Bijenhouden.nl

Klegee,

Een week geleden ongeveer, konden we in de media van alles horen en lezen over een grote heidebrand in de omgeving van Mook (Nederlands Limburg). In het voorafgaande najaar was het op diezelfde hei ook al raak, herinner ik mij, evenals op een aantal andere heidegebieden in Nederland. Er kwamen in het najaar, en onlangs opnieuw, allerlei natuurbeschermers aan het woord die hun grote bezorgdheid uitspraken. Er was er in de herfst zelfs eentje die beweerde dat het een aantal decennia gaat duren voordat de schade hersteld is. Die bezorgdheid is volgens mij volkomen in strijd met wat er in de bijenliteratuur over heidebeheer valt te lezen.

Mijn meest uitgebreide bron over heidebeheer is Hensels (1981). Die geeft een lange opsomming van maatregelen, waarmee de heide eeuwenlang in stand is gehouden. (Ik schrijf 'maatregelen', maar in werkelijkheid deed men lang geleden natuurlijk niet aan natuurbehoud.) Hensels somt op: afplaggen, afbranden, begrazen, bemesten, ontwateren. Hensels schrijft verder: 'Deze maatregelen komen niet alleen de bijen ten goede, maar ook alle organismen die voor hun voortbestaan een evenwichtig beheerd heidegebied nodig hebben, van gentianen tot korhoenders toe.'

Als je dit zo leest, dan moeten we toch allemaal heel blij zijn als die hei bij tijd en wijle weer eens lekker in de fik vliegt? Imkers uit Limburg, naar de Moker hei dit jaar!

Groet,

Bart de Coo

Bart, ik heb vroeger op de Veluwe geleerd dat de heide gebrand moet worden als het boven droog is maar bij de wortels nog koud en nat, zodat de heide meteen weer uit kan lopen.
De huidige heidebranden zitten, denk ik, .op het grensje: misschien is de grond al te droog misschien ook niet.
Nadeeel van branden is wel dat er enorme hoeveelheden berken en dennen kunnen opslaaan en daar hebben de bijen niks aan, maar het is wel fijn voor de vrijwilligers die ze mogen uittrekken.

kan het zijn dat er vroeger boekweit werd gezaaid nadat de heide was afgebrand?

Volgens het laatste heidebeheer symposium in Wageningen in 2005 moet het Nederl. heidebeheer actiever. Goed referentiekader vormt de Luneburger heide. Wel bekend bij imkers.

Afbranden is dus helemaal niet zo slecht. Wel ben ik het met Maarten eens dat het ervan af hangt wanneer en hoe gebrand wordt. Is dit gebied letterlijk zo vatbaar voor branden dan is het misschien een goed voorstel om gecrontoleerd af te branden in de juiste tijd. Het paradoxale van het hele heide beheer is dat we min of meer de kennis rondom een goed actief heide beheer zijn verloren.

jp

labrador schreef:kan het zijn dat er vroeger boekweit werd gezaaid nadat de heide was afgebrand?

Hallo Jaap
Niet noodzakelijk. Er werd ook wel rogge ingezaaid. Bijen, boekweit en schapen met hun mest vormen een soort kringloop. Door een besluit in 1442 (in 't Gooi) mocht een gezin 33 schapen houden. Twee gezinnen onder een dak 55. Dit recht was oorspronkelijk voorbehouden aan de inwoners van Hilversum en Laren. Met de mest van die schapen werd het land bemest voor de boeweit. Huizers hadden geen schapen en gebruikten visafval, waarop de boekweit het ook goed deed. Zonder bijen geen boekweit. De schapen hielden de heide "schoon" dus afbranden gebeurde alleen voor ontginning of huizen bouw.

Bron:Vrankrijker, Dr. A.C.J. de ; 1947: Naerdincklant
Groeten, Willem

Hier bij Assel (op de Veluwe) zo'n 25 bunder afgefikt. Het eerste jaar geeft de hei geen (goede) honing, dus wat dat betreft een vloek. Alle voor de hei schadelijke insecten (Heidehaantje) zijn natuurlijk ook verbrand, dus wat dat betreft een zege.

Bijenvrienden,

(Dit wordt een wat lang verhaal, maar ik heb er mijn best op gedaan, dus lees het even, wil je?)

Toch maar eens rondgegoogled, op zoek naar een antwoord op mijn vraag.

Dat luidt: een vloek.

Ik zal dat uitleggen.

Heide wordt al eeuwenlang afgeplagd. Boeren deden dat om mest te verkrijgen. De bovenlaag van de heide is immers humus, waar flink wat schapenmest en as doorheen zit/kan zitten. De heide bleef hierdoor behouden. Als de humuslaag te dik en dus te vruchtbaar wordt, dan krijgen allerlei andere planten een kans en dan verdwijnt de hei.

(Ik herinner mij een artikel in de krant over iemand die promoveerde op het landschap van Drenthe. Hij kwam tot de slotsom, dat een Drentse boer, zo’n anderhalve eeuw geleden, 30% van zijn tijd kwijt was aan plaggensteken! Je moet dus niet denken dat men bewust de heide onderhield. Men had gewoon mest nodig en die schapen moesten toch ergens grazen. Heide-‘beheer’ was dus meer geluk dan wijsheid. Bovendien waren veel mensen helemaal niet zo onder de indruk van die hei. Ze vonden het maar braakliggend terrein dat je zo gauw mogelijk in cultuur moest brengen. En trouwens, geloof het of niet, tot zo’n anderhalve eeuw geleden werden de korven na de boekweitdracht geslacht. De ‘opzetters’, dus de korven die bestemd waren om te overwinteren, gingen naar de hei om daar hun eigen winterkostje te verzamelen! De populariteit van heidehoning dateert pas van de tweede helft van de negentiende eeuw.)

Dat plaggen steken, gebeurt tegenwoordig alleen machinaal – ‘schaven’ - met als enig oogmerk het heidebeheer. Die vruchtbare bovenlaag kun je ook verwijderen door die te verbranden en te maaien. Dat branden gebeurt alleen ’s winters, bij voorkeur als het vriest en de wind moet tussen kracht 3 en 5 in zitten. Het mag natuurlijk alleen met een vergunning. Verder moet erop worden toegezien dat de ondergrond niet al te droog is, zodat alleen de bovenste laag verbrandt.

Als dus nú, met déze droogte en precies op het moment dat de plantjes weer tot leven komen, de hens erin gaat, dan lijkt mij dat een vloek en zeker geen zegen.

En nu moet ik nog uitzoeken hoe het zit met die relatie boekweit/heide. Ik kom wellicht bij u terug.

Groet,

Bart de Coo

Schit-te-ren-de site gevonden over de instandhouding van de heide in de negentiende eeuw. Uitgebreid en superdeskundig. Ga naar http://www.hetreestdal.nl/interviews/3.php Je krijgt dan een interview met een zekere Albert Dragt te lezen. Die man weet echt alles.