Open of gesloten bodem

[Jozef Maier]

Door stro komt geen tocht. Wie het materiaal kent en weet te waarderen weet dat je er heel wat mee kan wat de moderne materialen niet kunnen. Daken van stro en riet zijn even dicht als de moderne daken, om een ander voorbeeld te geven.

Wat ik schreef over de kruik is zeker van toeppassing. Ken je geschiedenis en je zal tot de ontdekking komen dat wat ik schreef ook hier ten lande van toepassing was. Vraag maar een rond bij oude boeren.

Het verschijnsel van de kruik is onder andere een reden waarom rotte of vochtige plekken in hout niet drogen en ook nat blijven naast conceptuele en constructuele redenen. (wat niet altijd een gebrek hoeft te zijn, soms kan het niet anders) Dit heten we een microklimaat. Iedereen die met hout werkt kan dit vast stellen. Door het verdampen van het water koelt de plek af en trekt daardoor nieuw vocht aan. Het vocht in de lucht zal bij een gesloten ruimte eerst op deze plaatsen ontrokken worden, daardoor zakt het vochtgehalte in de ruimte en zal op de andere niet met vocht aangetaste plaatsen geen condens zich vormen. vochtige plekken in hout zullen maar vocht vrij worden als het echt warm word. Maar dan is er ook bijna geen vocht meer, ook niet in de lucht. Dat is dan ook de reden waarom vochtige plekken ook rotte plekken worden. IN het microklimaat ontstaan schimmels en bacteriën die het hout langzaam als voedsel gebruiken en opsouperen. Droog hout gaat eeuwen mee.

Als je twijfelt kijk je hoe de bijen het zouden doen : in een houten boomstronk, met dichte bodem en een verkleind vlieggat.
Dat propolissterke volken de open roosters proberen dicht te kitten zegt op zich ook al voldoende.

Sterkpropoliserende volken worden aangetrokken om alles wat een gaatje heeft dicht te propoliseren. Dat doen ze ook bij een rooster gelegd op een warme plaats boven op de broedbol. Dat doen ze met een koninginnen kooitje en dat doen ze met alles wat een ruimte heeft kleiner dan de bijenruimte. Daar heeft het niets met tocht, vocht of wat dan ook te maken. Het heeft gewoon te maken met hun natuur. Alles wat een ruimte is moet dicht en dat doen ze dan ook. Omdat de rooster onderaan ligt interpreteren we dat als of deze bijen de rooster dicht willen om koude tegen te gaan. Maar wat dan te zeggen van de rooster die we bovenaan leggen, om propolis te oogsten?

Propolis is een hars. Het is niet waterdoorlatend en sluit volledig af, ook damp. Propolis bevat ook was. Stradivarius gebruikte het in de vernissen voor zijn violen juist om zijn sluitende en beschermende werking. Om deze dichtende reden kan een bol propolis tot enkele eeuwen goed blijven. In het andere geval zouden als eerst de etherische oliën en vluchtige bestanddelen verdwijnen, wat niet het geval is. Archeologen vonden propolis in Egyptische graven. Bij het opbreken rook deze nog fris en kwam de specifieke geur van de propolis vrij. Dit wijst, op een goed bewaren, van de etherische oliën en vluchtige stoffen. Mummies werden onder andere behandeld met propolis juist om zijn conserverende werking.

We hebben het altijd over die bomen waar bijen in gaan huizen. We kunnen ook niet anders in de lage landen hebben ze alleen maar bomen bij gebrek aan bergen en rotsen. Maar door deze waarneming,vernauwen we ons zicht op de bij en haar woning.

Maar wat doen we dan in die landen waar er wel degelijk bergen en rotsen zijn? Kom niet af met warme landen, Duitsland en Oostenrijk behoren er niet toe.

Laat ons een kijken wat de bijen echt doen. In deze landen gaan bijen in spleten en holle ruimten huizen van hout, steen of rots wat hun ter beschikking is. Dit sluit aan bij de waarneming dat bijen ook in spouwen van muren hun intrek nemen. Ook spouwen zijn tochtige plaatsen, daarom zijn het juist spouwen.

Er zijn streken, warme en niet warme, waar men holtes in de rots uitkapte, voor deze holte een houten plank zette en in de holte bijen hielt. Sommige archeologen denken zelfs dat de nissen die we vinden in Keltische omgevingen, niet dienden om de hoofden van de vijand in te plaatsen, zoals in een romantische lezing nogal eens wordt beweerd, maar dienden om bijen in te huizen. De holte werd afgedicht met een houten plank. Je herinnerd je nog uit de lessen geschiedenis waar het in een zelfde romantische visie hete: 'De Oude Belgae leefde van de jacht en de visvangst, ze dobbelde en dronken MEDE. Ook de Romeinse geschriften laten weten dat de Belgae mede en honing bezaten en verhandelden, dat ze de bijenteelt kende.

Als je deze beschouwingen meeneemt in het hele verhaal, dan valt alles rond de warmtehuishouding en de houten boom in duigen.

Nogmaals een vriend van me heeft in een bos onder een overhangende boom nu al twee jaar een volk hangen. Zonder enige bescherming. Dit bijenvolk doet het tot op heden goed. Het enige wat mijn vriend in het najaar deed was de bijen behandelen met oxaalzuur om de varroa druk tegen te gaan.

Bijen zijn veel sterker dan we vermoeden. En ze weten beter met de natuur om te gaan dan wij mensen doen. Ze hebben dan ook enkele duizenden millennium voorsprong op de mens.

Willen we van bijen leren moeten we ook hun natuurlijke omgeving in rekening nemen, niet alleen dat wat in onze onmiddelijke omgeving bestaat, maar ook op, voor ons, vreemde plaatsen.

Dus laat die schuiven in de winter maar gerust open. De bijen zullen er door een betere tros vormen en consistenter door de winter gaan.

En zoals ik al dikwijls kwam te zeggen: alle kasten hebben voor en nadelen. De ideale kast zonder nadelen voor de bijen bestaat niet. Iedereen moet voor zichzelf uitmaken welke voordelen hem gunstig lijken en welke nadelen hem niet bekoren. Dit heeft te maken met het soort bij, de omgeving qua dracht en het microklimaat waar de bijen staan, de teeltmethode, bedrijfsmethode, lichamelijke gesteldheid (ook de geestelijke gezondheid ) van de imker enz.

De rest is, naar mijn aanvoelen, geloven. Rond geloof kan er heel vlug een godsdienstoorlog ontstaan. Daar blijven we best ver van weg.

[maartenkleijne]

Ik heb de indruk dat bijen in het wild (eigen waarneming en films) graag een dak boven hun hoofd hebben, maar onder het broednest graag openheid. Ik heb dat altijd begrepen als vrijheid van ongenode bezoekers, maar frisse lucht kan ook een rol spelen.

Over het kruikenverhaal: als kind was het een sport om de waterkruik zo koud mogelijk te krijgen. Dat kan door hem in de wind te hangen; dat ging net zolang goed tot ie op een bloedwarme Pinksterdag opeens stukgevroren bleek te zijn. Sindsdien doe ik dit alleen nog met waterzakken, die overigens veel sneller bevriezen omdat ze poreuzer zijn.

[Jozef Maier]

Ik heb de indruk dat bijen in het wild (eigen waarneming en films) graag een dak boven hun hoofd hebben, maar onder het broednest graag openheid. Ik heb dat altijd begrepen als vrijheid van ongenode bezoekers, maar frisse lucht kan ook een rol spelen.

Over het kruikenverhaal: als kind was het een sport om de waterkruik zo koud mogelijk te krijgen. Dat kan door hem in de wind te hangen; dat ging net zolang goed tot ie op een bloedwarme Pinksterdag opeens stukgevroren bleek te zijn. Sindsdien doe ik dit alleen nog met waterzakken, die overigens veel sneller bevriezen omdat ze poreuzer zijn.

Dank je voor je verhaal Maarten. Ook ik heb de indruk dat de bijen ruimte op rijs stellen.

Met je verhaal over de kruik bewijst je dat de invloeden die ik schets rond afkoelen sterker zijn dan we op het eerste zicht kunnen vermoeden en dat deze invloeden zeker niet alleen van toepassing zijn in warme landen. Wat geldt voor de kruik op een warme pinksterdag in Nederland is ook van toepassing op een bijenkast al of niet op een warme pinksterdag in Nederland [:)]. Als je ijs kunt doen vormen in een kruik tot deze barst, daarvoor verzet je toch al wat calorieën, dan haal je ook de temperatuur van een kast naar omlaag. En juist dat zou ons een zorg moeten zijn vooral in het voorjaar en het najaar.

Het ergste is dat er rond bijenkasten zo weinig studie is gedaan en dat er zo weinig over te vinden is. Je zou kunnen veronderstellen dat de bijenwoning toch het onderwerp van studie zou zijn. Niet dus zo blijkt. En de bijenwoning is juist het belangrijkste voor de bij en zijn imker.

Of bijen nu houden van vocht of niet, daar ben ik nog steeds niet uit, en daar is ook niet zo veel over te vinden. We nemen aan dat bijen niet zo veel van vocht houden, we houden er ook niet van. We antropologeren zo graag onze bijen en geven hen menselijke kwaliteiten en gedragingen. Maar of dit beantwoord aan een reële situatie is de vraag. Aan de andere kant speelt het leven van bijen in de zomer zich af in een vochtrijke omgeving. Daaruit zou je kunnen concluderen dat de bij het vocht zich niet aanrekt. Maar dat staat los van de warmte huishouding van een bijenkast.

[marc]

Jozef, toch voorzichtig zijn met wat je andere imkers aanraadt.

Door stro komt geen tocht. Wie het materiaal kent en weet te waarderen weet dat je er heel wat mee kan wat de moderne materialen niet kunnen. Daken van stro en riet zijn even dicht als de moderne daken, om een ander voorbeeld te geven.

De ganse bouwwereld weet dat je moderne daken (goed geïsoleerd met wol of voor mijn part stro) aan de binnenzijde winddicht moet maken met folies die goed aansluiten omdat je voor de mussen stookt, zoveel ventilatieverlies krijg je anders doorheen die daken.

Jozef en de kruik...

Je wil precies maar niet begrijpen wat ik eerder zij, de verdamping van de kruik is een zomerverhaal, geen winterverhaal. Je insinueert dat houten kasten nat zijn in de zomer en dan aan de buitenzijde gaan verdampen en afkoelen. Ten eerste behandelt ieder normaal imker zijn kasten (beits o.i.d.) zodat water er niet indringt. Ten tweede : indien er een geringe verdamping zou optreden met de bijgaande verfrissing dan komt dat vooral voor op warme en zonnige zomerdagen en komt dat de bijen ten goede.
Je vergelijk van een gebakken kruik met een houten kast is als dat van appels en peren. Het zijn 2 totaal verschillende materialen.
Niet-geglazuurd gebakken materiaal is niet alleen dampopen maar slorpt water op, een eigenschap die nodig is om de continuïteit in je verdampingsproces te houden. Hout laat alleen damp door.
Leg een baksteen en een houten blok van dezelfde omvang in een kom water, de baksteen zal al het water in zich opnemen, de houten blok zal een week later nog op het water drijven.
Als we het opslorpend effect even niet beschouwen en de materialen even gewoon op hun dampopenheid bekijken dan laat bovendien een gebakken kruik van bv. 10 mm dikte bijna 10x meer damp door dan bv. een cederhouten kast van 22 mm dikte. In een 'theortische houten kruik' zou het verdampingseffect dus al 10x kleiner zijn en bovendien snel uitgewerkt want het water 'volgt' niet.

Het ergste is dat er rond bijenkasten zo weinig studie is gedaan en dat er zo weinig over te vinden is...

Je hebt een gebrek aan nuttige info waar ik ondertussen wel over beschik. Je mag daarom niet te snel vurig wat staan te verdedigen zonder de broodnodige gegevens. Er zijn hier jonge imkers die er de verkeerde lessen uit trekken.

Ik geef je even een actuele meting mee die ik een half uur geleden van de log van één van de meetkasten aflas : bij een buitentemp. van -5°C meet de onderste sensor in de kast (+/- 10 cm onder de tros) een temp. van -0.3 °C ! De koudste periode van de nacht hebben we nog niet gehad en je moet rekenen op een buffertijd van 45' tussen buitentemp. en kasttemp. Het is een Frankenbeute met open bodem.
In het nieuwe kasttype geeft de sensor nu 11.2 °C aan, op dezelfde plaats onder de tros. De volken zijn even groot en toch is er met het blote oor al een duidelijk geluidsverschil merkbaar. De bijen uit de koude kast moeten duidelijk harder werken dan de andere.

Je kan natuurlijk de huidige styropor kasten blijven verdedigen of blijven reageren met 'een volk overwinterd best koud, dan blijven ze beter in tros' of 'bij mijn vriend hangen ze zelfs in open lucht' en 'bijen zijn sterker dan je denkt'. Wat je daarbij vergeet is dat de bijensterfte de laatste jaren nooit zo erg is geweest, dus zo goed hebben ze het niet.
Met de open bodems volgt de binnentemp. te hard de buitentemp. en schommelt die mee, waardoor de bijentros ook telkens zwelt en krimpt. Bij gesloten bodems blijft de kasttemp. veel constanter en ook de bijentros verandert dan bijna niet. Je kan het de bijen niet vragen maar voor mij is het voordeligste heel duidelijk.

Of bijen vocht graag hebben of niet laat ik nog terzijde omdat dat nog niet duidelijk is. Wat sommigen beweren, dat de bijen die condensdruppels juist nodig hebben om in het voorjaar aan water te geraken, werd al door de proeven ontkracht.
Wat mij meer bezig houdt is dat vocht en warmte ideaal is voor schimmels, bacteriën en gisten die allemaal hun rol in de bijensterfte gaan spelen als bijen niet optimaal opgroeiden.

Daarom waren de doelen die ik stelde van in den beginne duidelijk : het vocht moet uit de kast, zodat ook die bodem dicht kan en het kastklimaat verbetert. Voeg daar het respect aan bijenruimte overal in de kast, en de bevindingen voortvloeiend uit de waarneming van de bijenbeweging aan toe en je komt tot een prima kast.

Als Segeberger gebruiker snap ik dat je verplicht bent je bodems open te houden omdat het opgestapelde vocht in die kasten anders geen andere uitweg heeft, maar je kan dat niet veralgemenen en aan iedereen aanraden, het is een gesel voor de bijen, zoveel is duidelijk.

[Cor Van Pelt]

Ik probeer deze winter ook of het met open bodems lukt. In de noordelijke deelstaten in V.S. wordt het ook gedaan. Wat die kruik betreft: in de jaren 50 werkte ik op een boerderij hier en dan nam ik een zeildoek zak met water mee op de tractor. Dat werkte prima. Die zak was altijd nat aan de buitenkant. Ook erg stoffig en af en toe morste ik wel eens wat diesel brandstof op die zak! Aan het begin van een nieuw voorjaar kreeg ik weer nieuwe.
Allemaal een echt Kerstfeest gewenst.

Cor Van Pelt. Canada

[Jozef Maier]

De ganse bouwwereld weet dat je moderne daken (goed geïsoleerd met wol of voor mijn part stro) aan de binnenzijde winddicht moet maken met folies die goed aansluiten omdat je voor de mussen stookt, zoveel ventilatieverlies krijg je anders doorheen die daken.

Folies bij daken dienen eerder als dampscherm.

Leg een baksteen en een houten blok van dezelfde omvang in een kom water, de baksteen zal al het water in zich opnemen, de houten blok zal een week later nog op het water drijven.

Dat de blok op het water zal drijven is juist. Maar hij zal helemaal doortrokken zijn van water. Als je goed oplet zal je ook tot de ontdekking komen dat hij dieper komt te liggen. Dat komt door het gewicht van water dat die blok hout opgenomen heeft. Kops hout zuigt bijna zo goed als een baksteen doet. Juist daar zit de capillaire werking van hout. zet een balk met zijn kopse kant in een emmer water en hij verzadigd zich. maar hier ook een randopmerking: het hangd af van hout tot hout, sommige houtsoorten zullen veel minder water opnemen doordat hun vezel structuur het niet toelaat. Maar dat is ook zo met bakstenen.

In een 'theortische houten kruik' zou het verdampingseffect dus al 10x kleiner zijn en bovendien snel uitgewerkt want het water 'volgt' niet.

Daar volg ik je wel in, het effect is inderdaad niet zo groot als bij steen. Maar het is er.

Je hebt een gebrek aan nuttige info waar ik ondertussen wel over beschik. Je mag daarom niet te snel vurig wat staan te verdedigen zonder de broodnodige gegevens. Er zijn hier jonge imkers die er de verkeerde lessen uit trekken.

Ik verdedig niets. Ik schrijf mijn bevindingen neer en de gedachtengangen die ik er rond maak. Je schrijft op je site zelf: Om het vocht in kasten op de juiste manier te kunnen aanpakken was het nodig dat de hygrothermische omstandigheden in de kast in kaart konden gebracht worden, je kan een last niet oplossen als je ze niet volledig kent.
Er bestaan daar in de literatuur weinig gegevens over, enkel Owens deed een onderzoek voor het koude Americaans klimaat. Voor ons klimaat is niets te vinden. Ik scheef: Het ergste is dat er rond bijenkasten zo weinig studie is gedaan en dat er zo weinig over te vinden is... wat je ook in je eigen site komt te beamen er is dus geen tegensspraak tussen beiders beweringen.

Dat je nuttig werk doet zal ik ook niet in twijfel trekken. Na je site gelezen te hebben kan ik je beter begrijpen en kan ik wel het ene en het andere volgen.

Dat vocht de oorzaak is voor schimmels, bacteriën en gisten die allemaal hun rol in de bijensterfte gaan spelen als bijen niet optimaal opgroeiden. Zal ik ook niet ontkennen.

Maar er zijn vele wegen om dit te bereiken. De ene met voor en nadelen zoals de andere.

Daarom waren de doelen die ik stelde van in den beginne duidelijk : het vocht moet uit de kast, zodat ook die bodem dicht kan en het kastklimaat verbetert. Voeg daar het respect aan bijenruimte overal in de kast, en de bevindingen voortvloeiend uit de waarneming van de bijenbeweging aan toe en je komt tot een prima kast.

Dat kan volgens mij een benadering zijn. Misschien zelfs een goede, maar er zijn zoals de praktijk leert ook andere benaderingen. Deze passen we nu al zo'n eeuw toe en zijn ook afdoende anders hadden we nu geen bijen meer. Je laat uitschijnen dat andere kasten niet deugen, al bedoel je misschien niet dat te zeggen. Dat is wat ik niet kan volgen. Alles heeft zijn voor en nadelen.

Als Segeberger gebruiker snap ik dat je verplicht bent je bodems open te houden omdat het opgestapelde vocht in die kasten anders geen andere uitweg heeft, maar je kan dat niet veralgemenen en aan iedereen aanraden, het is een gesel voor de bijen, zoveel is duidelijk.

Je blijft bij die Segeberger steeds hangen, maar ik heb ook DB en had ooit Langstroth kasten. Ook die gaan of gingen hun schuif in de winter er uit. En ik heb nog nooit dramatische sterfte gehad. Heeft dus niets met Segeberger te maken. Ik hanteer de regel: "in de winter zonder broed koel zetten= schuiven eruit". "Met broed in het voorjaar en najaar warm zetten= schuiven erin."
Voor de rest schoof ik enkele stellingen naar voor en daar gaan de gesprekken over. Dit hoeft geen loopgrachtenoorlog te worden.

[Dirk Blanken]

Als je lang met dezelfde houten kasten wil werken, zeker met vuren houten kasten en je wilt ze verven, zal je ze van binnen en buiten moeten behandelen.
Anders gaan de schimmels die in het hout zitten zeker floreren.
Ik heb een aantal Golzkasten van vurenhout en drie ervan hebben nu al plekken waar de bloemkolen opstaan na 2 jaar.
Ik heb ze heel goed behandeld met lijnolieverf en de binnenkant met gekookte lijnolie.
Fout dus.
Allereerst is het hout veel te jong en te snel gegroeid.
Echt goed hout is eigelijk niet meer te krijgen zeker niet nieuw hout.
Ik zou iedereen die nieuwe houten kasten aanschaft aanraden ook de binnenkant 2 x goed in de grondverf te zetten en dat 's winters te doen zodat de kasten een poos kunnen uitwasemen.
Voordat je de kasten gaat verven ze eerst zeker een maand binnenzetten in een cv gestookte ruimte zodat ze goed kunnen drogen.
Natuurlijk kan je ze ook zowel binnen als buiten in een beits zetten.
Als je elke 5 jaar nieuwe kasten wilt kopen moet je dit natuurlijk niet doen.
Je kan natuurlijk ook redceder kasten kopen mooi licht materiaal en als je met een paar kasten imkert zou ik dat zeker doen.
Redceder moet je juist niet behandelen om rotting te voorkomen.
Dirk

dertiende

[de vos roger]

Dirk als je kasten nu al na twee jaar rottingsverschijnselen vertonen zal dat zeker aan de kwaliteit van je vurenhout gelegen zijn.
Schilderen aan de binnenkant zou ik zeker niet doen,daar ik mijn kasten aan de binnenkanten proper hou met een verfschroeier(warme lucht blazer).
Al mijn kasten zijn in grenenhout gemaakt en gaan al tientallen jaren mee.Bij de aankoop van je hout moet je vooral op het kopshout kijken .
Neem alleen de planken mee waar de jaarringen héél dicht tegen elkaar liggen,dit is hout die traag gegroeid is en heeft een veel langere levensduur.


roger

[Jozef Maier]

Opletten met de kasten langs de binnenkant te verven.

de richtlijnen zeggen dat al het materiaal waar bijen in aanraking mee komen van een kwaliteit voor voedsel moeten zijn. Verf is dat niet tenzij je speciale verf zou gebruiken.

Maar als imkers hebben we alles in huis om een goede bescherming voor onze kasten te maken en het kost voor ons weinig geld.

Los propolis op in alcohol, je kan er een kleine hoeveelheid lijnolie bij doen en wat droogsel voor verf. Schilder daar je kasten mee. Lijnolie en een oplosmiddel zijn de basis van alle olieverven en vernissen. Doe je bij dit mengel krijtwit en kleur pigment en je hebt een goede olieverf. Het is het kleurpigment dat de verven giftig kan maken.

Bij industriële verven worden dan nog verharders, uitvloeiers, beschermerin tegen UV, en andere stoffen die de verf bepaalde kwaliteiten geeft gevoegd.

Propolis opgelost in alcohol en een weinig lijnolie zijn natuurlijk en gezonde bescherming voor hout en vormen een sterk vernis. Als je dit gebruikt langs de binnen kant, is er geen enkel probleem met de richtlijnen en het is een natuurlijk gegeven voor de bijen. De bijen zullen zelfs geneigd zijn dit vernislaagje verder te onderhouden.

Voor de buitenkant kan je bij de oplossing wat krijtwit doen. Op deze wijze heb je een goede en sterke olieverf die niet giftig is en geen belasting vormt voor het milieu. Wil je kleur dan moet je op zoek naar een pigment dat niet giftig is voor mens en bij.

In onze naburige landen zijn er veel imkers die hun kasten langs de buitenkant niet behandelen.

[Dirk Blanken]

Ja Roger en Jozef,
Ik zal nog gaan reclameren bij de maker van de Golzkasten.
Ik heb de indruk dat hij de kasten van pallethout heeft gemaakt.
Jong snel gegroeid hout neemt snel vocht op en samen met de schimmels is het snel gebeurd.
De bodem die bestaat uit hout met groef en messing zet ook uit zodat de achterwand weggedrukt wordt.
Ik heb 1 kast in elkaar gekocht en de rest als bouwpakket.
De negatieve verschijnselen zijn bij de door de maker in elkaar gezette kast het ernstigst.
De kast wordt wanderbeute genoemd dus moet hij weer en wind kunnen trotseren.
Binnenkort maar eens kontakt met de maker van de kasten opnemen.
Dirk

dertiende