Bijenhouden.nl

Een paar weken geleden heb ik twee pakken kunstraat gekocht bij het bijenhuis in Wageningen. Om te experimenteren heb zowel gegoten als gewalste kunstraat genomen.
Gisteren viel mij op dat er erg veel verschil is tussen de celgrootte van de twee soorten. 10 cellen gemeten met een schuifmaat en de gegoten variant (5,3) is 4 mm per tien cellen kleiner dan de gewalste raat (5,7).
Wie weet de reden voor dit verschil ?

Ik ben maar eens gaan zoeken op het internet om meer te weten te komen over de grootte van werkstercellen. Daarbij kwam ik deze pagina's tegen: http://website.lineone.net/~dave.cushman/cellsize.html
http://www.honeybeeworld.com/misc/cellcount.htm

Ik vind het trouwens behoorlijk slordig dat het bijenhuis niets op de verpakking vermeldt van dit verschil in grootte.

Hennie, ik heb het net even nagemeten op een stukje spontaan door bijen gebouwde raat in een zwermkistje, en de celdoorsnede is gemiddeld 5,3 mm. Mogelijk speelt het ras ook nog een rol. Deze raat was van een Carnica-achtige zwerm.
Groetend, Albert

Henk,

De kunstraat is zeer waarschijnlijk uitgerekt bij het uit de wals trekken. Naar aanleiding van jouw vraag/opmerking heb ik het nog even nagemeten en nu in drie richtingen. 5.45; 5.5 en 5.85 mm

Albert,

Zelfs 5.3 is aan de ruime kant. Als er gedurende honderd jaar te ruime kunstraat is gebruikt, hoeveel groter zijn de bijen dan geworden, komen we daar ooit nog achter ?

Hennie, je hebt mijn bericht denk ik niet goed gelezen. Ik wilde slechts aangeven wat de natuurlijke afstand is. Ik heb dit niet gemeten op raat uit kunstraat ontstaan, maar op geheel door de (bastaard)bijen zelf vervaardigde raat. Die vergissen zich echt niet: 5 cellen naast elkaar waren samen exact 26,5 mm lang. Dat is dus 5,3 mm per cel. Er zal wel enig verschil zijn in rassen. Je ziet immers ook dat bepaalde volken grotere of kleinere bijen hebben dan het gemiddelde.
Waarom denk je dat het kleiner moet zijn?
Groetend, Albert

Albert,

Ik denk dat ik je wel begrepen had. Door het meten van zelf vervaardigde raat weet je de maat van de bijen van het betreffende volk. Jij gaf aan te denken dat deze maat mogelijk aan het ras ligt.
Bij het schrijven van mijn antwoord had ik de inhoud van de twee websites in gedachten. Als wij 100 jaar lang kunstraat met te grote cellen hebben geproduceerd, hoeveel groter zijn de bijen daardoor dan geworden. De maker van http://www.honeybeeworld.com/misc/cellcount.htm vraagt of imkers de gemeten afmetingen willen doorgeven. Hij heeft al een tabelletje staan met afmetingen en daarin is 5.1 mm gemarkeerd ( als gemiddelde ? ).

Als er gedurende honderd jaar te ruime kunstraat is gebruikt, hoeveel groter zijn de bijen dan geworden, komen we daar ooit nog achter ?

Dit schreef ik omdat ik me afvraag of we de bijen weer naar het oorspronkelijke formaat kunnen terugbrengen als we deze "absolute maat" niet weten. Dan zul je misschien denken: "waarom zouden we dat willen".
Als de bij zich miljoenen jaren heeft kunnen handhaven en evolueren, en wij in honderd jaar tijd zo'n drastische wijziging kunnen bewerkstelligen. Hoeveel negatieve effecten kleven daar dan aan ?
Is de bij door zijn grotere formaat gevoeliger voor ziekten ?
Hebben grotere bijen uberhaupt voordelen, zoals men ca 100 jaar geleden dacht.

Allemaal vragen waarop ik geen antwoord kan geven

groet,
Hennie

Hij heeft al een tabelletje staan met afmetingen en daarin is 5.1 mm gemarkeerd (als gemiddelde ?).

Hennie, dat begrijp ik ook niet helemaal, want onderaan geeft hij de maten 5,2 en 5,45 aan, als de normale range. Hij heeft juist veel belangstelling voor maten die hierbuiten vallen. Mijn gemeten 5,3 mm is dus een mooi gemiddelde. Ik heb ook nog even vrije darrenraatbouw gemeten, want ik had nog een mooi onbeschadigd uitgesneden stuk liggen voor de wassmelter. Die maat komt uit op 6,3 mm. Ik heb ook een stuk raat gemeten dat door de bijen is omgebouwd van fijn werk (oorspronkelijk werkster-kunstraat) naar grof werk en die darrencellen zijn aanzienlijk groter. Hier was het gemiddelde van 10 cellen 6,7 mm. Beide raatstukken zijn afkomstig van verschillende volken. De laatste is een Buckfast F1.
Allen Dick heeft in zijn tabel 6,4 mm blauw benadrukt. Dat is dus groter dan mijn meting van eigen bouw, terwijl bij de werkstercel zijn blauwe arcering met 5,1 mm kleiner is dan mijn meting. Ik heb het gehele artikel nog niet gelezen en begrijp dus nog niet alles wat hij veronderstelt of probeert aan te tonen.

Ik denk dat de maat van de cellen in de genen ligt opgeslagen. Dat verander je niet door een grotere celbasis aan te bieden met kunstraat. Evolutie (met verandering van genen) naar een andere celmaat (is dat ook het woord voor je compagnon bij 2 criminelen in 1 cel?) is wel mogelijk denk ik, maar dat duurt aanzienlijk langer dan 100 jaar. In dat laatste geval zullen de bijen wel grotere cellen bouwen en mogelijk grotere larven en bijen produceren. Interessant zou zijn te weten of in een schaal van oplopende en aflopende waarden (celbreedtes) de bijen de cellen blijven gebruiken. Bij oplopende waarden is dan interessant waar de moer overgaat tot het beleggen met onbevruchte eitjes een waar het de bijen te breed wordt om nog te gebruiken als darrenraat.

Groetend, Albert

Albert,

Ik weet niet hoelang het duurt voordat bijen zich aanpassen aan de grootte van de aangeboden cellen. Er is wel veel over geschreven, te zien in dit historisch overzicht: http://www.beesource.com/pov/lusby/celldata.htm


Hieronder nog een aantal opmerkingen die ik van Dave per email heb ontvangen:

There are some strains of Apis Mellifera Mellifera and Apis Mellifera
Carnica that will not manage in cells smaller than 5.6 mm, but the majority of bees will be 'happy' on 5.1 mm to 5.35 mm. Much of the current controversy is based around using even smaller sizes to try and redress the balance and get back to the 'natural' cell sizes that existed before foundation was invented and influenced the size of cells and thus of bees.

> Will a smaller size bees also imply a different size queen excluder ?

If you study the dimensions of queen excluders that have been manufactured over the last 100 years or so, they have increased in gap width as the bees have been increased in size.

> Can we ever find the original size again now the
> bee population is "poluted" with bigger bees ?

Yes, but it will probably take another century to get it right.

> we must also be careful not to make the bees too small.

Bees have a wide range of body sizes within any one colony, the small ones are at no disadvantage. My concern is that nature took 30 million or more years to refine the bee's size (as of 1880) there must have been a good solid set of reasons for the size that the bees had evolved to at that time, I would merely like to see the bees returned to that size.

I have done quite a bit of work on this 'problem' and I reckon that 5.08 to 5.1 is about right for most cases (this size is now produced in Norway and Sweden).

I would use your 5.3 mm for brood purposes and use the 5.7 in honey supers.

Dag Hennie,
Maak je niet dik, zou ik zeggen.
In BIJEN (april 2003) schrijft Peter Elshout op blz. 111 over raatvernieuwing in verband met het verkleinen van cellen. Een raat in de BK wordt jaarlijks de bakermat van acht generaties bijen. Deze raat wordt door verontreiniging donker van kleur en de celinhoud wordt kleiner.
Hij geeft een overzicht uit de Schweizerischen Bienenvater.
Na 40 generaties is de celdoorsnede teruggelopen van 5,36 naar 4,9
De capaciteit van de honingmaag loopt terug van 43 mm3 naar 32mm3
Het geboortegewicht loopt terug van 125mg nar 108mg
-
Jij, ratelaar, bent helemaal gefocused op de uitgangspositie; die verandert dus van generatie op generatie.
Zelfstandige, vrije bijen lossen dat op hun eigen wijze op!
Ze maken maar een jaar gebruik van eigengemaakte raten en dan vertrekken ze om een nieuw ameublement op te kunnen bouwen. Het achtergebleven volk blijft achter, maar wil toch nieuwe raten gaan aanbouwen.
Het is dus niet goed om te 'knieperig' te willen beginnen met de grootte van de cellen.
Op den duur krijg je dan bijen van mierengrootte!

In het Maandblad voor de Bijenteelt 1935 is er een uitgebreide discussie geweest over de wenselijkheid van een groter celformaat. Onder "Archief" en "Maandblad VBBN" vind je hierover een serie artikelen hoe de imkers destijds juist grotere celmaten wensten. De reeks begint in januari met artikel: "Is het mogelijk grotere bijen te kweken?".
Ook nu nog interessante lectuur. (zoals veel van die oude stukken tekst).