Hommels krijgen illegaal kinderen

[tory]

Ter informatie een stukje uit de volkskrant dit weekend:
''Hommels krijgen illegaal kinderen''
Dieren in grote kolonies met een koningin aan het hoofd - zoals bijen en mieren - planten zich niet voort. Voortplanting is voorbehouden aan de koningin. Maar sommige onderdanen doen het stiekum toch en dringen daartoe andere kolonies binnen.
Dat laatste is ontdekt door een groep Britse wetenschappers. Zij onderzochten 32 volken van de hommel ''Bombes terristris ''. In 13 van deze kolonies vonden zij 44 exemplaren - mannetjes uit onbevruchte eieren - die genetisch verwant waren aan volken van buiten, meldt Nature van 29 juli.
Voortplanting door uitsluitend een koningin is gunstig voor de samenhang van de kolonie, luidt de theorie. Haar nakomelingen worden verzorgd door onderdanen, de werksters. Deze hebben geen belang bij eigen voortplanting: ze zijn zelf afstammelingen van de koningin en met de verzorging van haar nakomelingen brengen ze dus toch eigen verwanten groot. Door andere kolonies binnen te dringen, omzeilen sommige werksters de binding van de verwantschap. Waarom is niet duidelijk.

[maartenkleijne]

Eerst wordt gesproken over 44 darren.In de laatste zin gaat het echter over 'werksters'. Foutje van de Volkskrant -ik had het ook gelezen.
Darren lijkt mij logisch: moeren bevruchten in een vreemd volk is goed voor de genen.
Werksters is vreemd? Wie weet het goede antwoord, ik lees zelf geen Nature.

[Leo van der Heijden]

Zou het kunnen zijn dat enkele of maar 1 werkster een andere kolonie binnen dringt om daar wat onbevruchte eitjes te leggen? Hieruit zouden dan die 44 'vreemde'

[Els Kleijnendorst]

Zal proberen antwoord te geven op bovengenoemde vragen.

- Leo, hommelkoninginnen paren inderdaad in de lucht, maar tijdens de paring vallen ze op de grond. Maar de paring kan ook zonder vliegen, dus op de grond, tot stand komen. De paring duurt 15 tot 30 minuten. Een hommelkoningin paart slecht met 1 mannetje. Het mannetje gaat hierbij niet dood en kan met meerdere koninginnen paren.

- Wil genoemd onderzoek niet in twijfel trekken, maar hommelwerksters uit andere volken worden niet geduld in het broednest. Als er toch een vreemde werkster het nest binnenvliegt gaat de gehele kolonie gelijk tot de aanval over en dood de binnendringster. Ontsnapping is bijna niet mogelijk, laat staan dat zij in de gelegenheid gesteld wordt om eieren te gaan leggen.

- In een hommelvolk beginnen sommige werksters in een vrij vroeg stadium al eieren te leggen. In het begin worden deze eieren nog opgeruimd (opgegeten). Later, als het volk groot is, krijgen deze eieren wel gelegenheid om zich te ontwikkelen. Als je in een hommelnest kijkt zie je in dit latere stadium zelfs vaak dat eenzelfde cel meerdere malen belegd wordt. Dat gaat als volgt: de koningin legt haar eieren in de cel, rust hierna even op de cel uit en loopt dan van de cel af om bijv. wat te gaan eten. (Zij wordt niet gevoerd door de werksters en belegt ook niet achtereen meerdere cellen.) Terwijl zij de cel met eieren heeft verlaten ziet de eierleggende werkster haar kans schoon, eet de eieren van de koningin op en legt zelf eieren in de cel. Ook zij blijft even bij deze cel, verdedigt deze zelfs, maar verlaat de cel tenslotte. De koningin is inmiddels teruggekeerd, bemerkt dat er vreemde eieren in de cel liggen en eet deze op haar beurt op, enz. (Een hommelkoningin belegt weliswaar niet meerdere cellen achtereen, maar de door haar belegde cellen liggen altijd in cirkels. Vandaar dat zij terugkeert naar de plek waar zij het laatst een cel heeft belegd).

- Dat moer-vreemde genen die in de mannetjes worden aangetroffen komen ongetwijfeld doordat deze afkomstig zijn van de werksters. Deze hebben immers de helft van de genen van hun vader. Een vader, afkomstig uit dezelfde omgeving aangezien hommels, in tegenstelling tot bijen, geen bevruchtingsverzamelplaatsen kennen. En het vliegbereik van hommels ook niet zo groot is.

[Erik Speksnijder]

- Wil genoemd onderzoek niet in twijfel trekken, maar hommelwerksters uit andere volken worden niet geduld in het broednest. Als er toch een vreemde werkster het nest binnenvliegt gaat de gehele kolonie gelijk tot de aanval over en dood de binnendringster. Ontsnapping is bijna niet mogelijk, laat staan dat zij in de gelegenheid gesteld wordt om eieren te gaan leggen.

Ik had wel eens gehoord, dat werksters uit andere volken zich ook binnen kunnen bedelen, bijvoorbeeld als hun eigen nest te gronde is gegaan. Vorige maand mocht ik dit met eigen ogen zien. Ik trof bij het maaien in een hooiland 2 hommelnesten aan, die zich zeer gedetaileerd lieten bekijken. 1 nest was van de grashommel en de ander van de akkerhommel. In het nest van de grashommel liepen tussen de vele rood/zwarte werksters ook 2 geel/wit/zwarte werksters van de grote aardhommel. Deze zijn hier, om wat voor reden dan ook, wel toegelaten.
In het akkerhommelnest liep ook een geel/zwarte hommel rond, maar dit bleek een koekoekshommel (B.campestris) te zijn.


Erik

[wilde]

... hommelwerksters uit andere volken worden niet geduld in het broednest.

Zoals jullie wellicht weten kweek ik al jarenlang hommels in nestkasten voor mijn plezier. Dan kun je er eens in kijken en wat van leren. Toen ik enkele jaren geleden eens een aardhommelnest had dat veel werksters verloren had (misschien dooor een bespuiting) heb ik dat versterkt met elders gevangen werksters (circa 10 stuks) van de aardhommel.
De vangstplek was ongeveer 20 km verderop, dus terugvliegen kon niet.
Deze gevangen werksters heb ik korte tijd gekoeld en direct daarna (gekoeld en wel) in de hommelkast gedaan. Ze zijn alle zonder meer geaccepteerd. Het zou anders kunnen zijn bij het spontaan bij een ander nest naar binnen gaan. Dat is overigens moeilijk vast te stellen als de dieren ongemerkt zijn.

Groetend, Albert

[Els Kleijnendorst]

Het zou anders kunnen zijn bij het spontaan bij een ander nest naar binnen gaan. Dat is overigens moeilijk vast te stellen als de dieren ongemerkt zijn.

Juist bij de ingang van het nest gedragen aardhommels zich erg waakzaam tegenover andere hommels. Ben het met je eens dat wanneer werksters in het broednest worden gebracht, dat de waakzaamheid minder is.
Ook zal de grootte van het nest en de hoeveelheid aanwezige eigen werksters zal een grote rol spelen. Een aardhommelnest in de vrije natuur is immers over het algemeen niet zo groot. Bovendien zijn op de dag, wanneer een 'vreemde' werkster binnen wil komen, een groot deel van de werksters buiten het nest aan het fourageren. Maar de vele terrestis volken die ik bij een hommelteler mocht bekijken bevatten vaak een paar duizend werksters, die er vanzelfsprekend niet uit konden. Denk dat onder die onnatuurlijke omstandigheid de agressie groter is.

Maar wat blijft staan is de vraag of "Hommels illegale kinderen" krijgen doordat vreemde werksters eieren gaan leggen - die ook nog eens tot wasdom kunnen komen.

Albert, heb jij dat ooit gezien? (door bijv. de bijgezette werksters eerst te merken)

[wilde]

Albert, heb jij dat ooit gezien? (door bijv. de bijgezette werksters eerst te merken)

Els, dat is heel moeilijk vast te stellen zonder ingrijpende acties en veel observatie. De hommels die ik toevoegde had ik indertijd inderdaad gemerkt omdat ik zeker wilde zijn van het antwoord op de vraag of dat toevoegen zou kunnen zonder nadere kunstgrepen. Mijn wijziging in de situatie ging gepaard met gekoelde hommels. Die gaan een paar uur of langer in de koelkast op ca. 5 à 6 graden. Dan lijken ze de oriëntering ook te verliezen. Ze moeten dan opnieuw beginnen, zijn zeer weerloos in het nieuwe volk en roepen door ontbrekend nerveus gedrag geen agressie op. Ik had overwogen om ook de geur te beïnvloeden met een spray van limonade of zoiets, maar ik meen dat ik dat toen niet heb gedaan.

Of vreemde werksters ook eitjes leggen op het moment dat eigen werksters dat ook gaan doen, kan ik niet vaststellen zonder alle eigen werksters te merken. Dat is voor mij gewoon onmogelijk om te doen. Het leggen heb ik ook nooit gezien. Bij het open maken en oplichten van de verweven nestmaterialen, is er veel verstoring. Dan is alle hens aan dek om de verstoorder te verdrijven en eitjes leggen wordt dan even vergeten.

Groetend, Albert