als het gaat over bestuiving en vooral als de schrijver het heeft
over zelfbestuiving. Ik geef een voorbeeld uit het boek "Werkboek
bijen houden" van J.J.Speelziek. Op pg. 17 doet hij uit de doeken wat hij onder bestuiving verstaat:
Ik heb Speelziek hoog in mijn vaandel; zijn grote kennis en ervaring overBestuiving is het verplaatsen van stuifmeel van de meeldraden naar de stamper. Dit kan geschieden door de bloemen zelf (zelfbestuiving), door de wind of door dieren en soms ook via het water (kruisbestuiving). Onder
kruisbestuiving wordt tevens verstaan het overbrengen van stuifmeel naar
een andere bloem van dezelfde plant, of naar een plant van dezelfde soort
uit de naaste omgeving. Deze laatste vorm van kruisbestuiving wordt ook wel
"buurbestuiving" genoemd.......
Zelfbestuiving komt overal voor, doch vooral in streken die arm zijn aan
insekten, zoals in kust- en poolgebieden en op woeste gronden.
bijen weet hij uitstekend te verwoorden. Van zijn uiteenzetting over bestuiving begrijp ik niets.
Kruisbestuiving, buurbestuiving, zelfbestuiving: zij komen alle drie voor bij voorbeeld bij composieten ( Margriet, zonnebloem e.d.). Een mooie afbeelding
bij Six, Im Reich der Bienen, laat zien wat er gebeurt:
De lintbloemen langs de rand zijn meestal steriel en bedoeld om insecten te lokken; het hart (het hoofdje) bestaat uit vaak honderden kleine bloempjes. De kroonblaadjes daarvan zijn tot een kelkje vergroeid; in het kelkje vormen de helmknoppen van de meeldraden een buisje; aan de binnenkant daarvan rijpt het stuifmeel; als
dit rijp is, groeit door het buisje heen de stamper met haar stempel naar buiten en neemt het rijpe stuifmeel mee. Je zou het als volgt kunnen tekenen:
Links de mannelijke vorm: het geslachtsrijpe stuifmeel wordt door de naar buiten groeiende stempel mee naar buiten genomen en zo mogelijk door de
bestuivende bij opgepikt.De bij komt op de nectar af onder in het kelkje.
Rechts de vrouwelijke vorm: de stempel opent zich; het restantstuifmeel kleeft onder de stempeltakjes (geen bestuiving door eigen stuifmeel!).
Geheel rechts: er heeft geen bestuiving door "vreemd" stuifmeel plaats gevonden
of deze heeft niet tot bevruchting geleid; de laatste noodgreep van de bloem om alsnog aan stuifmeel te komen is het omkrullen van de stempeltakjes zodat deze
alsnog "eigen" stuifmeel kunnen opnemen.
Dit opnemen van eigen stuifmeel (zelfbestuiving) hoeft niet tot bevruchting te leiden; vaak is de stempel niet ontvankelijk voor eigen stuifmeel; als dit wel het geval is en de zaadcel via de pollenbuis het eitje bereikt, spreken we van zelfbevruchting (een vorm van inteelt dus).
Op de "bloem" hierboven zijn de bloempjes van de buitenste rijen opengegaan.
Deze zullen grootdeels nog mannelijk zijn; de bij neemt het stuifmeel mee naar
naar de volgende "bloemen" van dezelfde soort; als deze al bloempjes hebben in het vrouwelijke stadium kan kruisbestuiving plaats vinden; kruisbestuiving leidt doorgaans ook tot kruisbevruchting, in overeenstemming met de bedoeling van de bloem.
Zelfbestuiving wordt veelal door het bestuivend insect veroorzaakt wanneer
mannelijk en vrouwelijk gelijktijdig in de bloem geslachtsrijp zijn en het insect eigen stuifmeel op de stempel deponeert; vaak accepteert de stempel dit eigen stuifmeel niet en volgt er geen bevruchting.
Van zelfbestuiving is uiteraard ook sprake als op onze composiet de bij van een mannelijk bloempje het rijpe stuifmeel dropt op op de rijpe stempel van een vrouwelijk bloempje in de rij ernaast; men noemt dit buurbestuiving en als dit tot bevruchting leidt is er uiteraard van inteelt sprake.
Hetzelfde gebeurt b