IJlgaten; wat zijn dat ???

[Els Kleijnendorst]

Heden de Lexicon van het Groentjes-project maar weer eens bijgewerkt. Voor de term '˜ijlgat' kan ik geen goede uitleg verzinnen. Ergens in de oude tekst staat n.l.: 'eerst werden de ijl- of vlieggaten geopend (van een korf)'

[Piet Jager]

Bij ons op de Veluwe zeggen de oude imkers 'tielgat' ('t vlieggat bij korven). Sommige korven hadden ook een spongat, maar dat zat bovenop de korf om met een voederballon de bijen te kunnen voeren of bij volle dracht er een klein kistje op te zetten voor het winnen van zuiver witte raathoning.

!Piet

[Oude Essink]

Hallo Els,
Volgens Van Dale is ijlgat een dialectwoord voor "vlieggat in een bijenkorf"; zal ongetwijfeld te maken hebben met ijlen in de betekenis "zich naar buiten begeven". De rest is gespeculeer.
iel- is een verbastering van ijl in de betekenis van ijdel; heeft hier dus niets mee te maken; ik denk dat Bert de naam moet omdoppen in Ijlgat. Of heeft hij een andere bedoeling gevonden?
hennie oes

[Johan ter Haar]

Voor de term ‘ijlgat’ kan ik geen goede uitleg verzinnen.
Wie weet het?

Ik heb een klein onderzoekje gedaan via internet

IJLGAT gaf geen enkele respons

IELGAT
Zoekend op IELGAT via GOOGLE vond ik 14 responses, waarvan 12 over bijen gaan
Veel van deze onderwerpen zijn van Drentse oorsprong en van het aangrensende Nieder Saksische gebied. IELGAT betekent Flugloch; vlieggat in de bijenkorf
http://www.geocities.com/athens/atrium/ ... udelis.htm
P. KRAMER DÜÜTSK-SEELTERSK PROVISORISKE WOUDELIESTE NÄIAPLOAGE 19.12.01
Flugloch (im Bienenkorb) Ielgat (dät), (R) Üülgat, Fluchtgat, -goate (dät)

KIELGAT
In Twente wordt het woord KIELGAT gebruikt. KIELGAT geeft 3 responses, geen enkele echter over bijen. Kielen of kieln geeft wel erg veel responses. Kielen of kieln heeft de betekenis door een kleine (deur) opening glippen. Synoniem is “TWEERN” met de betekenis van peurtn of poorten, in en uit lopen tot vervelens toe van andere aanwezigen.
Beetje geirriteerde uitdrukking: “Goa’j al te peurtn”; “zit niet steeds in en uit te lopen”.
Dus deze betekenis is ook van toepassing op het steeds in en uit vliegen van bijen door het kielgat
Ook het Niedersächsischen Wörterbuch heeft de woorden Kielen, Kieln
http://www.gwdg.de/~ndswb/800/Page10173 ... /B2002.pdf

Een Friese site komt met de betekenis van keelgat voor kielgat
http://www.wau.nl/wssfs/tsjilstynge/febrewaris1999.html
De aksje wie him wat yn it ferkearde kielgat sjitten; verkeerde keelgat
Kielen geeft ook veel Finse responses. Kielen heeft de betekenis van “de Finse taal”, of “tong” en “keelgat”, verwant met het Friese keelgat

Johan ter Haar




Bijgewerkt door - Johan ter Haar op 09/12/2002 11:50:45

[maartenkleijne]

Op Terschelling heb ik wel op de Bosplaat de grote kreken waardoor eb en vloed in en uit de kleine kreken stroomt ijlgaten horen noemen.

[Oude Essink]

IELGAT betekent Flugloch; vlieggat in de bijenkorf

goed werk, Johan; gelukkig kan Bert de naam behouden!
hennie oes

[comphees]

Hennie,
Jij keert de zaak om.
'Ielgat' of 'ielegat' is een Drents (Nedersaksisch) woord voor 'vlieggat'.
Omdat de ie in de streektaal vaak een ij wordt in het Nederlands heeft, volgens mij, iemand 'ielgat'vertaald (Vernederlandst) in 'ijlgat'.
De oorsprong van het woord 'iel'kan ik helaas ook niet vinden, maar Bert Pranger moet zijn naam 'ielgat'beslist niet 'omdoppen' of 'overlarven'in het vernederlandste woord.

Jan Tissing, Rune

Hallo Els,
Volgens Van Dale is ijlgat een dialectwoord voor "vlieggat in een bijenkorf"; zal ongetwijfeld te maken hebben met ijlen in de betekenis "zich naar buiten begeven". De rest is gespeculeer.
iel- is een verbastering van ijl in de betekenis van ijdel; heeft hier dus niets mee te maken; ik denk dat Bert de naam moet omdoppen in Ijlgat. Of heeft hij een andere bedoeling gevonden?
hennie oes

[Els Kleijnendorst]

Geweldig, wat een reacties. Ze komen allemaal in de lexicon te staan: ielgat, tielgat, kielgat en ijlgat. Spongat stond er al.
Als ik een volgende maal weer geen bevredigende verklaring voor een oud imkerwoord of term kan vinden, weet ik nu waar ik terecht kan.
Een ieder heel hartelijk bedankt voor jullie bijdragen.

mvrgr,
Els

[Allan B. Reeder]

Hallo Els,
Volgens Van Dale is ijlgat een dialectwoord voor "vlieggat in een bijenkorf"; zal ongetwijfeld te maken hebben met ijlen in de betekenis "zich naar buiten begeven". De rest is gespeculeer.
iel- is een verbastering van ijl in de betekenis van ijdel; heeft hier dus niets mee te maken; ik denk dat Bert de naam moet omdoppen in Ijlgat. Of heeft hij een andere bedoeling gevonden?
hennie oes

[Allan B. Reeder]

In het blad "Onze Taal" waarop ik geabonneerd ben staat toevalig in het novembernummer op bladzijde 323 in de rubriek etymologica: "Het Brabants-Limburgse tijlgat, tielgat 'vlieggat in bijenkorf'gaat terug op 't ijlgat, van ijlen 'zich haasten". Hiermee lijkt de vraag waar ielgat vandaan komt voldoende beantwoord.