelfbestuiving vrijwel niet mogelijk. In het drachtplantenarboretum van de Ambrosiushoeve zag ik ze bloeien op 2 juli en op 12 oktober 1999, een vrije lange bloeitijd waarvan vooral het late najaar, een tijd waarin er voor bijen weinig te halen valt, het belangrijkste is. Ik heb ze erin zien kruipen de hommels en de honingbijen op zoek naar nectar en stuifmeel. De nectar wordt helemaal achter in de bloem door een speciale nectarklier uitgescheiden en in een speciaal buisje van ongeveer 6 mm lengte (spoor) opgeslagen. Dus moeten de bijen er wat voor over hebben om bij hun voedsel te komen en dat levert een mooi schouwspel op. Een tuinhommel met haar relatief lange zuigsnuit kan het makkelijkst bij het zoete goedje. Ik zag ze er achteruit uitkomen met een witte stuifmeelstempel op haar rug. Bij een volgend bezoek aan een andere bloem zit het stuifmeel precies op de juiste plek om door de stempel te worden opgenomen en dus de bloem<

[Oude Essink]

Hallo Marion,
Ben blij dat je je pen weer eens hebt opgepakt en ons tracteert op een boeiend verhaal over de Balsemien, Ikzelf noem de plant en bloem nogal eens in verband met hommels en vlinders.
Ik had ze in mijn tuin, maar heb ze eruitgegooid omdat _ zoals je al zei-
het enorme onruststokers zijn en een apparte tuinman eisen; de kosten van de imker zijn al hoog genoeg! Maar als bijenplant en lusthof voor hommels en vlinders: fantastisch!
hennie oes

[Marion Verspaandonk]

Citaat:

Ikzelf noem de plant en bloem nogal eens in verband met hommels en vlinders.

.

Vlinder bezoek aan deze plant is voor mij nieuw. Zijn er hieromtrent nog andere ervaringen van drachtplantenliefhebbers. Gaat het om dag of nachtvlinders? Weet iemand bijv waar de naam balsemien vandaan komt. Zou er vroeger uit de plant een of andere balsem gemaakt worden? Op die manier zou deze drachtplant nog een extra dimensie kunnen krijgen.

gegroet Marion

[Hugo]

De dijken en de oevers van de Nete tussen Lier en Duffel (ten zuidoosten van Antwerpen) zien in augustus paars van de balsemienbloesem. Voor de plaatselijke imkers is de balsmien een mooie bijkomende late dracht. Ik weet echter niets
over de kwaliteit v.d balsemienhoning.

Als je in Augustus ooit zou willen fietsen in de omgeving van Lier, moet je
beslist de dijken v/d Nete bezoeken.

http://users.pandora.be/fietsroutes/Neteland.html

mvg,

Hugo (halve bij en eenzame fietser)


Nobodies prefetc

[Marion Verspaandonk]

Als je in Augustus ooit zou willen fietsen in de omgeving van Lier, moet je
beslist de dijken v/d Nete bezoeken.

Afgelopen jaar bezochten mijn man en ik met de auto het pittoreske Lier. We bezochten het begijnhof, een eeuwenoude kerk en het gezellige plein in het centrum met zijn vele terrasjes en eeuwenoude gebouwen. Wat ons opviel en ik me nu nog steeds herinner was het feit dat in het centrum van Lier, buiten zijn monumentale panden, bijna geen enkele aanplant te vinden was en dus ook geen noemenswaardige drachtmogelijkheden voor bijen. Net voordat wij naar huis gingen liepen we nog even langs het Netekanaal aan de rand van Lier en kregen in de gaten dat hier wel veel drachtplanten groeiden. De omgeving met zijn vele waterlopen biedt kansen de reusenbalsemien tegen te komen. Als ik zo jouw pagina over Lier bekijk dan lijkt mij een fietstocht in die omgeving zeker de moeite waard.

Over de kwaliteit van Balsamienhoning heb ik tot nu toe nog niets kunnen vinden. Wel vond ik in het boek pollenanalyse van R. Ham e.a. iets anders over de reuzenbalsemien. Het spoor waarin de nectar wordt opgeslagen en waar ik het eerder over had schijnt een vervormimg van een van de KELKbladen te zijn met op het eind een nectarium. Nectarien op de kelkbladen komt wat minder vaak voor. Het is bijv bekend bij de linden en het kaasjeskruid waar de nectar door haren wordt afgedekt om verdamping tegen te gaan





Edited by - Marion Verspaandonk on 24/01/2002 11:33:11

[Marion Verspaandonk]

Vandaag kreeg ik de Nederlandse flora deel 2 van drs Weeda in handen en kwam weer een aantal leuke andere wetenswaardigheden tegen over de reuzenbalsemien:

vorst
De planten kiemen hebben vorst nodig om te kunnen ontkiemen. De bladeren sterven bij de eerste nachtvorst af. De bladstand heeft zo haar charme: de bladeren staan in kransen van drie. Doordat de bladkransen steeds verspringen lijken de bladeren als je van bovenaf op de plant kijkt op zespuntige sterren.

Vergroeide bloemdelen en bestuiving
De bloemdelen zijn ten dele vergroeid. De kelk is driedelig, de twee kleine aan de zijkant zijn groen en de onderste is groot gekleurd en uitgegroeid tot een nectarspoor. De vijf kroonbladen zijn gekleurd en de kleur kan op een en dezelde groeiplaats erg uiteenlopen. (doet me een beetje aan smeerwortel denken) De bovenste vormt een kapje en de zijwaartse kroonblaadjes zijn twee aan twee vergroeid. Zelfs de helmhokken van de vijf meeldraden zijn vergroeid tot een mutsje dat om de stamper zit. Pas als het stuifmeel rijp is en meegenomen door bestuivers valt het mutsje af en is de stempel rijp. Leuke mechanisme dat deze plant heeft ontwikkeld om zelfbestuiving tegen te gaan.

Aanvullende extra dimensies
Houdt slakken uit de buurt want bladeren bevatten oxaalzuur
Kunnen in de korte tijd dat zij leven veel organische stof omzetten (weinig strooisel) en beschermen in droge zomers de bodem tegen uitdrogen.

WIE WEET ER ANTWOORD

1.De plant werd in het tweede kwart van de 19e eeuw in europa ingevoerd en daarna ook in Canada. Dus wellicht dat Ria van de Berg vanuit Canada ons wat meer kan vertellen over de dracht van de Reuzenbalsemien en de kwaliteit van de erg zoete balsemienhoning met slechts weinig aroma.
2.In het boek staat dat de functie van de nectarklieren op de blad en stengel niet duidelijk is. Er staat ook ergens dat de plant op afstand heerlijk zoet geurt. Zouden hier verbanden tussen liggen? Zo ja zou een plant dan ook behalve met haar bloemen in staat zijn bestuivers aan te trekken????
4.Zijn er nog gebruiksmogelijkheden van de Reuzenbalsmien om de populariteit van deze plant nog te verhogen?
5.Zijn er nog andere insecten als hommels, honingbijen en wespen op deze plant waargenomen?
6.Nogmaals weet iemand waar de naam balsemien vandaan komt?

Marion Verspaandonk

Edited by - Marion Verspaandonk on 26/01/2002 21:44:22

[Ria van den Berg]

Goed je weer op het forum tegen te komen, Marion. Ik heb hier in het noordwesten van Alberta nog nooit een springbalsemien gezien. In Nederland deden ze het prima in een donker hoekje van de tuin, waar "niets" wilde groeien. Ze werden massaal door hommels bezocht, herinner ik me, voor onze bijen waren ze niet echt aantrekkelijk. Hier is dracht ook echt dracht en niet een "tuin", maar hectares. Alleen in het voorjaar en in de herfst zie ik weleens bijen in de tuin.

vanuit de Peace River Vallei, Ria van den Berg

[Marion Verspaandonk]

ter verduidelijking een foto uit de homepage van Hennie Oes.

Hier gebruikt de hommel de onderlip als landingsbaan.

Hallo Ria,

Het is altijd leuk iets van jou en over je kennis op bijengebied in Canada te vernemen. Ik denk dat wij elkaar in deze nog wel eens vaker zullen tegenkomen.
Voor hommels heeft de springbalsemmien een heel andere waarde dan voor honingbijen. Gaan de honingbijen het meest voor de nectar (zie boven)- maar dan moeten de reuzenbalsemienen niet in de schaduw staan zoals in jouw geval -hommels gaan het meest voor het stuifmeel. Stuifmeel wordt bijna de gehele dag afgescheiden maar het meest in de voormiddag. Dit vond ik erover in het boek "Hummeln" van von Hagen Pollen: ++ (zeer veel) nectar: onbeduidend.(ik heb het hier over Duitse drachtomstandigheden die dus niet helemaal dezelfe hoeven zijn dan hier). Wel is het leuk om te zien dat hommels en honingbijen geheel verschilende behoeften hebben. Voor honingbijen zijn hele grote drachtvelden met reuzenbalsemienen niet perse een must. Als ze maar voldoende in de zon en op vochtige rijke bodems groeien kunnen ze bij bepaalde weersomstandigheden zoveel nectar produceren dat een enkele honingbij slechts aan een a twee bloemen genoeg heeft om haar maag te vullen. In Duitsland worden korte smalle openbare stroken ingezaaid. Misschien dat er in het oosten van Canada wel balsemiendracht is. Misschien vindt iemand iets op de computer over balsemiendracht in andere landen en misschien zijn er imkers die incidenteel van balsemiendracht in Nederland hebben gehoord?

[Oude Essink]

Als ze maar voldoende in de zon en op vochtige rijke bodems groeien kunnen ze bij bepaalde weersomstandigheden zoveel nectar produceren dat een enkele honingbij slechts aan een a twee bloemen genoeg heeft om haar maag te vullen.

Reden temeer, Marion, aan te nemen, dat de Balsemien een hommelplant is en niet op bijenbezoek uit is; met zoveel nectar (gesteld dat von Hagen gelijk heeft, hetgeen ik betwijfel) zou de bij naar huis terugkeren en niet bijdragen aan de bestuiving, waar het de bloem om te doen is.
hennie oes

[Marion Verspaandonk]

Hallo Hennie,

In het boek van von Hagen staat dat voor hommels de reuzenbalsemien veel stuifmeel te bieden heeft en nauwelijks nectar. In een boek van Gleim lees ik vandaag dat honingbijen op deze plant echter matig stuifmeel maar wel veel nectar halen. Dit laatste had ik , zie mijn eerste bericht, al eerder geconstateerd. Onder bepaalde omstandigheden hoeft een honingbij slechts een a twee bloemen te bezoeken en je ziet ze al terugkeren naar de kast. Ik durf hieruit niet uit de concluderen dat deze plant dan ook hoofdzakelijk door hommels bestoven wordt. Zo eenvoudig denk ik niet dat dit ligt. Honingbijen leven in grotere volken dan hommels en met enkele kasten in de buurt kunnen zij veel massaler aanwezig zijn. Verder wisselen honingbijen nectar uit en komen zo met hun bontjasjes intensiever met elkaar in contact dan hommels. Ik weet ook het verschil van maaginhoud niet tussen die van een honingbij en een hommel. Je zult inmiddels door de vele stukjes die jij over dit onderwerp hebt geschreven dat bestuiving een van de ingewikkelste zaken zijn uit de natuur. Gelukkig merk ik dat jij je ook erg verwondert over het samenspel tussen bij en bloem. Jij bezit wat uitgebreidere literatuur dan ik, lees ik zojuist in een ander mapje van jou. Zou je misschien een van de antwoorden kunnen opzoeken op mijn vragen (in rood geschreven)? Bij voorbaart dank