bijensterfte 2002-2003, -14- eindconclusie

[Romée van der Zee]

Eindconclusie:
2002 is voor veel bijenvolken een belastend jaar geweest. Het eerste signaal was de bijensterfte in de nazomer bij een kleine groep imkers. Daarop volgde een fors aantal volken dat de wintervoeding niet goed opnam. In het voorjaar van 2003 werd het probleem in volle omvang zichtbaar, 15% dode volken. Bovendien was 20 % slecht uitgewinterd.
De problematiek heeft zich voorgedaan bij een beperkt aantal imkers.

Door Dr. C. Otten (Deutsches Bienen Journal 8/2003 pag: 312-314) is de wintersterfte onderzocht voor Duitsland (29%), Luxemburg (18,1%), Oostenrijk (28,2%) en Zwitserland (26,4%). De sterfte in Nederland (15%) steekt hierbij gunstig af. Otten geeft aan dat ongeveer 57 % van de imkers met meer dan 9 volken geen of normale verliezen tot 20% hebben (in ons onderzoek 69%). Wij vinden overigens een uitval van 20 % hoog, en schatten een normale wintersterfte eerder op 10%. Maar zowel in Duitsland als in Nederland ontbreekt het aan vergelijkingsmogelijkheden met voorgaande jaren.

figuur3, vergelijking wintersterfte Nederland-Duitsland
[img]../assets/afbeeldingen/onderzoek/sterfte2002-2003_vergelijking_landen.gif[/img]

Een afdoende verklaring waarom de verliezen dit voorjaar in Europa hoger waren dan normaal kon ook in het Duitse onderzoek niet gegeven worden. Wel wordt aangegeven dat de wijze van varroabestrijding enige invloed heeft op de bijensterfte. Uit ons onderzoek blijkt dit eveneens. Wij hebben aanwijzingen gevonden (vraag 12) dat imkers met dode volken meer hebben vastgehouden aan apistan, een middel waarvan inmiddels bekend is dat de mijten er resistent tegen zijn geworden. Andere middelen hebben niet voldoende voorzien in de leemte die door het wegvallen van Apistan ontstond.

In wezen is er sprake van een ruim aanbod van bestrijdingsmiddelen, die in meerderheid niet zijn toegelaten. Het gebruik wordt echter gedoogd, een situatie waarmee heel Europa te kampen heeft. De achterliggende problematiek is een falend Europees toelatingsbeleid. De imkerorganisaties zijn er niet geslaagd daarin verandering te brengen. Intensieve internationale samenwerking op dit punt biedt wellicht perspectief. Een gedoogsituatie leidt onvermijdelijk tot een formele cultuur van behandeladviezen, en een daarvan afwijkende imkerpraktijk. Daarbij ziet menig imker door de bomen het bos niet meer, en ontstaan gezondheidsrisico's. PPO-Bijen zit al in een opvallende spagaat doordat men enerzijds aangeeft dat het niet toegelaten middel oxaalzuur een gevaar kan vormen voor de gezondheid. Tegelijk geeft men, om brokken te voorkomen, enige voorlichting over hoe het gehanteerd moet worden.

Opvallend is dat methoden gebaseerd op het verwijderen van darrenraat niet noemenswaard zijn toegenomen, ondanks het feit dat deze al jaren gepropageerd worden door het PPO Bijen. Ook darrenraat verwijderen vraagt een inzet en kennis van de imkers, die verder gaat dan het inhangen van een strip in het najaar.
Een andere verklaring zou kunnen liggen in de weerzin tegen het wegnemen van darrenraat. Daar zijn goede redenen voor, waarop in dit verslag niet verder ingegaan kan worden.

De kleine groep die geen bestrijding uitvoert wijkt in wintersterfte niet af van het gemiddelde van de hele onderzoeksgroep. De vraag doemt op welke meerwaarde bestrijding heeft voor het beperken van de schade door de varroamijt.
Veredelaars kiezen de laatste jaren varroatolerantie als selectiedoel in de hoop een varroatolerante bij te ontwikkelen. Bastaardimkers veredelen in het algemeen niet. Blijkbaar kan op deze wijze ook een bevredigend resultaat behaald worden. Het onderliggende mechanisme waardoor de varroa onder de schadegrens blijft is nog onbegrepen. De aanname dat zonder bestrijding het merendeel van de volken ten gronde gaat wordt door cijfers in dit onderzoek niet bevestigd.

De resultaten van de enquête bleken op enkele onderdelen te verschillen van de beperkte aselecte controle die