Bijenhouden.nl

"Niets in de biologie heeft zin, tenzij in het licht van de evolutie"

Bovenstaanfde is een mooie uitspraak van Theodosius Dobzhansky. Piet Jager citeerde die uitspraak al in de discussie over wederzijdse aanpassing van varroa en honingbijen.
Dobzhansky (1900 - 1975) is van origine Oekraïner/Rus. Hij studeerde in Kiev en doceerde later genetica in Leningrad. Vervolgens emigreerde hij naar de USA en was er hoogleraar genetica aan verschillende universiteiten. Tevens hield hij zich bezig met filosofie en schreef meerdere boeken, waaronder "Een bioloog over de laatste vragen". Daarin probeerde hij een synthese te geven van verbanden tussen wetenschap en godsdienst.

Het kan niet anders dan dat "biologie in het licht van de evolutie" moet gaan over het genoom van individuen, populaties en soorten en de veranderingen daarin in de loop van de tijd. Het genoom is het geheel van genetische eigenschappen, vastgelegd op chromosomen bestaande uit DNA of RNA. Het menselijk genoom omvat ongeveer 25.000 genen. Het genoom bepaalt de eigenschappen van een individu al heeft de omgeving daar natuurlijk ook invloed op. Elk individu is genetisch uniek en bezit een genoom dat op kleine onderdelen (genen) verschilt van die van de andere individuen binnen een zelfde populatie of soort. Dat komt door foutjes (mutaties) bij de transcriptie (het kopiëren) van de ouderlijke chromosomen en door recombinatie (herschikken) van chromosomen bij de voortplanting. Dat bepaalt de variatie binnen het totale genoom van een populatie of soort. Denk maar aan de variatie in lengte van mensen of de variatie in streping van zebra's. Wel heeft de variatie van elke eigenschap begrenzingen. Menselijke reuzen van 10 meter of meer, zoals die in de mythologie worden beschreven, hebben nooit bestaan. Zo ook valt de bewering in de Bijbel dat Methusalem 969 jaar oud is geworden, duidelijk buiten de begrenzing van de menselijke leeftijd zoals we die uit wetenschappelijk onderzoek kennen.

Op grond van het vorenstaande kan over (de wederzijdse aanpassing van) varroamijten en honingbijen het volgende worden gezegd.
In 1904 zijn varroamijten, afkomstig uit Indonesië van de Indische bij Apis cerana, voor het eerst beschreven door de Nederlandse onderzoeker Oudemans. Hij gaf die mijten de soortsnaam Varroa jacobsoni. Spoedig daarna bleek dat de varroamijten over heel Azië voorkwamen en ook overgestapt waren op onze honingbij, Apis mellifera. Dit nadat volken hiervan in Azië waren geïntroduceerd. Vervolgens verspreidden de mijten zich over praktisch de gehele wereld.
Onderzoek door de Australiër Anderson maakte duidelijk, dat Varroa jacobsoni genetisch geen eenheid is en dus een soortencomplex moet zijn. Varroamijten op Apis cerana verschillen zodanig dat er tenminste 18 populaties kunnen worden onderscheiden. Mijten uit slechts twee van die 18 populaties zijn overgestapt op onze honingbij. De ene populatie komt oorspronkelijk van Apis cerana uit Korea, de andere van Apis cerana uit Japan/Thailand. In Europa komt het Koreaanse type voor; in de USA komen beide typen voor. De mijten van de overstappende populaties hebben als soortsnaam gekregen Varroa destructor. Mijten uit de 16 andere populaties hebben de oude soortsnaam Varroa jacobsoni behouden. Hoewel er een duidelijke genetische variatie in de soort Varroa destructor voorkomt, zijn er bij mijn weten geen verschillen in agressiviteit ten opzicht van onze honingbijen beschreven.
Zolang er geen verschillen zijn, zal er van enige "wederzijdse aanpassing" bij de mijten geen sprake kunnen zijn en dus ook niet van (natuurlijke) selectie daarop. Vanuit evolutionair biologisch oogpunt hoeft dat ook niet. Mocht Varroa destructor door te destructief gedrag bij onze honingbijen zich zelf om zeep helpen, dan kan de soort altijd terug vallen op de populaties die nog steeds aanwezig zijn bij de oorspronkelijke gastheer Apis cerana.
Mocht naderh

Henk, andere onderzoeken naar kanker e.d. worden toch ook wereldwijd gevoerd. Het belangrijkste is dat labo's hun onderzoeken op elkaar afstemmen. Voor mij mag dat gerust één centraal labo voor gans Europa zijn ipv ieder land zijn onderzoekje, als er maar overleg is tussen de labo's. Dat zou beter te controleren zijn dan wat nu gebeurt.
Vraag waar velen mee blijven zitten is toch waarvoor dat Europese geld dan wel wordt gebruikt, als ik nu hoor dat het onderzoek naar de varroa al niet meer zinnig is of enkel een prestigezaak. Ik neem aan dat het eerste wat men doet, wanneer een door Europa gesubsideerd project werd binnengehaald, erin bestaat (nadat men zich eerst eens duchtig in de handen heeft gewreven) een labo volledig daarvoor uit te rusten, er een gekwalificeerd onderzoeker voor aan te duiden, eventueel met assistent, de nodige bureelmiddelen ter beschikking te hebben enz.... en dan verwacht de imker daar natuurlijk iets van.

De vraag kan ook omgedraaid worden, als het onderzoek naar varroa geen zin heeft hoe kunnen Wageningen en Gent dat geld dan nuttig besteden VOOR DE IMKERS.

Bij het nalezen vind ik me iets te negatief overkomen, want misschien doen de onderzoekers er nuttige dingen mee, alleen weten wij het niet.

Een heel goede, goed onderbouwde en moedige vraag, Henk!
Persoonlijk den ik dat een groot wetenschappelijk onderzoek prematuur is. Zo'n onderzoek kan slechts 1 of enkele aspecten bekijken. Als het positief resultaat heeft is dat mooi meegenomen maar de kans op negatief resultaat is vrij serieus, en dan staan we jaren verder nog steeds met lege handen.
Kleinschalig veldonderzoek is echter wel mogelijk middels het groeiend aantal imkers (zoals Romee, JP en ikzelf) dat geen varroa bestrijdt al meerdere jaren. Hier kunnen hypothesen worden ontwikkeld over de vraag: hoe komt het dat de bijen van deze mensen niet uitsterven. Nog steeds zijn er (bejaarde) imkers die nog nooit van varroa gehoord hehben maar lekker doorimkeren alsof er ook geen varroa bestaat.
Nadat deze kwalitatieve fase van onderzoek kan alsnog een grootschaliger onderzoek worden opgestart.

Hoeveel ik wil betalen? Ik betaal nu een bedragje voor ons clubblad; 20% meer mag van mij als er serieus onderzoek gedaan wordt over varroa. Maar niet om een student of een paar drs'en te sponsoren voor een onbenullig onderzoekje maar voor een echt praktijkonderzoek waar imkers van Nederland en Vlaanderen samen aan kunnen werken maar wel met een wetenschappelijke opzet.
Een eigen labo of eiland lijkt mij ook heel erg overbodig. De PPO levert/leverde ook geen echt bruikbaar rendement waar je op blind kunt varen. (ja ja, je kunt het wel wel doen maar er is geen wetenschappelijk motief voor.)

En niet te vergeten:
-het lopende onderzoek van Romee, zeker als er een inspanning wordt gepleegd door de vereniging om daar meer van de niet bestrijdende imkers in te trekken.
-de Stichting Duurzame Bij die meer systematisch werk doet dan goedwillende imkers, die ook nuttig bezig zijn.

Voorbeeld hypothese: in Zoetermeer is een overdaad aan late dracht. Wat doet met de weerbaarheid van de bijen?

Noot: Over de selectie van varroa destructor ben ik nog apart iets aan het schrijven.

Henk v/d S. schrijft:

Zo ook valt de bewering in de Bijbel dat Methusalem 969 jaar oud is geworden, duidelijk buiten de begrenzing van de menselijke leeftijd zoals we die uit wetenschappelijk onderzoek kennen.

In die tijd rekende men niet in jaren, maar in maanden. Bij elke nieuwe maan was er een 'jaar' voorbij. Je moet dus 969 : 12 = ruim 80 jaar. Dat was voor die tijd een respectabele leeftijd om in de analen te vermelden. Inhoudelijk is het begrip 'jaar' bij de vertaling dus niet helder geweest.

!Piet

En dan heb je het over maanjaren, Piet, die ongeveer 11 dagen korter zijn dan onze 'Romeinse' zonnejaren.

Beste Marc, Maarten en Piet,

Het heeft helaas even geduurd voordat ik er aan toekwam om jullie te antwoorden. Andere zaken vereisten even mijn aandacht.

Marc,
U vraagt naar de verantwoording van Europees geld voor het varroa-onderzoek. Dergelijk geld bestaat echter niet. De EU heeft in haar wijsheid geconcludeerd dat de produktie en afzet van honing in Europa onvoldoende is ontwikkeld. Ongeveer 50% van de honingconsumptie in Europa moet namelijk worden ingevoerd. De Europese Commissie heeft daarom besloten de produktie en afzet te bevorderen door een subsidiebeleid, neergelegd in de EG-richtlijn nr 1221/97 en een latere aanvulling in 2004. Voor ieder EU-land is een geldbedrag beschikbaar. De grootte van dat bedrag is vastgesteld naar rato van het aantal professionele imkers in het land. Dat geld komt beschikbaar als de nationale overheid daar eenzelfde bedrag aan toevoegd (50% contra-financiering). Stelt de nationale overheid minder geld ter beschikking, dan verlaagt de EU ook haar aandeel. In Nederland wordt al het geld dat de EU voor Nederland beschikbaar heeft, binnen gehaald. Voorzover ik weet geldt dat ook voor België. Dat geld gaat in een pot bestemd voor het "Nationale Honingprogramma". De EU heeft bepaald dat er nu 6 thema's (binnen het hoofddoel) zijn waaraan het geld mag worden besteed. Wel moet de overheid overleggen met de nationale imkerorganisaties over de besteding van dat geld. In België wordt het geld via meerdere thema's beteed, waaronder het thema Varroabestrijding. Daarover is bericht door G. De Roeck in het Maandblad van de Vlaamse Imkerbond (jg 91, nr 10, 2005 ; jg 92, nr 2, 2006 en jg 92, nr 5, 2006). In Vlaanderen gaat ongeveer 28% van het geld naar het thema varroabestrijding en het wordt besteed voor het doen van onderzoek. In Nederland gaat alle geld naar het thema varroabestrijding en ook hier wordt het besteed aan onderzoek op dat gebied. Van ouds besteedt de Nederlandse overheid (lees het Ministerie van LNV) geld aan onderzoek bij PPO-Bijen, momenteel ongeveer 150.000 Euro. Dit geld wordt ingezet voor contra-financiering en het verkregen EU-geld gaat daarom ook naar PPO-Bijen voor onderzoek naar varroa.
Uw vraag omdraaien betekent, dat het thema varroabestrijding zou moeten vervallen. Er blijven dan de andere thema's over om de produktie en afzet van honing te bevorderen. De Nederlandse overheid zal daar niets voor voelen. Haar prioriteit ligt niet bij de produktie van meer honing, maar bij het veilig stellen van voldoende volken voor de bestuiving van gewassen.

Maarten,
Jij bent de enige die reageert op mijn voorstel om wel of geen geld uit te geven voor een bepaald project. Kennelijk heeft de rest er geen belangstelling voor (of kennis over) en dat is jammer.
Jouw aanpak via "niet-bestrijdende-imkers" lijkt me reëler dan die van Hanna Bijs. Maar ook dat wordt vermoedelijk een moeilijke zaak, gezien wat Tjeerd Blacquière schrijft in het januari-nummer van Bijen uit 2005. Verder heb ik zo mijn twijfels over de voortzetting van het houden van enquêtes. Die twijfel wordt mede gevoed door het beperkte resultaat en als gevolg daarvan het verschil in uitspraken over wel of niet vroegtijdig in augustus/september varroa bestrijden. De mening daarover verschilt per land. Desalniettemin is aan PPO-Bijen gevraagd om te bezien of samenwerking met Romée mogelijk is wat betreft het houden van enquêtes naar verdwijnen/sterfte van volken. Binnen het huidige onderzoeksbudget van de NBV is daar zonodig extra geld voor beschikbaar. Ook heeft het HB van de VBBN twijfel over de haalbaarheid (kans op succes) van het project van de stichting "De Duurzame Bij", maar dergelijk onderzoek is wel nuttig en gewenst. Reden voor de NBV om het project voor een beperkt bedrag te financieren, als een soort aanmoedigingspremie zal ik maar zeggen. Overigens zullen we dat alles binnenkort in de NBV-Commissie Onderzoek bespreken.

Piet,
Jouw tijdsrekening over Methusalem is nieuw voor mij. Zo leer je nog eens wat, al heeft Maarten weer een andere berekening. Dat onderwerp was natuurlijk niet het issue waar ik het over wilde hebben. Ik denk dat mijn punt over begrenzing van variatie wel duidelijk was.

Bedankt voor jullie reacties.
Henk

Henk van der Scheer schreef :
"De ene populatie komt oorspronkelijk van Apis cerana uit Korea, de andere van Apis cerana uit Japan/Thailand. In Europa komt het Koreaanse type voor; in de USA komen beide typen voor. De mijten van de overstappende populaties hebben als soortsnaam gekregen Varroa destructor. Mijten uit de 16 andere populaties hebben de oude soortsnaam Varroa jacobsoni behouden. Hoewel er een duidelijke genetische variatie in de soort Varroa destructor voorkomt, zijn er bij mijn weten geen verschillen in agressiviteit ten opzicht van onze honingbijen beschreven."

Ik heb geleerd dat een van de redenen waarom het varroa probleem in Zuid Amerika kleiner is dan in Europa en Noord Amerika, is dat daar het Japan/Thailand type voorkomt. Dit zou minder agressief zijn dan het Korea type.
Je schrijft ook "Canada" als je het hebt over het zoeken naar tolerante volken. Kan je vertellen waar dat is gedaan ? Ik weet, dat er geprobeerd wordt om te selecteren, maar dan wordt er wel behandeld en/of er wordt teeltmateriaal van buitenaf ingebracht.

vanuit de Peace River Vallei, Ria van den Berg
leven op een imkerij in Canada : http://www.vandenbergfamily.ca

"Dit geld wordt ingezet voor contra-financiering en het verkregen EU-geld gaat daarom ook naar PPO-Bijen voor onderzoek naar varroa."

Wel Henk, als dat het is komt mijn bereidwilligheid mee te betalen te vervallen.
PPO gaat echt het wiel niet uitvinden. Casuistische uitwissseling zoals hier op het forum belooft dan meer toekomst.

Graag wil naar voren brengen richting Henk van der Scheer, dat 100 hobbyimkers één beroepsimker vertegenwoordigen. Dat is ook in de praktijk zo want vele volken van de hobbyimkers vinden hun weg naar bestuivingsprojecten.
Ed Pieterse

We hebben hier in Europa de Varroa Desstructor, die komt van de Apis Cerana van Japan en Korea af.

Het is toevallig en helaas de voor ons meest agressive soort.
Ed Pieterse