Einwabes in de praktijk

[Piet Jager]

Wat ik nu schrijf is niet volgens de boekjes en ook niet volgens Bartje(n)s, maar volgens mijn eigen inzichten en ervaring. De Einwabes vul ik met 100 cc huisbijen + rijpe dop of pas uitgelopen jonge moer. Na een kwartier zet ik de vliegschijf op moerroosterstand en de EWK’s gelijk in het omhulsel (kastje) op de definitieve plaats. Na nog een kwartier is het rustig en zitten de bijen op de zelf gemaakte apifonda te fourageren. De volgende dag zijn ze driftig aan het bouwen en zie je de moer rustig rond lopen en zet je de vliegschijf op vol. Verder zie je een week lang zo goed als geen bijen naar buiten komen. Waarom zouden ze ook. Het zijn nog huisbijen en het voedsel is vlakbij en het huisje moet van binnen nog worden ingericht. Na ca 8 dagen, wanneer de moer bronstig wordt, zie je ineens om ca 16.00 uur dat de bijen + de moer gaan invliegen. Na ca 30 minuten wordt het rustig en is alles weer in harmonie.

Wat doe ik nu anders:

1. Meer bijen in de EWK’s. Geen 60 of 80 cc, maar 100 cc.
Bij 100 cc is het lekker warm en ze branden in de felle zon niet uit. Ook gaan ze snel tot bouwen over. Ze gebruiken echter wel meer voer!!! Ik weet dus niet of ze de tijd op een bevruchtingsstation kunnen overbruggen. Ik heb 100 cc genomen omdat op de thuisstand altijd nog (veel?) bijen terug vliegen

2. Niet eerst 3 nachten opsluiten en koel wegzetten om een volkje te laten worden. Dat opsluiten en koel wegzetten vind ik maar niks. De bijen lopen radeloos rond en zoeken de uitgang, waarbij de temperaturen hoog oplopen en het volkje niet tot rust komt en veel later tot bouwen overgaat. Ook bevuilen ze vaak door stress het kastje van binnen en later het blok van buiten.

Zodra je echter de vliegschijf opent is het binnen no time rustig en beginnen ze snel te bouwen en blijft alles hygiënisch schoon.

3. Ook geen jonge bijen van openbroed afschudden uit de broedkamer, maar de huisbijen uit de honingkamer, daar deze de juiste leeftijd hebben en als je op tijd het rooster hebt gelegd komen er ook geen darren mee.
Op openbroed in de broedkamer zitten teveel zeer jonge bijen, die domweg uit het kastje lopen en op de grond vallen en verkleumen. Ook komen er teveel vliegbijen en darren mee.

Dit was voor mij week 1 met de EWK’s

Morgen bij voldoende termiek, gaan er 8 koninginnen uit de EWK's op bruidsvlucht. Stuk voor stuk prachtige, grote, jonge moeren uit zwermcellen. En nu maar hopen dat elke moer z'n eigen huisje terug vindt.

!Piet

[Oude Essink]

Hallo Piet,
Leuk iets te horen over je ervaringen met deze EWK's.
Ik ben pogingen aan het doen een Nederlandse benaming in te voeren en "eenraats (bevruchtings-)kastje lijkt mij goed te passen in onze moerstaal. Het twee dagen koud zetten is om de aanwezige vliegbijen te behouden; ik neig er evenwel toe jou gelijk te geven: gewoon achterwege laten en het volkje dat zich aan het vormen is ongestoord en zonder stress zijn gang laten gaan; ga ik de volgende keer ook doen!
Laat nog even weten, of je moeren aan de leg gekomen zijn. en wat je er verder mee doet. Groeten van
hennie oes

[Piet Jager]

Hoi Hennie,

Nog een bijzondere ervaring uit week 1.

Op de zevende dag was het bij één kleur (1 van de 4 Einwabes in het blok) erg druk. Ik dacht dat de moer wel aan het voorvliegen zou zijn. Om 17.00 uur even gekeken en ik zag dat ze de moer aan het inballen waren. Ook zag ik nog een loslopende moer rennen. Snel kastje openmaken en moer bevrijden en één van de moeren in een moerhouder met de duim erop. Maar hij ontsnapte langs m’n duim en ging de lucht in. Alles snel weer dicht maken en de aanvliegmarkeringen weer in de juiste stand brengen en even later landde de jonge moer op het kleine vliegplankje met de juiste kleur, waar ik hem met de hand van oppakte. Opnieuw in laten lopen en opnieuw inballen Weer bevrijden en in een moerhouder mee naar de keuken. Het Einwabekastje via de onderkant van binnen nat sprietsen en weer in het blok gezet. Toen de jonge moer opnieuw door het aanvlieggat naar binnen laten lopen. (Vooraf had ik de andere 3 kastjes gecontroleerd op aanwezigheid van de jonge moer. Niets aan de hand, alles in orde) Op de achtste dag, nadat ze om ca 16.00 uur rustig aan het invliegen waren geweest, weer even om 17.00 uur gekeken. De moer liep vrij rond en ‘tuutte’ zelfs twee keer. Dat kun je niet alleen horen, maar ook heel duidelijk zien!

Maar waar kwam die 2e moer vandaan? En waar is die gebleven? Of ik moet me al erg verkeken hebben, wat ik me haast niet kan voorstellen! Hij rende voor z’n leven! En de huisbijen beschermden hun eigen moer (drukten haar zo’n beetje dood) of zou het precies andersom zijn? De vreemde moer inballen en de eigen moer vrij spel geven?

In het onderwerp heb ik achteraf nog een voor mij belangrijk punt 3 toegevoegd bij 'wat deed ik anders', wat jij (Hennie) nog niet hebt gelezen. Ik weet niet of je het daarmee eens bent (kunt zijn).

!Piet

[Piet Jager]

Alvorens ik verslag ga doen over mijn ervaringen met de EWK's uit week 2, even een korte intermezzo. Elke dag worden de 8 EWK's door mij uit het blok gehaald en gaan dan even door mijn handen om ze aandachtig te bekijken. Meestal is dat in de avonduren, als het buiten lekker stil is. Wat je dan ziet en vasthoudt is een groot wonder. Mij schoten dan ook plotseling de woorden te binnen, die Jan de Roever in 1947 op het 50-jarig jubileum van de VBBN te Assen uitsprak:

O, Imkers van de lage landen
Gij hebt het wonder in uw handen,
Al zijt gij nuchter van nature,
Er zijn toch van die stille uren,
Waarin 't besef opnieuw verrijst,
Dat bijenhouden liefde eist.

!Piet

[Oude Essink]

Hallo Piet,
Ik heb nog niet op je ervaringen gereageerd omdat ik het vervolg afwacht; ik zelf zit nooit de kastjes te bekijken tot ik denk, dat "ze" wel aan de leg zal zijn; maar ik vind jouw ervaringen boeiend en je bespiegelingen eromheen ook. ik spreek je nog; groeten,
hennie oes

[Piet Jager]

Hierbij het verslag van de 2e week over mijn ervaringen met de EWK’s.

Van de 2 blokken met elk 4 EWK’s stond er eentje bij mij voor het huis op het gazon, ca 3 meter van de openbare weg zonder noemswaardige begroeiing ertussen. De ander stond op het gazon opzij van het huis, ca 3 meter vanaf ons tuinzitje, vlakbij de vijver. Elke dag minstens 1x gekeken en tweemaal een ingebalde moer bevrijd. Mij viel op dat dit gebeurde in de twee kastjes waar teveel bijen (ruim 100 cc) in zaten. Binnen twee weken waren van de acht moeren er zeven bevrucht en aan de leg, inclusief de ingebalde moeren. Eén moer was verdwenen en aan de brom/zoemtoon kon je duidelijk horen dat hij moerloos was. De rest ziet er prachtig uit, met op het raatje de geel gemerkte moer met opalith-plaatje, welke ik pas na de bevruchting van de moer aanbreng.

1. Die 100 cc. bijen is voor de EWK’s toch teveel. Ik ga in het vervolg naar 80 cc.

2. Na het vullen van de kastjes deze niet eerst 1 of 2 nachten koel wegzetten bevalt me (en de bijen ook!) prima!

3. Vullen met jonge bijen uit de honingkamer blijkt een goede keus te zijn geweest.

4. Rijpe moerdoppen krijgen aan het uiteinde een andere kleur doordat de bijen het waslaagje rond de top wegknagen tot op het coconlaagje/huidje, waarna de jonge moer deze gemakkelijk kan “doorzagen”, hetgeen je duidelijk kunt horen.

5. Voor de verdere ontwikkeling van de jonge moer is het zaak deze zo spoedig mogelijk over te zetten op een groot volk, waar ze voluit kan gaan.

6. Honingsuikerdeeg: 1 honing op 6 delen poedersuiker nemen de bijen heel goed op. Maar aan poedersuiker is, behalve in kleine strooibusjes, niet gemakkelijk aan te komen. Gewoon suikerdeeg is dus het meest aangewezen voer.

7. Voor de warmtehuishouding is het beter om alle 4 EWK’s (1 blok) gelijktijdig te vullen met bijen, ook al heb je in feite maar 2 moeren nodig.

8. De opstelling voor de bevruchting vereist extra vrije ruimte door de 4 verschillende aanvliegopeningen van in feite één kast (blok).

9. Na 14 dagen zie je veel meer bijen in en uitgaan, omdat er nu eitjes zijn en over 3 dagen de larven/bijen veel stuifmeel nodig zullen hebben. Ze geven echter voor niemand overlast!

Al met al een ervaring rijker en geweldig genoten.

!Piet

[Ed Pieterse]

Hoi Piet en anderen,

Toch nog even reageren op je teeltverhaal al heb ik het erg druk op dit moment.

Ten eerste de leeftijd van de bijen.
dag 1 t/m 2 Cellen poetsen.
dag 3 t/m 5 voederen oude larven
dag 6 t/m 11 voederen jonge larven.
dag 12 t/m 17 wasproductie; ratenbouw; verwerken nectar tot honing.
dag 18 t/m 21 wachtdienst voor het vlieggat en invliegen.
verdere dagen georiënteerde bij.

Dat betekent dat je eigenlijk alleen behoefte hebt aan voedsterbijen in de leeftijd van 5 tot 12 dagen (zeker in een starter).
De bijen uit de HK zijn dus ouder, maar ze zijn zo flexibel dat ze zich kunnen omschakelen, alleen daar hebben ze weinig tijd voor in een starter en in een bevruchtingskastje kan het wel, maar ook daar zijn de jongere bijen het meest gewenst. Ze moeten nog twee á drie weken mee om het broed van de nieuwe koningin te verzorgen.

De hoeveelheid bijen is een maat, die uit ervaring is ontstaan in die kleine eenraams-kastjes ("Erlanger klein", EWK's zijn 3 keer zo groot!). Je schrijft zelf al dat terug wil naar 80 cc.
Het is namelijk zo, dat je sneller een bruidszwermpje krijgt als je er meer bijen in doet, maar ook als je ze eerst 4 á 5 dagen in het donker wegzet, dat ze sneller warmlopen.
Dat wegzetten doe je om ze tot een eenheid te smeden, dus als er per ongeluk toch een paar oudere bijen bijzitten dat ze zich een gaan voelen als volkje. Bovendien als je naar een bevruchtingsstation gaat heb je dan maar 60 cc bijen nodig. Als je bij je zelf in de tuin bevrucht op eigen stand, is het niet gek om er een paar bijen meer in te doen, er vliegen er altijd toch wat terug.

Darren heb je niet nodig in zo'n kastje, want dan kun je niet naar een bevruchtingsstation. Bovendien zijn dat eters, die je nog niet nodig hebt als de koningin nog niet geslachtsrijp is.
De koningin is voor de langste dag ongeveer na 5 á 6 dagen geslachtsrijp en daarna duurt het wel een dag langer. Vandaar dat het ook geen zin heeft de kastjes open te zetten voordat de koningin geslachtsrijp is. Wel voorkom je dan eerder warmlopen, maar houd de kastjes dan op koninginnerooster.

Als je echt jonge bijen wil, neem dan een flinke emmer en veeg daar bijen in van ramen met open broed, gebruik geen rook en laat dus de vliegbijen weggaan. Zeef ze om de darren er buiten te houden.

Als je suikerdeeg maakt (ik heb het nog nooit gedaan) zegt men dat je eerder roof krijgt als je honing gebruikt, daarom neem ik Apifonda. Maar mogelijk valt dat mee om deze tijd van het jaar, alleen in augustus zou ik het afraden, dan zijn ze allemaal veel meer op roof uit.

Ed Pieterse



Bijgewerkt door - Ed Pieterse op 10/06/2002 10:51:05

[Piet Jager]

Hoi Ed,

Leuk overzichtje en goede uitleg!

Het verschil tussen een starter en een bevruchtingskastje moet je echter goed afbakenen!

Een starter, het woord zegt het al, staat aan het begin van de teelt en heeft dus tamelijk jonge bijen nodig in de leeftijd, die jij al aangaf, van 6 t/m 11 dagen oud voor het voederen van de jonge larven. Dit is het werk dat in een starter dient te gebeuren. Deze bijen vind je op het openbroed in de broedkamer.

Een bevruchtingskastje staat aan het eind van de teelt en heeft dus wat 'oudere' jonge bijen nodig in de leeftijd van 12 t/m 17 dagen oud voor wasproductie, raten bouwen , verwerken nectar tot honing. Dit is het werk dat in de bevruchtingskastjes dient te gebeuren. De jonge bijen hiervoor vind je juist in de honingkamer. Als de moer geslachtsrijp is, zijn deze bijen ook weer een week ouder en worden wachtbij en haalbij. Juist op het moment dat dit nodig is! Daarom ben ik een grote voorstander om de bevruchtingskastjes niet te vullen met jonge bijen van openbroed, maar met jonge bijen uit de honingkamer. Voor een starter gelden echter andere regels!


Ik kreeg uit jouw verhaal even de indruk dat een bevruchtingskastje ook wel als starter/pleegvolk gebruikt kon worden, gezien de jonge leeftijd van de bijen die jij daarvoor gebruikt. Gelukkig ken ik jou een beetje en weet ik zeker dat jij dit ten enenmale, pertinent zou afkeuren. Toch ken ik amateurs die dit doen.

!Piet

[Ed Pieterse]

Hallo Piet,
Weer even tijd en nog even verder reageren.
Bevruchtingskastjes en starters zijn totaal verschillende zaken, maar beiden hebben jonge bijen nodig, want ze moeten het lang uit kunnen zingen voordat het gesloten broed van de nieuwe moer er is.
Als je de moer, die na twee weken aan de leg is, meteen gebruikt voor invoeren loop je het gevaar dat ze toch niet goed is bevrucht. Ik wacht meestal tot ze helemaal gesloten broed heeft, behalve als het al aardig laat in het jaar is, dan wil ik nog wel eens een gokje wagen, want dan dringt de tijd. Maar over het algemeen is het zo dat je 12 dagen na het overlarven een nieuwe koningin hebt en dan bijen pakt voor het bevruchtingskastje. Ik neem nog wel eens de bijen uit een andere (latere) starter, want die zijn natuurlijk daar maar één á twee dagen in geweest.
5 dagen wachten en dan laten bevruchten (max. nog 16 dagen).
Als ze 3 weken de tijd heeft gehad om aan de leg te komen en ze doet dat niet, kun je haar beter doodknijpen.
Dan 3 dagen eitjes en 6 dagen larfjes. Als het broed gesloten is en het is werksterbroed is het prima. Soms zit er wel eens een enkele darrencel tussen, maar vaker niet. Ze legt in het begin ook vaak meerdere eitjes in één cel.
Dat is bij elkaar al ongeveer 30 dagen voor je alles weet. Als je dan begint met bijen van 12 tot 17 dagen oud vind ik dat je te oude bijen neemt.
Ik doe dat zeker niet, maar ik weet dat er mensen zijn die ook uit de honingkamer bijen pakken. Dat is makkelijker als een volk openen en open broed opzoeken.
Je moet dat ook doen met sterke volken en dan werkt het nog zwermverhinderend ook.

Ed Pieterse

[Piet Jager]

Vorige week drie bevruchte, jonge moeren uit de EWK's ingevoerd in drieramers, die ik had gemaakt van een 10-raamsvolk met een flinke leggende moer (voorzwerm). Alles ging goed tot maandag ca 13.00 uur. Terwijl ik naar parende hommels stond te kijken, kwam er plotseling een klein zwermpje aanvliegen. Die is niet van mij, dacht ik nog. Afijn, snel geschept en op een drieramer gezet.
Gisteren (donderdag) even de eerste drieramers gekontroleerd op eileg van de jonge moeren en bij eentje miste ik veel bijen en zag ik zwermcellen (doppen) op de raat. De gemerkte, jonge moer was vertrokken en zat met haar aanhang natuurlijk in de zwermdrieramer! Dus toch van mij!

Mijn conclusie: Als een jonge moer te lang in een EWK zit en reeds uitlopend broed heeft, kan ze haar eitjes niet meer kwijt en mindert noodgewongen met leggen. Voer je deze in een drieramer in met veel brias (broed in alle stadia) van een goeie leggende moer, dan kunnen de bijen zwermcellen aanzetten omdat het aantal eitjes en larven snel afneemt naarmate het langer duurt eer de jonge moer weer goed aan de leg is. Ook is de jonge moer nog voldoende afgeslankt om een zwermtochtje te maken.

In 1 blok van 4 EWK's zaten nu nog 1 EWK met moer en 3 EWK's zonder moer. Na het voeren begonnen ze uiteraard wat drukker te vliegen en de bijen van de 3 moerloze EWK's zochten aan alle kanten op het blok naar hun koningin. Even later was de EWK met moer boordevol bijen en een ingebalde moer. Na twee keer inballen heb ik haar met 5 verzorgingsbijen maar een nacht apart gezet en later in een moerloosvolk bij iemand anders ingevoerd. Ze was nog springlevend en vloog zelfs nog een paar rondjes in de keuken.

Laat dus nooit 1 moertje in een EWK achter, maar neem ze alle 4 gelijktijdig uit en voer bij EWK's nooit met een suikeroplossing. Ja, al doende leert men!

!Piet