Oorlog en Vrede

[Henk Klok]

Tijdens mijn vakantie Oorlog en vrede gelezen, door Leo Tolstoi.
Tolstoi was, zoals misschien bekend, ook imker. Diverse keren schrijft hij in dit boek over imkers en bijenhouden.

In het derde boek van Oorlog en vrede, derde deel, hoofdstuk 20, beschrijft hij Moskou nadat het door de Russen is achtergelaten voor het vijandige napoleontische leger. Tolstoi vergelijkt Moskou daarin met een bijenvolk zonder koningin:
[quote]Moskou was intussen leeggestroomd. Wel waren er nog wat men-
sen, ongeveer een vijftigste deel van het oorspronkelijke inwoner-
tal, maar de indruk, die de stad maakte was die van totale leegte;
zoals een bijenkorf zonder koningin leeg is, hoewel de korf voor de
oppervlakkige beschouwer de indruk wekt even vol te zijn als alle
andere korven. Om de korf, waarin de koningin ontbreekt, cirke-
len de bijen op een warme zomermiddag even bedrijvig als rond
de levende korven, en evenzo vliegen bijen in en uit. Men hoeft die
ene korf maar even nauwkeurig te bezien om te kunnen constate-
ren, dat er geen werkelijk leven meer in is. De bijen vliegen anders,
de geur en het geluid zijn anders, merkt de imker. En klopt hij te-
gen de wand van de zieke korf, dan hoort hij niet, zoals eerst, het
eendrachtig gezoem van tienduizenden bijen, het levende geluid,
ontstaan door het vibreren van hun vleugels, maar dan is het enige
antwoord een onsamenhangend gezoem dat uit verschillende hoe-
ken van de verlaten korf komt. En in plaats van de geestrijke geur
van honing en gif komt hem een lucht van bederf tegemoet, zich
vermengend met de geur van oude honing. Niet langer slaan schild-
wachten alarm, bereid bij de verdediging van de korf te sterven.
Niet langer klinkt het harmonische, en rustige geluid van bruisend
leven, dat geluid als van kokend water; wat de imker hoort is
disharmonie, wanorde. Roofbijen, besmeurd met honing, vliegen
slinks in en uit; ze steken niet, ze schuwen het gevaar. Vroeger vlo-
gen alleen met honing beladen bijen de korf in; nu vliegen ze er
met honing beladen uit. De imker opent de korf aan de onderzijde
en kijkt naar binnen. In plaats van zwarte, glanzende bijen, in tros-
sen hangend tot op de bodem van de korf, ononderbroken zoe-
mend bij vlijtig verzamelen van de was, kruipen slaperige, ver-
schrompelde bijen in verschillende richtingen over de bodem van
de korten langs de wanden. En de vloer is niet glad en glanzend,
maar bezaaid met brokjes was, uitwerpselen, stervende bijen, nau-
welijks in staat hun poten te bewegen, en doden, die niet zijn ver-
wijderd.
Nu opent de imker de korf aan de bovenzijde en ziet, dat de ra-
ten verwaarloosd en vuil zijn en dat de roofbijen ongehinderd hun
gang kunnen gaan, omdat de bewoners van de korf te weinig le-
venskracht bezitten om ze te verjagen.
In de broedcellen hoeden niet langer duizenden bijen dicht op-
eengedrongen het mysterie van het leven-wat overbleef, zijn
slechts een aantal dode en halfdode en zieke bijen, die niet langer
waken over een heiligdom, dat geen heiligdom meer is, nu het
broedsel dood is. En de imker sluit de korf en zet er met krijt een
kruis op; te gelegener tijd zal hij de inhoud verwijderen en de korf
schoonbranden.
Zo was ook Moskou leeg toen Napoleon, gemelijk en ongedul-
dig, voor de Kamer-Kollezjski-vesting op en neer liep, wachtend
op de deputatie, met de komst waarvan formeel zou zijn voldaan
aan de noodzakelijkheid, het decorum in acht te nemen.
In verschillende uithoeken van Moskou waren nog mensen; ze
bewogen zich doelloos door de stad, deden wat ze gewoon waren
te doen doch waren zich nauwelijks bewust van wat ze deden.
Toen men Napoleon met de nodige omzichtigheid had medege-
deeld, dat Moskou leeg was, keek hij de ongeluksbode geërgerd aan,
wendde zich af en hervatte zijn zwijgend ijsberen.
— Mijn rijtuig, zei hij toen.
Hij zet