HUIB KOEL schreef op 30-07-'03 het volgende bericht:
Dierziekte bedreigt nu ook de fruittelers
Vervoersverbod en ruimingen na uitbraak 'Amerikaans vuilbroed' onder verstuivingsbijen
Het Financieele Dagblad 30 juli 2003
AMSTERDAM - Na de serie uitbraken van dierziekten onder koeien, varkens en kippen, zijn dit keer de bijen het slachtoffer. Zij worden getroffen door het dodelijke vuilbroedvirus. Dat blijkt vooral een bedreiging voor de Nederlandse fruittelers.
Sinds maandagmiddag 16.00 uur is er een vervoersverbod van kracht in Nederland. Ook wordt er weer geruimd door de Algemene Inspectiedienst AID. Plaats van handeling is het Brabantse dorp Soerendonk.
Dit keer zijn het geen kippen met vogelpest, varkens met mkz of koeien met BSE. Het gaat om bijen. In de kasten en korven van een imker is 'Amerikaans vuilbroed' geconstateerd.
De branchevereniging VBBN, de Vereniging tot Bevordering van de Bijenteelt in Nederland, heeft een telefoontje van het ministerie ontvangen met de onheilstijding, zo meldt het secretariaat. 'Een officieel bericht hebben we nog niet binnen. Dat duurt altijd een tijdje.' Volgens voorzitter Jos Plezier is er echter alle reden om de alarmklok te luiden. 'Vuilbroed is een zeer besmettelijke en ernstige ziekte waarvoor eenzelfde aanpak geldt als voor vogel- en varkenspest.'
Voor imkers die vuilbroed constateren, geldt een wettelijke meldingsplicht. Net als bij de recente klassieke vogelpest onder pluimvee wordt na constatering van virus het gebied rond de aangetaste bijenkasten direct afgesloten. Het ministerie heeft een kordon gelegd rond Soerendonk met een straal van drie kilometer. Er mag geen bij in of uit. Dat klinkt als een onuitvoerbare maatregel, want wie houdt de insecten tegen?
Volgens Plezier is dat niet zo'n probleem. Het afgesloten gebied is gelijk aan de maximale vlucht die bijen maken. 'Ze komen niet verder dan drie kilometer van hun kast.'
Vuilbroed kan flinke economische schade aanrichten. Niet alleen bij imkers zelf, maar ook bij hun klanten. Dat zijn niet de kopers van honing, want dat product is slechts bijzaak. Minder dan 5% van het Nederlandse honinggebruik wordt door Nederlandse bijen verzameld.
De belangrijkste klanten van de circa 7000 Nederlandse imkers die zijn aangesloten bij een branchevereniging, zijn fruittelers. De bijenkasten worden tegen vergoeding in boomgaarden en tuinbouwkassen geplaatst om gewassen te bestuiven. Naast appels en peren betreft het de teelt van onder meer aardbeien en courgettes. De toegevoegde waarde van de productie waarin bijen een rol spelen, bedraagt in Nederland naar schatting euro 750 mln per jaar.
Vuilbroed is een virusziekte die een bijenvolk volledig kan vernietigen. Volgens Plezier worden de larven zodanig aangetast dat ze gaan rotten. Een ervaren imker kan een uitbraak vaststellen met de zogeheten luciferproef. 'Als je een lucifer in de larven steekt en je kunt draden trekken, dan is het mis.' Vaak zijn ook de dekseltjes van was ingezakt waarmee de raten zijn afgedekt. Hieronder bevinden zich dan besmette larven.
Amerikaans vuilbroed komt regelmatig voor in het grote honingland Duitsland. In het verleden zijn er in Nederland al meerdere uitbraken geweest, maar ons land was sinds anderhalf jaar virusvrij. 'We dachten dat we ervan verlost waren. Nu is er toch weer een uitbraak geconstateerd', zegt de VBBN-voorzitter. De jongste theorie is dat veel bijen het virus altijd onder de leden hebben. Het duikt echter pas op als een volk verzwakt is. Het zou betekenen dat preventieve maatregelen weinig zin hebben. 'Maar het is nog slechts een theorie', waarschuwt Plezier.
De besmette imker in Soerendonk wordt direct geruimd. Bij het doden van bijen lopen de emoties minder hoog op dan bij het ruimen van varkens en kippen. De branchevoorzitter spreekt niettemin van een 'ruwe procedure' en 'een klap voor imkers'.
De kasten met de bijenvolken worden door de inspectie- en ruimingsdienst AID verbrand. Tevens wordt de apparatuur van de imker zwaar ontsmet of vernietigd. Ambtenaren van de AID zoeken daarna het gebied met een vervoersverbod van buiten naar binnen af op andere besmettingshaarden. Wordt vuilbroed aangetoond, dan volgt onmiddellijke ruiming.
De Nederlandse Bijenhouders hebben al een moeilijk jaar achter de rug met een hoge sterfte onder hun volken. De imkers hebben al veel last van de varroa-mijt. De bestrijding verloopt steeds moeilijker omdat de bijen resistent worden voor het middel fluvalinaat.
Enkele maanden geleden heeft de branchevereniging zich met een brandbrief tot minister Veerman van Landbouw gewend. Opvallend is dat daarin expliciet werd gewaarschuwd voor een uitbraak van vuilbroed.
In de brief schrijven de imkers dat er door alle problemen in hun sector een tekort dreigt aan verstuivingsbijen in Nederland. Het gevolg is dat er meer bijen moeten worden geïmporteerd. Daarmee neemt het risico toe dat er ziekteverwekker smeekomen.
Het gaat niet alleen om het gevaar van vuilbroedimporten, maar ook om nieuwe infectiehaarden. Zo is in Duitsland het Kasmir- virus opgedoken. Het agressieve virus is slechts eenmaal eerder in Europa gesignaleerd, in 1997 in Spanje, en veroorzaakt veel sterfte onder bijen.
Ook rukt de 'small hive beetle' op. Deze kleine kever komt uit Zuidelijk Afrika, maar is tot een plaag uitgegroeid in de Verenigde Staten, Australië en Egypte. De larven van de kever vreten zich een weg door bijenkasten en korven en maken die onbewoonbaar.
De bijenhouders vinden dat de Nederlandse overheid de importbijen strik moet controleren op aanwezigheid van virussen, kevers en andere ziekteverwekkers. De Europese brancheorganisatie van bijenhouder heeft datzelfde bepleit in Brussel.
Bert van Kalles
Huib Koel
